بیماری استابورن مرکبات (ریز برگی – stubborn)

بیماری استابورن مرکبات یا ریز برگی مرکبات (stubborn citrus)

بیماری استابورن یا ریزبرگی مرکبات (stubborn citrus) که در برخی منابع به این بیماری لجوج یا لجباز نیز گفته میشود. یکی از مهمترین بیماری های مرکبات در مناطق گرم و نیمه گرم و خشک مانند اکثر کشورهای مدیترانه ایالتهای جنوبی امریکا برزیل و استرالیا و احتماال افریقای جنوبی میباشد. به طوری که بزرگترین تهدید در تولید پرتقال و گریپ فروت در بعضی از کشورهای مدیترانه و کالیفرنیا است. همچنین این بیماری از بیماریهای مهم و اقتصادی اغلب ارقام مرکبات در مناطق نیمه گرمسیر ایران می باشد. این بیماری میزبان‌های دیگری از جمله کنجد ، هویج ،سیاهدانه ،خاکشیر بدل ،خردل وحشی ، منداب ، کیسه کشیش ، پیچک صحرایی و گل ستاره‌ای نیز دارد.

عامل بیماری استابورن مرکبات :

تا سال ۱۹۷۳ عامل بیماری ریز برگی مرکبات را ویروس یا شبه ویروس میدانستند اما بعدا مشخص شد که عامل بیماری اسپروپلاسما است. در سال ۱۳۷۶ توسط استاد رحیمیان عامل این بیماری در مرکبات شمال و جنوب کشور گزارش شد و توانستند این عامل را در محیطهای کشت مصنوعی جدا سازی کنند. این میکروارگانیسم ها در آوندهای آبکش درختان آلوده وجود دارند. این پاتوژن ها پروکاریوتهایی هستند که سلول آنها فاقد دیواره سلولی است، اسپیروپالسماها قابل کشت بر روی محیطهای آزمایشگاهی اند و با مایه زنی به زنجرکها منتقل میگردند. بیماری استابورن مرکبات توسط یک اسپیرو پلاسمای مارپیچی به نام Spiroplasma citri ایجاد می شود. اسپیرو پلاسما سیتری به راسته Mycoplasmatales ، تیره Spiroplasmataceae و جنس Spiroplasma تعلق دارد.

نشانه های بیماری stubborn citrus :

به علت کندی بروز نشانه ها و عمر زیاد درختان مبتلا به بیماری استابورن مرکبات این بیماری به صورتی مرموز یا بی سر و صدا گسترش می یابد و ردیابی آن دشوار است. بیماری استابورن در مرکبات به ندرت باعث مرگ گیاه می شود. علایم بیماری استابورن بر روی برگ، میوه و ساقه های ارقام تجاری، بدون توجه به پایه آنها به وجود می آید.

با این وصف علایم متغیر بوده و غالبا تعدادی از آنها را می توان همزمان در یک درخت یا قسمت هایی از یک درخت مشاهده نمود. به طور کلی درختان آلوده رشد کپه ای داشته و فاصله میان گره ها در شاخه ها و سرشاخه ها کوتاه هستند. سرشاخه ها متراکم و به طور غیر عادی به سمت بالا گرایش می یابند. برگها گاهی فنجانی شده و به طور غیر عادی ضخیم می شوند. در برگهای جوان، الگوهای رنگ پریده شبیه به علایم کمبود مواد غذایی (به‌ویژه کمبود عنصر روی) ظاهر می شود. یکی از شاخص ترین علایم بیماری استابورن مرکبات ، ظهور گل در تمام فصول به خصوص در زمستان می باشد ولیکن میوه کمتری تولید می کنند، از این رو در یک درخت میوه هایی با اندازه های متفاوت را می توان مشاهده نمود.

میوه ها بسیار کوچک و به صورت نامتقارن رشد کرده و در ناحیه گلگاه پوستی نازک تر دارند. در برخی از میوه ها، رنگ میوه در ناحیه گل گاه سبز باقی می ماند. در مواردی که بیماری شدید است در پوست سفید میوه گریپ‌ فروت و پرتفال لکه‌های آبی رنگ پدیدار می‌شود. در میوه های آلوده بذوری مشاهده می شود که به خوبی رشد نکرده و یا سقط شده اند. هم چنین در درختان آلوده ریزش برگها در زمستان بیشتر مشهود است. نشانه‌های بیماری استابورن مرکبات در شرایط آب و هوایی گرم ( ۳۰ تا ۳۵ درجه) به وضوح دیده می‌شود، ولی در هوای سرد ممکن است حتی میزبان‌های معرف هم بدون نشانه باشد.

انتشار بیماری ریز برگی مرکبات:

بیماری ریزبرگی مرکبات از طریق پیوند های آلوده و چندین گونه زنجرک مانند Circulifer tenellus ، Neoaliturus haematoceps ، Scaphytopius nitridus از درختان آلوده به درختان سالم منتقل می شود ولی در خصوص انتقال بصورت مکانیکی و از طریق بذر گزارشی ارائه نشده است. انتشار طبیعی بیماری ریزبرگی به مرکبات در باغهای مرکبات جوان بسیار سریع و قابل توجه است.

کنترل

اصولا راهکار موثر، بر مبنای پیشگیری می باشد و می بایست از پیوندک های عاری از بیماری برای تکثیر نهال ها استفاده نمود. پیوند باید از درختان سالم تهیه شود و بر روی پایه سالم پیوند گردد. البته مبارزه با زنجره های ناقل و علف های هرز نیز در کاهش گسترش بیماری مؤثرند. ریشه‌ کنی درختان آلوده در باغ‌های جوان و تیمار درختان مبتلا به ریزبرگی با تتراسایکلین در سطح کوچک نیز از دیگر روشهای مدیریت بیماری ریز برگی مرکبات می باشد.