انواع گاو آهن

مكانيزاسيون كشاورزي در ايران موضوعي است كه طي سالهاي گذشته يا بهتر بگوئيم از سال 1345 ، يعني سالي كه قرارداد بين ايران و جمهوري روماني به منظور خريد تراكتور و بعضي ادوات كشاورزي منعقد شد و تعداد تراكتور از آن سال در كشور رو به فزوني گذاشت مورد بحث متخصصين فن بوده است. وقتي از مكانيزاسيون كشاورزي صحبت به ميان مي آيد ، اكثرا به فكر كاربرد و استفاده از موتورهاي احتراق داخلي و ماشين هاي مختلف كشاورزي در مزارع مي افتند ، در حالي كه مكانيزاسيون به معني اعم، اين نيست كه حتما از موتور احتراق داخلي و يا از آخرين مدل هاي ماشين هاي كشاورزي استفاده شود. قبل از اينكه مكانيزاسيون كشاورزي را تعريف كنيم ، ابتدا لازم است موتور و ماشين را از يكديگر تشخيص داده و جدا كنيم. “ماشين ” وسيله اي است كه اگر به آن توان دهيم ، برايمان كار انجام مي دهد ولي خود به تنهايي قادر به انجام كار نيست . ” موتور” وسيله اي است كه توليد توان مي كند ولي به تنهايي نمي تواند كاري انجام دهد مگر اينكه اين توان را به ماشيني بدهد تا آن ماشين بتواند كار توليد كند. به طور مثال انواع گاو آهن را مي توان به وسيله ي يك يا چند حيوان كار به حركت درآورد و زميني را شخم زد ، گاوآهن در اينجا ماشين را تشكيل مي دهد و حيوان يا حيواناتي كه آن را مي كشند در حكم موتور مي باشند. يك موتور ممكن است در يك زمان، دو ماشين را به حركت درآورد و گاهي حركت هر دو ماشين ، براي انجام كار ، ضروري است. اكنون با روشن شدن فرق بين ماشين و موتور مي توان مكانيزاسيون كشاورزي را تعريف نمود. كلمه ي مكانيزاسيون در كشاورزي مترادف با كلمه ي اتوماسيون در صنعت است كه خود به معني اتوماتيك كردن مي باشد و اتوماتيك كردن يعني كم كردن كار كارگري. بنابراين مكانيزاسيون يعني استفاده از ماشين و موتور در كشاورزي جهت كاهش نياز به نيروي كارگري. البته اين نياز هنگامي به وجود مي آيد كه درآمد حاصل از كار كارگري كمتر از درآمد به دست آمده از جايگزين نمودن ماشين و موتور باشد كه خود به عوامل متعددي از جمله عوامل زير بستگي دارد:
1- دستمز كارگر بالا باشد.
2- مشكلات كارگري موجب وقفه در كار، در زمان معين شود.
3- زيان هاي حاصل از طولاني بودن كار كارگري بيش از هزينه هاي استفاده از ماشين و موتور شود.
4- كيفيت كار ماشين آنقدر بالا باشد كه هزينه هاي آن را مستهلك نمايد.
معني اعم مكانيزاسيون كشاورزي اتخاذ هر روشي است كه موجب ازدياد درآمد شود. با اين تعريف جايگزين كردن كارگر با ماشين و موتور يكي از روش ها محسوب مي شود و استفاده از بذر اصلاح شده براي بدست آوردن عملكرد محصول بيشتر روشي ديگر، كه هر دو بخشي از موضوع مكانيزاسيون هستند.
آشنايي با وضعيت كشاورزي سنتي ايران
ايران از قديم الايام مهد تمدن هاي باستاني و يكي از مراكز توليد مواد كشاورزي دنياي باستان بوده است.به طوري كه بسياري از پيشرفتهاي كشاورزي و دامپروري مانند پرورش اسب و ترويج نباتات سودمند را بايد مرهون زحمات و ابتكارات اهالي اين مرزوبوم دانست. حفاري هايي كه در تپه ي سيالك كاشان انجام يافته ، نشان مي دهد كه حدود شش هزار سال پيش ، كشاورزي در ميان مردم آن منطقه معمول بوده و ايرانيان متمدن قرن ها پيش از اين در اين راه كار كرده اند. از نقش روي استوانه اي كه در شهر شوش كشف شده ، معلوم گرديده كه در سه هزار سال قبل از ميلاد مسيح مردم ايران گندم را در مخزن هايي كه امروزه هم در بعضي از نواحي ديده مي شود ،ريخته و انبار مي كرده اند. يونجه ، اين علوفه ي پر ارزش براي دام ها ، توسط ايرانيان به يونان و سپس به روم و ساير نقاط جهان برده شد. ابزارهاي كشاورزي كه در ايران باستان به كار مي رفت شامل انواع ابزارهاي دستي ساده مانند بيلها، كج بيلها ، داسهاي دسته كوتاه ، كلنگ و وسائل دامي چوبي از قبيل گاوآهن ، هرسهاي دندانه اي ، خرمن كوبها و غيره بوده اند. منبع توان و ابزارهاي كشاورزي معمول امروزي در نقاط مختلف كشور بخصوص در نقاط دورافتاده به مرور زمان تغيير زيادي پيدا نكرده و با ابزارهاي قديمي فرق چنداني ندارند. هنوز در اكثر نقاط دور افتاده ي كشور از يك يا دو جفت گاو به عنوان توان كششي منحصر به فرد و از گاوآهن هاي دامي چوبي و هرسهاي دندانه اي ، خرمن كوبها و ساير وسائل كه اكثرا از چوب ساخته شده اند به عنوان ابزار مورد نياز استفاده مي گردد.
شرايط و امكانات توسعه ماشين هاي كشاورزي در ايران
در كشور ما استفاده از تراكتور و ماشبن هاي كشاورزي خيلي ديرتر از كشورهاي اروپايي و امريكا شروع شد و اصولا در قرن هيجدهم كه در اروپا گاوآهن هاي فلزي برگردان دار معمول شد، و در قرن نوزدهم كه خرمن كوبهاي جديد در امريكا اختراع گرديد ، در وسائل و ادوات كشاورزي كشور ما هيچگونه تغييري حاصل نگرديد. عملا در طول 50 تا 60 سال اخير بوده است كه به تدريج كشاورز ايراني با انواع ماشين هاي كشاورزي آشنا شده است، اما هنوز هم آن طوري كه شرايط امروز ايجاب مي كند كشاورزي مملكت ما ماشيني نگشته است و در مواردي هم كه اين امر به صورتي انجام گرفته است ، به علل بنيادي مواجه با مشكلات عديده اي مي باشد كه همه ي دست اندركاران و منخصصين كشاورزي ماشيني با آن آشنا هستند. اولين گاوآهن فلزي برگردان دار دامي در زمان ناصرالدين شاه قاجار به ايران وارد شد و در اروميه مورد استفاده قرار گرفت . اولين نمايشگاه ماشين هاي كشاورزي در سال 1300 خورشيدي در تهران برگزار گرديد . اولين تراكتور نفتي ساده به دستور رضاخان در سال 1308 بري مدرسه فلاحت خريداري گرديد و اين مدرسه بعدها به دانشكده كشاورزي تبديل شد. با وقوع جنگ جهاني دوم و مشكلات داد و ستد با كشورهاي فروشنده و همچنين اثرات اين جنگ در امور داخلي كشور، عملا اين طرح متوقف و بهره برداري از آن نيز مسكوت ماند. پس از جنگ كم كم سرمايه داران و بعضي از شركت ها شروع به وارد كردن تراكتور در ايران نمودند. ابتدا روستاييان از پذيرفتن تراكتور و ماشين هاي كشاورزي در مزارع خود خودداري مي كردند و اعتقاد داشتند كه بركت كشاورزي در سم گاوها مي باشد، ولي به تدريج كه با نتايج كار آشنا شدند تا حدودي آنها را پذيرفتند. آغاز فعاليت بنگاه توسعه ماشين هاي كشاورزي از سال 1331ر حقيقت سرآغاز ماشيني كردن كشاورزي ايرا ن به شمار مي رود. اين مؤسسه از سال 1331 تا سال 1336 خود اقدام به وارد كردن تراكتور و ماشين هاي كشاورزي مي نمود و آنها را به اقساط به فروش مي رساند ، اما از سال 1336 تا سال 1345 بنگاه به متقاضيان خريد تراكتور وام ميداد تا آنها مطابق سليقه و امكانات خود اقدام به خريد تراكتور و كمباين و ساير ادوات كشاورزي بنمايند.اين طرز كار سبب شد كه به تدريج مارك هاي مختلف تراكتور و كمباين به تعداد كمي وارد كشور شود و چون براي فروشندگان تامين لوازم يدكي و تعميرگاه هاي لازم مقرون به صرفه نبود، اغلب اين وسائل در مدت كوتاهي از كار افتاده و بي استفده مي ماند. در سال 1345 قراردادي با كشور جمهوري روماني منعقد شد كه طي آن تعدادي تراكتور و ساير ادوات كشاورزي از جمله گاوآهن و … از طريق بنگاه توسعه ماشين هاي كشاورزي در اختيار كشاورزان گذاشته شود. طبق اين قرار داد در مراكز عمده فروش اقدامات لازم براي تاسيس نمايندگيهاي لوازم يدكي تعميرگاه هاي ثابت و سيار به عمل آمد. به موازات اين قرارداد از سال 1346 شروع به ساخت كارخانه ي تراكتور سازي تبريز شد كه از سال 1349 بهره برداري از آن آغاز شد، قطعات تراكتور از روماني وارد و در آن كارخانه مونتاژ گرديد .در حال حاضر مونتاژ تراكتورهاي مسي فرگوسن نيز در اين كارخانه انجام مي گيرد، همچنين كارخانه ي جاندير اراك به مونتاژ تراكتور ، كمباين و ساير ادوات كشاورزي جاندير پرداخت. در حال حاضر كارخانه جات تراكتورسازي ايران ، تراكتورهاي يونيورسال مدل 650M با توان 65 اسب بخار، تراكتور مسي فرگوسن مدل 399 با توان 110 اسب بخار و مدل285 با توان 75 اسب بخار و مدل 240 با توان 47 اسب بخار و تراكتورهاي مدل 750ITM با توان 75 اسب بخار را توليد مي كند.

 انواع گاوآهن

شکل و ابعاد پایه های فولادی بسیار متفاوت است، ولی می توان آنها را به سه اندازه بزرگ، متوسط و کوچک تقسیم نمود. نوع بزرگ آن که جهت بازکردن و شکستن لایه های فشرده شده خاک تحت الارض به کار می رود به زیر شکن(Subsoiler) موسوم است.

معمولاً زیر شکن خاک را در اعماق 45 تا 75 سانتیمتری و گاهی بیشتر باز می کند در راس اسکنه های متوسط و کوچک بیلچه های کوچک و قابل تعویضی سوار می کنند. عرض و شکل بیلچه مورد نصب به هدف و شرایط کار بستگی دارد.

گاوآهن قلمی

مجموعه ای از اسکنه های متوسط را که روی یک شاسی سوار شده اند گاوآهن قلمی گویند. این نوع گاو آهن خاک را می شکافد ولی خاک و بقایای گیاهی را بطور کامل بر نمی گرداند‏ بلکه قسمتی از بقایا را همراه با کلوخه های بزرگ در سطح خاک باقی میگذارد. این نحوه باز کردن خاک را نیمه شخم گویند. نیمه شخم در آیش زمستانه یا یکساله کاربرد دارد.

کولتیواتور 

تعدادی اسکنه کوچک را که روی یک شاسی سوار شده باشند کولتیواتور پاشنه ای گویند. بر روی کولتیواتورهای پاشنه ای می توان بیلچه های متنوعی سوار نمود. یک نوع بیلچه که عرض کمی داشته ولی طویل است برای خرد کردن کلوخه های خاک و وجین بین ردیفهای کاشت مورد استفاده قرا می گیرد. نوع دیگری بیلچه بصورت صفحه ای تقریباً افقی بر روی پاشنه سوار می شود و کولتیواتور پنچه غازی را بوجود می آورد. کولتیواتور پنچه غازی از نصب این بیلچه ها بر روی گاو آهن قلمی بوجود می آید. کولتیواتور برای از بین بردن علفهای هرز در بین ردیفهای کاشت و یا روی زمین فاقد محصول بکار می رود. معمولاً از کولتیواتورهائی که بیلچه نسبتاً عریض و تقریباً افقی دارند برای سله شکنی و وجین علفهای هرز استفاده می شود. از انواع بزرگ بیلچه (با بزرگترین فاصله دوبال در حدود 30 سانتیمتر) برای ایجاد جوی و پشته های کوچک استفاده بعمل می آید.

گاوآهن ایرانی

عبارت از قطعه چوب بزرگ استوانه ای شکلی به نام کنده است که نوک تیز و شیب‌داری در جلو دارد. قسمت نوک تیز و شیب دار کنده را خیش گویند. خیش را بوسیله قطعه فلزی می پوشانند تا به استحکام، دوام و راندمان گاو آهن بیافزایند. کنده گاو آهن توسط یک محور به نام دیرک و تسمه هائی بنام یراق به قطعه چوبی به نام یوغ که روی گردن دام قرار می گیرد، متصل می شود. در روی کنده دسته ای برای هدایت گاو آهن نصب گردیده است. در انتهای دیرگ و محل ارتباط یراق سوراخهائی که به رأس آزاد دیرک نزدیکترند وصل نمایند و در نتیجه طول موثر دیرک زیادتر شود، عمق کار گاوآهن بیشتر می گردد. گاوآهن ایرانی خاک را زیر و رو نمی کند ، بلکه خاک را می شکافد و باز می کند.گاو آهن ایرانی قادر به اختلاط بقایای گیاهی با خاک نیست و بستر مطلوبی را برای بذر بوجود نمی آورد. کلوخه های حاصل از کار این گاو آهن شرایط نامساعدی را برای سبز شدن بذر ایجاد می کنند. برای جبران چنین وضعی میزان بذر را زیاد و گاهی تا چهار برابر مقدار لازم در نظر می گیرند. کار گاو آهن ایرانی از نظر عدم زیر و روسازی خاک و باقی گذاردن بقایا روی سطح خاک مشابه گاو آهن قلمی می باشد. اما عمق کار گاوآهن ایرانی بسیار کمتر از گاو آهن قلمی بوده که به نفوذ پذیری خاک بستگی دارد. گاوآهن ایرانی معمولاً شیارهائی به عمق 10 تا 15 سانتیمتر در خاک ایجاد می کند. چون فاصله دو شیار مجاور قابل کنترل نیست، غالباً برای آن که قسمتهائی بصورت شخم نخورده باقی نماند، دو شخم عمود بر هم می زنند. بطورکلی، کیفیت کار گاو آهن ایرانی به مهارت کارگر و شرایط خاک بستگی دارد. بهترین نتیجه از نظر تهیه بستر بذر در وضعیت گاو رو بودن خاک بدست می آید در زراعت سنتی، پس از دو شخم عمود بر هم توسط گاوآهن ایرانی، اقدام به بذرپاشی نموده و سپس بذر را با گاوآهنی که عمق کار آنرا کاهش داده اند با خاک اختلاط می دهند.با این حال عمق قرار گرفتن بذر در خاک قابل کنترل نیست. در بعضی موارد از نوعی ماله – دندانه (که در اصفهان واز نامیده می شود) برای اختلاط بذر با خاک استفاده می کنند. ماله – دندانه تخته ای است به قطر چند سانتیمتر ، عرض حدود 40 تا 50 سانتیمتر و طول 1 تا 1.5 متر است که روی آن تعدادی میخ قطور کوبیده اند. ماله – دندانه را توسط دام یا تراکتور بر روی خاک می کشند. این دستگاه چهار عمل را بطور همزمان انجام می دهد :
 (1) کلوخه ها را تا حدی خرد می کند،
(2) بذر را با خاک مخلوط می سازد،
 (3) خاک را بر روی بذر می فشارد
 (4) زمین را مختصراً تسطیح می نماید.

گاو آهن بشقابی

این گاوآهن‌ از لحاظ نحوه تاثیر مشابه گاوآهن برگردان‌دار عمل می‌کند اما از آنجائیکه در این نوع، خاک بطور ناقص برگردانده می‌شود، لذا تنها در شرایطی توصیه می‌شود که گاوآهن‌ برگردان‌دار قادر به کارکردن نباشد. این شرایط عبارتند از:
 1- خاک‌های خیلی سخت و خشک که در آن گاوآهن برگرداندار به سختی نفوذ می‌کند.
 2- خاک‌های چسبنده که در آن گاوآهن برگرداندار حالت خاک چسبی دارد.
 3- خاک‌های بسیار ساینده، ناهموار و ریشه‌دار که عوامل فوق برای گاوآهن برگردان‌دار مضر است.
 4- زمین های با بقایای گیاهی خیلی زیاد و کلش‌دار
 5- نیاز به شخم عمیق‌تر (از 40 تا 30.5 سانتی‌متر)

ساختمان گاوآهن بشقابی
الف) شاسی : شاسی اکثر ماشین‌های خاکورز از جمله گاوآهن‌های بشقابی از دو نوع میل‌افزار (Toolbar) و یا قاب (Frame) می‌باشد.
ب) عامل خاکورز (خیش بشقابی: بشقاب؛ تنه؛ توپی؛ یاتاقان‌ها؛ گل پاک‌کن) : عامل خاکورز دراین گاوآهن، خیش‌های بشقاب شکل می‌باشد که قطر بشقاب‌‌ها بین 50 تا بیش از 100 سانتیمتر و ضخامت آنها حدود 5 تا 6.4 میلیمتر است. عمق کار گاوآهن حداکثر یک سوم قطر بشقاب می‌باشد. همچنین عرض برش هر بشقاب بین 18 تا 30.5 سانتیمتر است. بشقاب‌ها به یک توپی پیچ و مهره می‌شوند و با درگیر شدن با خاک، حول محور خود آزادانه گردش می‌کنند. برای کمک به بهتر برگردان‌شدن لایه شخم و همچنین تمیز ماندن بشقاب‌ها، قطعه‌ای به نام گل پاک‌کن برای هر خیش در نظر گرفته شده است. ساقه، رابط بین واحد خاکورز (خیش) و قاب (شاسی) می‌باشد. بشقاب‌ها یا از داخل اریب شده‌اند یا از خارج یا اینکه کنگره‌ای هستند. بشقاب‌های اریب شده از بیرون را می‌توان تیز نمود.
ج) ساقه
د) چرخ شیار عقب : در گاوآهن بشقابی به جای کفش و پاشنه، چرخ شیار عقب وجود دارد. این چرخ با لبه تیز خود در خاک فرو رفته و باعث تعادل جانبی دستگاه می‌شود. بسته به نوع و شرایط خاک می‌توان قطعاتی همچون وزنه‌های اضافی و یا فلانژ و گل پاک‌کن را به چرخ شیاری عقب اضافه نمود.
ه) محور عرضی جلو گاوآهن

زاویه تمایل: زاویه‌ای که قاعده بشقابها با راستای قائم تشکیل می‌دهد را زاویه تمایل می‌گویند که این زاویه بین 15 تا 25 درجه می‌باشد. افزایش این زاویه، نفوذپذیری دستگاه را در خاک‌های سنگین و چسبنده بهبود می‌بخشد. کاهش این زاویه، کارکرد خیش را در خاک‌های سست و ترد و یا زمین‌های با  کلش و بقایای گیاهی زیاد اصلاح می‌کند.

زاویه برش: زاویه‌ای که قاعده بشقابها با راستای پیشروی تشکیل می دهد را زاویه برش گویند که این زاویه بین 42 تا 45 درجه می باشد. کاهش این زاویه، سرعت گردش بشقاب‌ها را افزایش داده و عرض برش را کاهش می‌دهد. افزایش این زاویه، نفوذپذیری و عرض برش بشقاب را بهبود می‌بخشد.

اصول کار گاوآهن بشقابی
گاوآهن بشقابی ضمن حرکت به جلو و گردش بشقاب‌ها، به کمک  وزن خود و زاویه مناسب در خاک نفوذ کرده و بدین ترتیب بقایای سطحی و خاک را در عمق معینی برش داده و با گردش بشقاب‌ها، لايه شخم را جابجا می‌كنند. سرعت زیاد باعث کاهش عمق شخم می‌شود.

تنظیمات گاوآهن بشقابي
تراز کردن گاوآهن: مشابه گاوآهن برگرداندار بايد تراز طولي و عرضي انجام شود.
تنظیم عرض کار: مشابه گاوآهن برگرداندار انجام مي شود. البته در گاوآهن هاي بشقابي تاثير متقابل در عمق و عرض كار وجود دارد. يعني با افزايش عمق، عرض كار دستگاه نيز زياد مي‌شود.
تنظیم عمق کار: مشابه گاوآهن برگرداندار تنظيم عمق با تنظيم بازوهاي کششی پایین انجام مي‌شود. البته در گاوآهن بشقابي، نفوذپذيري بشقاب به درون خاك كم مي‌باشد. لذا جهت افزايش عمق، علاوه بر تنظيم بازوهاي هيدروليك، بايد دستگاه را به نحو مقتضي سنگين نمود.

گاوآهن برگرداندار

تعريف: گاوآهن برگرداندار وسيله‌اي است كه در عمق معيني از زمين، حجم معيني از خاك را برداشته و در حدود 140 درجه چرخانده سپس به يك سمت (اغلب سمت راست) منحرف مي‌كند.

انواع:

از لحاظ نحوه عمل: یک‌طرفه و دو طرفه

از لحاظ اتصال به تراکتور: سوار، نیمه سوار، کشیدنی

از لحاظ تعداد خیش: یک خیش و چند خیش

گاو آهن برگرداندار یک‌طرفه

گاو‌آهن‌ یک طرفه تنها خاک را به یک سمت (معمولاً به سمت راست) بر می‌گرداند.

گاوآهن برگرداندار دوطرفه

گاوآهن دو طرفه قابلیت برگردان خاک به دو سمت راست و چپ را دارد. كارايي اين گاوآهن در مقايسه با نوع يك طرفه بسيار بيشتر مي‌باشد. اما به دليل قیمت بالا، وزن بالا و همچنين حساسيت سيستم وارونه كننده، در مقايسه با نوع يك طرفه دارای مقبولیت كمتر است.

روش‌هاي اجراي شخم با گاوآهن‌ برگرداندار

• روش سیستماتیک یا قطعه‌بندي
• روش دورتادور (گردشی یا محیطی)
• شخم با گاوآهن دوطرفه

روش قطعه‌بندي یا سیستماتیک

اين روش مخصوص گاوآهن يك طرفه است. در ابتدا مزرعه به قطعاتي (ترجيها بصورت مضربي از عرض كار دستگاه) تقسيم می‌شود. سپس هر قطعه بطور مجزا و از كناره‌هاي قطعه به سمت مركز، و يا از مركز قطعه زمين به كناره‌هاي آن، شخم زده مي‌شود. روش ابتدایی را روش شخم جدا كردن و روش دوم را روش شخم سرهم كردن گويند. در روش جدا كردن يك جوي در مركز و دو پشته در كناره ها ايجاد خواهد شد. در روش سرهم به ناچار يك پشته در مركز و دو جوي در كناره‌ها خواهيم داشت.

روش دورتادور

اين روش، شخم توسط گاوآهن‌ يك طرفه صورت مي‌پذيرد و به نام محيطي یا گردشی نيز مرسوم است. اين روش هم براي اراضي با شكل هندسي معين و هم براي اراضي با شكل هندسي نامعين مناسب مي‌باشد و به دو حالت اجرا می‌شود.

در حالت اول، عمليات شخم از يك گوشه زمين آغاز شده و با حركت چرخشي به مركز زمين، شخم خاتمه می‌يابد.

در حالت دوم، شخم زدن از مركز زمين شروع شده و در كناره‌هاي زمين عمليات  شخم خاتمه خواهد يافت.

روش شخم با گاوآهن دوطرفه

اين روش مخصوص گاوآهن‌ دوطرفه مي‌باشد. در اين حالت نياز به قطعه‌بندي زمين نبوده و عمليات شخم از يك سمت زمين آغاز و پس از اتمام يك مسير رفت، از كنار زمين شخم خورده قبلي مسير برگشت آغاز خواهد شد. بديهي است كه در مسير برگشت لازم است تا گاوآهن خاك را خلاف جهت مسير رفت منحرف نمايد، لذا قبل از آغاز مسير برگشت بايد با راه‌اندازي سيستم وارونه‌كن، طرف ديگر گاوآهن را استفاده نمود. اين عمليات در تمامي مسیرهای رفت و برگشت تكرار مي‌شود تا عمليات شخم به اتمام برسد. با استفاده از گاوآهن دوطرفه، صرفه‌جويي در زمان بعمل می‌آید و جوي و پشته‌هاي متعدد در زمين ايجاد نخواهد شد، بلكه تنها يك جوي در يك سمت زمين و يك پشته در سمت ديگر بوجود خواهد آمد.

تنظیم کلی گاو آهن
کیفیت و کمیت کار گاوآهنها به میزان دقت تنظیمهای آنها بستگی دارد. اصول تنظیم در تمام گاوآهنها یکسان است وفقط ممکن است نحوه دستیابی به وضعیت تنظیم تفاوت داشته باشد. تنظیمهای اصلی گاوآهنهای برگردان دار عبارت انداز:
تنظیم عرض کار
عرض کار در گاوآهن های برگردان دار قاعدتاٌ برابر است با فاصله عرضی بین انتهای خیش اول تا نوک تیغه خیش آخر ویا، با توجه به اینکه عرض کار تمام خیشها باید باهم برابر باشد، مساوی است با عرض کار یک خیش ضرب در تعداد آن. در عمل با توجه به اینکه ابتدای شروع کار شخم دیواره شیار قبلی است، اگر در حین شخم چرخهای سمت راست تراکتور داخل شیار بیفتند، عرض کار را می توان فاصله عرضی بین دو خطی فرض کرد که یکی از لبه داخلی چرخ سمت راست تراکتور و دیگری از نوک تیغه خیش آخر، موازی با محور طولی تراکتور رسم می شوند. افزایش عرض کل کار از این حد تا cm 5 مجاز است؛ ولی کمتر شدن آن باعث دوباره کاری خواهد شد. اگر در ضمن کار چرخهای سمت راست تراکتور داخل شیار حرکت کنند، دوشرط زیر را عملاٌ می توان برای درستی عرض کار گاوآهنهای برگردان دار چند خیش قائل شد:
الف) خطی که مماس بر لبه داخلی چرخ سمت راست عقب تراکتور موازی با محور طولی آن رسم شود از انتهای تیغه خیش اول بگذرد و یا حداکثر cm 5 با آن فاصله داشته باشد.
ب) خطوطی که از نوک هر خیش موازی با محور طولی تراکتور رسم شوند از انتهای خیش بعدی بگذرند.
فاصله صحیح بین چرخهامعمولا در کاتالوگ گاوآهن و به صورت فاصله وسط تراکتور تا دیواره داخلی چرخ عقب سمت راست بیان می شود. در مورد تمام گاوآهنها، بخصوص انواع سوار، باید تا حد امکان شرط (الف) را با تنظیم فاصله چرخ عقب تراکتور تأمین کرد. در گاوآهنهای سوار برقراری عرض کار خیش اول و طبعاٌ تأمین شرط (ب) با تغییر زاویه قرارگیری میله عرضی عملی می شود. یعنی با گردش میله های لنگی دار (یک سرویادوسرلنگ) مخالف یا موافق عقربه ساعت. گردش میله عرضی لنگی دار ابتدا باعث تغییر زاویه استقرار گاوآهن نسبت به جهت حرکت می شود. پس از آغاز کار، با وضعیت جدید سیستم اتصال، گاوآهن نسبت به تراکتور به چپ یا راست جابه جا می شود تا خط کشش به وضعی صحیح برسد. در ضمن اگربا تنظیم فاصله چرخها و یا گردش میله عرضی موقعیت گاوآهن نسبت به دیواره شیار ( شرط الف ) درحد مطلوب تنظیم شود ، می توان از خاصیت جا به جایی کل گاوآهن روی میله عرضی استفاده کرد؛ مشروط بر اینکه پس از هر تنظیم وضعیت قرارگیری میله روی قاب کاملا تثبیت شود و این جا به جایی امتداد بازوی میانی هیدرولیک را از صفحه تقارن طولی تراکتور خارج نکند.

تنظیم عمق کار
در گاوآهنهای سوار می توان با تغییر وضعیت نسبی خیشهای جلویی و عقبی، تمایل به نفوذ در عمق بیشترو یا تمایل به خروج از خاک و تثبیت در عمق کار کمتر را ایجاد کرد. این عمل با کوتاه و بلند کردن طول بازوی میانی سیستم هیدرولیک تراکتور عملی خواهد بود؛ مشروط بر اینکه تراز طولی به هم نخورد. از این رو، این روش تغییرات نسبتاٌ اندکی را در عمق کار مجاز می داند. تغییرات بیشتر در عمق کار را می توان با تغییر وضعیت قرارگیری عمودی انتهای بازوهای پایینی هیدرولیک تراکتور نسبت به زمین، انجام داد. این تغییر وضعیت عمدتاٌ با کوتاه و بلند کردن هر دو بازوی رابط (چپ و راست) هیدرولیک ایجاد می شود. البته، پس از انجام چنین تغییراتی تراز طولی را باید دوباره برقرارکرد. در برخی از گاوآهنها امکان جا به جایی عمودی میله عرضی نسبت به قاب وجود دارد و در تنظیم عمق به کار گرفته می شود. در ضمن گاوآهنهای سوار دارای چرخی به نام “چرخ میزان” یا ” چرخ تثبیت عمق” هستند که صرفاٌ برای جلوگیری از نفوذ دستگاه به عمق بیش از حد تعیین شده به کار می رود و وسیله ای برای تنظیم عمق نیست. به علاوه اکثر تراکتورهای امروزی مجهز به سیستم “کنترل با کشش” هستند که می توانند عمق کار را متناسب با مقاومت کششی خاک محدود کند.

تراز کردن
یکی از مهمترین تنظیمها برای تمام ماشینهای کشاورزی، بخصوص ابزارهای خاک ورز، داشتن حالت تراز در حین کار است. تراز بودن گاوآهنهای برگردان دار باعث می شود که فشار یکنواختی از خیش بر لایه خاک وارد شود، بار وارد شده بر همه خیشها یکسان باشد و شخم با عمق یکسان و ثابتی انجام گیرد. گاوآهنهای را باید هم قبل از شروع کار وهم در ضمن کار در دو جهت طولی و عرضی تراز کرد تا عمق کار درتمام عرض دستگاه یکنواخت باشد. برای تشخیص تراز طولی باید در فاصله چندمتری از دستگاه وعمود بر آن (ازپهلو) چمباتمه زد و ضلعی از قاب را که شاخص طول آن است از نظر گذراند. موازی بودن طول قاب در حد دقت دید چشم، ضامن برقراری تراز طولی خواهد بود . در عمل، با اندازه گیری عمق کار خیشهای جلویی و عقبی نیز می توان تراز طولی را کنترل کرد. اگر تراز طولی برقرار نباشد عمق کار خیشهای مختلف یکسان نخواهد بود، و به همین علت کف شیار پله پله خواهد شد.