بیماریهای برنج

مهم ترین بیماریهای برنج

بلاست برنج Rice blast

عامل بیماری قارچP.oryzae) Pyricularia grisea ) با فرم جنسی Magnaporthe grisea از گروه آسکومیست است. سال ۶۳۷ درچین آنرا تب برنج Rice fever می نامیدند. در ژاپن از حدود سال ۱۷۰۰ بیماری را می شناختند و اکنون به عنوان کی از مهمترین بیماریهای برنج دنیا در اغلب نقاط برنج خیز شایع می باشد. در قرن نوزده عامل بیماری بلاست برنج شناسایی و نامگذاری شد. فرم غیرجنسی قارچ خیلی مهم است. فرم جنسی قارچ توسط ژاپنی ها در شرایط آزمایشگاه تشکیل و شناسایی شده است. قارچ تولید کنیدیوفورهایی میکند که مرتب رشد کرده و دوباره کنیدیوم میدهد. کنیدیوم سه سلولی است و به رنگ سبز زیتونی می باشد. زیرا کنیدیوم یک زائده کوچک دارد. معمولاً سلولهای پایینی و بالایی کنیدیوم جوانه می زنند. شکل جنسی قارچ تولید پریتسیوم می کند. آسکوسپورها هم معمولاً ۳ یا ۴ سلولی هستند. قارچ هتروتالیک است. در طبیعت، فرم جنسی احتمالاً خیلی کم تشکیل میشود و مهم نیست. در ایران این قارچ را قبلاً از شمال گزارش دادند و امروزه از شمال، اصفهان، غرب کشور، آذربایجان، خوزستان و فارس گزارش می شود. قارچ بذرزاد است. علائم در تقریباً همه جای گیاه غیر از ریشه دیده میشود. در طوقه، غلاف گره ها، دم خوشه و دانه و برگ لکه های خاکستری به وجود می آید که حاشیه کشیده شده دارند و وسط لکه خاکستری است و اطراف لکه قهوه ای. در مناطق مرطوب روی برگ و خوشه و بخشهای درون آن خیلی مهم است. در مناطق خشک مثل فارس بیماری روی گره یا طوقه است و باعث مرگ گیاه میشود. عمده خسارت و اپیدمی بیماری روی برگ است. پرخسارت ترین مرحله زمانی است که قارچ به دم خوشه حمله میکند. اگر دانه نبسته و قارچ به گلوم بزند باعث میشود دانه نبندد. مهمترین میزبان این قارچ برنج است. سیکل زندگی به صورت کنیدیوم و میسلیوم است. گاهی کلامیدوسپور هم ذکر شده که در بقایا تشکیل میشود. بقاء قارچ در بقایای آلوده بخصوص قسمتهای گره ساقه است که پوسیده نمی شود و به صورت میسلیوم یا کنیدیوم روی بذر بقا دارد. میسلیوم در شرایط خشک تا یک سال در کلش باقی مانده و روی گره ۴-۲ سال باقی مانده است. پس تسریع کردن پوسیدگی بقایا باعث ضعیف کردن قارچ میشود. اسپور روی کلشها تولید شده و توسط آب و باد وارد مزرعه میشود. اگر رطوبت زیاد باشد روی برگ آلودگی ایجاد میکند و مقدار زیادی اسپور تولید کرده و با باد پخش شده و بیماری اپیدمی میشود. بنابراین برای کنترل بیماری بقایا و بذر آلوده را باید در نظر داشت. تولید کنیدیوم در شرایط رطوبت بالای ۹۰% صورت می گیرد. حتی برای جداشدن کنیدی رطوبت نیاز است. پخش اسپور معمولاً از نیمه شب که رطوبت زیاد است شروع و تا نزدیکی صبح ادامه می یابد در شرایط خشک فارس هم اگر شب رطوبت بالا رود ممکن است آلودگی برگ داشته باشیم. اسپور تا دو کیلومتر هم در هوا با باد بالا میرود. در فارس اگر برنج را به سیستم بارانی بکارند مسئله خواهیم داشت. هر چه رطوبت خاک بیشتر باشد بلاست کمتر است و اگر رطوبت خاک کم شود به بلاست حساس خواهد شد. درجه حرارت پایین آب نیز حساسیت گیاه را افزایش می دهد. این در موردی است که از آب سد استفاده میشود. کنیدیومها در دمای ۲۸-۲۴ درجه سانتیگراد حداکثر آلودگی را ایجاد میکنند. بعد از ۵-۴ روز لکه های روی برگ تولید کنیدیوم میکنند.

عوامل مهم در آلودگی به بیماری بلاست برنج:

1. رطوبت خاک.
2. ارقام مقاوم.
3. زیادی ازت موجب افزایش آلودگی میشود. همین طور فسفر هم آلودگی را افزایش می دهد.
4. درجه حرارت بهینه دما ۲۸-۲۴ درجه سانتیگراد است.
5. رطوبت هوا.
6. قارچ دارای نژادهای زیادی است.

کنترل بیماری بلاست برنج:

1. جلوگیری از انتقال مواد گیاهی آلوده (بذر و کلش).
2. کود ازته و کود فسفره زیاد داده نشود. کود را در چند مرحله به برنج بدهند.
3. نشاکاری را زود انجام دهند. (خزانه کاری را زودتر انجام دهند).
4. آب سرد ندهند (در حوضچه آب را گرم کنند).
5. مقدار سیلیس خاک را با دادن سیلیکات کلسیم و کمپوست افزایش دهند.
6. استفاده از بذر سالم (از ضدعفونی بذر مهمتر است).
7. بقایای گیاهی را تا آنجا که ممکن است از بین ببرند.
8. ارقام مقاوم،راه اساسی و اقتصادی است ولی همیشه ممکن نیست. برای این کار باید نژادهای موجود منطقه را شناسایی کرد.
9. مطالعات هواشناسی برای پیش بینی اپیدمی مهم است. در صورت لازم سمپاشی توصیه میشود. تری سیکلازول به میزان ۲.۲۵ گرم در صد متر مربع به خاک داده میشود. Pyroquilon برای ضد عفونی بذر و سمپاشی شاخ و برگ مهم است.
10. تری سیکلازول(بیم) wp75% نیم کیلو گرم در هکتار
11. ادیفنفوس(هینوزان) EC50% یک لیتر در هکتار

زمان مبارزه شیمیایی:

پس از ظهور ۴۰- ۳۰درصد خوشه ها و با توجه به پیش آگاهی و شرایط جوی

بیماری پوسیدگی غلاف برنج Sheath blight

شیت بلایت به عنوان یکی دیگر از مهمترین بیماریهای برنج دنیا شناخته می شود. عامل بیماری Rhizoctonia solani .AG:1A با فرم جنسی Thanatephorus cucumeris است. روی غلاف لکه هایی ایجاد میکند و بعد روی پهنک برگ می زند. طول لکه ها ۳-۲ سانیمتر است. روی لکه ها اسکلروت ایجاد میشود. بقاء قارچ نیز به صورت اسکلروت است. بیماری در شرایط مزرعه انبوه مهم است. نوعی بیماری دیگر ریزوکتونیایی نیز در ایران گزارش شده که علائم آن به صورت نقاط متمرکز روی غلاف است و شبیه همین Sheat Blight دیده میشود. نام بیماری را Aggregate sheat spot گذاشته اند و عامل آن Rhizoctonia oryzae-sativa است که دو هسته ای است و فرم جنسی آن Ceratobasidium oryzae-sativa است.

کنترل بیماری پوسیدگی غلاف برنج:

1. استفاده از ارقام مقاوم.
2. کاهش تراکم مزرعه.
3. ایپرودیون+ کاربندازیم(رورال- تی اس) wp52.5 % و ۱کیلوگرم
4. پروپیکنازول(تیلت) EC25% و ۱لیتر در هکتار

زمان سمپاشی هنگام آلودگی % ۲۰ از ساقه ها

بیماری فوزاریومی برنج (بوته گنایی برنج) Rice bakanae

عامل بیماری Fusarium proliferatum با نام قدیمی F.moniliform است که ایجاد پوسیدگی طوقه میکند.ریشه سالم است و گیاه از طوقه می پوسد. میکروکنیدیوم این قارچ زنجیری است. در ایران F.moniliform گزارش شده است که بیماری باکانا ایجاد میکند (Bakanae disease). قارچ باعث بلند شدن ارتفاع برنجها میشود. فرم جنسی این قارچ Gibbrella fujikuroi است که تولید جیبرلیک اسید میکند. جیبرلیک اسید را اولین بار از این قارچ گرفتند. برای کنترل باید از ارقام مقاوم استفاده کرد

ویروس کوتولگی برنج Rice dwarf virus

این ویروس اولین مورد از گروه phytoreo viruses است که مطالعه شده است. در اثرآلودگی به این ویروس بوته برنج به شدت کوتوله می گردد. ناقل آن زنجره های Cicadelidae است واولین ویروسی است که مشخص شده با حشره انتقال می یابد

بیماری گال سیاه برنج Rice black gall

در فیروزآباد ، ممسنی وکهکیلویه وبویراحمد زیاد است. علائم بیماری کوتولگی خیلی شدید( Rossete ) وتولید نشدن ساقه است. پشت برگها گالهایی بوجود میاید که ابتدا سبزند و بعد سیاهرنگ میشوند. گالها روی رگبرگها کشیده هستند. ویروس توسط زنجره Laodelfax striatellus انتقال میابد و به نظر می رسد یک Fijivirus باشد. قطر ویروس ۵۰-۷۰ نانومتر است واحتمال دارد با Rice black streaked dwarf virus ارتباط داشته باشد. این ویروس با ویروس کو تولگی زبر ذرت مقایسه شده وبه نظر می رسد که خیلی به هم نزدیک باشند. Fijivirus ها دارای دو پوشش پروتئینی هستند که در بیشتر آنها پوشش داخلی مشابه است و بیشتر آنها هنگام خالص سازی لایه خارجی را از دست می دهند