آسياب كردن يك عمل فيزيكي است كه به منظور جدا كردن پوسته و جوانه از اندوسپرم و تبديل اندوسپرم به ذرات ريز بااندازه و حتي تركيبات شيميايي معين آرد انجام مي گيرد كه داراي مراحل مختلفي مي باشد.
1- تميز كردن گندم
1-1- جدا كردن ناخالصي ها
گندم در وضعيتي بدست آسيابان مي رسد كه حاوي ناخالصي ها مي باشد كه از مزرعه در طي نگهداري ، ترانسپورت ، يا بطور تصادفي به آن وارد مي شود
ناخالصي ها فراوان تر بشرح ذيل مي باشند.
1-1-1- مواد گياهي : بذر علفهاي هرز ، دانه هاي ساير غلات ، بقاياي گياهي ، كاه ، پوشال، چوب ، ناخالصيهاي قارچي ، گلوله هاي سياهك پنهان ، ارگوت
2-1-1- مواد حيواني : مدفوع و موهاي جوندگان ، حشرات و لاشة آنها ، كنه ها
3-1-1- مواد معدني : گل ، خاك ، سنگ ريزه ، مواد فلزي ، ميخ و مهره و …
4-1-1- ساير آلودگيها : نخ ، طناب ، آشغالهاي ديگر
این ناخالصيها بعلاوة دانه هاي شكسته و چركيده مجموعاً screening ( اضافات غربال ) شناخته مي شود. قبل از آسياب ناخالصيها بايستي جدا شود. سيروارگوت بودار يا سمي هستند
– گل و سياهك پنهان رنگ آرد را تغيير ميدهند و كيفيتش را پائين مي آورند.
– سنگ ريزه ها و اجزاي فلزي خطر آتش سوزي را بوجود مي آورند و به ماشين آلات صدمه مي زنند
– ساير ناخالصيها ( بذر علف هاي هرز و … ) ارزش تغذيه اي آرد را كاهش ميدهند
اين عمليات ( تميز كردن گندم ) در قسمتي از آسياب كه بنام اتاق غربال ( screenroom) يا خانه بوجاري (cleaning house) شناخته مي شود انجام مي گيرد.
2-1- شستشوي گندم : جهت شستشو آنرا در آب غوطه ور مي نمايند و براي هر kg گندم حدود 10 ليتر آب لازم است. سپس گندم به سانتريفوژ بنام whizzer منتقل و مقدار آب اضافي آن حذف مي شود ، رطوبت گندم به حدد 3% افزايش مي يابد.
هدف از شستشو : حذف سنگ ريزه ها و ناخالصيهاي فلزي غير مغناطيسي ، برطرف كردن آلودگيها موجود در شيار گندم ، افزايش حساب شده رطوبت جهت آسياب نمودن
جهت شستشوي گندم بايستي از آب تميز استفاده شود.
3-1- برس زني بروش خشك (Dry sceuring )
گندم به انتهاي دستگاهي كه داراي استوانه فلزي متخلخل يا استوانه اي با خطوطي از سنگ سنباده است وارد ميشود و در اثر ضربة چكشهاي دوار كه بسرعت دوران مي كند به جداره داخلي استوانه مي خورد و در همين حال بسوي مجراي خروجي دستگاه رانده ميشود ، در اثر اين عمل آلودگيهاي سطحي و ذرات سست غشاء نازك دانه در اثر سائيده شدن كنده و توسط جريان هوا خارج ميشود و با اين عمل پرزهايي كه به دانه نيز چسبيده اند جدا ميشوند ( دستگاه روتو پكتور )
4-1- الك جدا كننده ( Size and shope separation )
ناخالصيها كوچكتر يا بزرگتر بوسيله الك هاي مخصوص جدا ميشوند . الكها در سايزهاي مختلف با مش هاي متفاوت ساخته ميشود ، تعدا سوراخهاي هر مش مشخص و داراي استاندارد مي باشد مثلاً الكي با مش 100 تعداد 100 سوراخ در هر in/m2 دارد و از خواص مش ها و حركت الكها عمل الك كردن صورت مي گيرد . الكها داراي حركتهاي Vartical ، Horizinal يا Rexman مي باشند.
مش هاي مختلف موجب جدا شدن دانه هاي درشت تر از گندم مثل ذرت شده كه در روي الك مي ماند و دانه هاي ريزتر كه از الك خارج ميشوند در اين روش گندم خارج از siz استاندارد خواه كوچكتر و خواه بزرگتر از دانه گندم مشخص شده همراه ناخالصيها جدا ميشوند.
5-1- Disc and triur cylinder ( صفحات و استوانه هاي جدا كننده )
ناخالصيهاي بلندتر يا كوتاهتر از دانة گندم كه داراي قطر مشابه گندم هستند را ميتوان بوسيلة صفحات داندانه دار و استوانه هاي جدا كننده از گندم جدا كرد ، در سطح صفحات و قسمت داخلي استوانه ها فرورفتگيها يا دندانه هايي تعبيه شده است كه شكل و اندازه آن معين بوده كه داراي دندانه هايي به اندازه ذرات كوچكتر از گندم بوده و در مرحله بعد دانه هايي فقط اندازه گندم مي باشد و براي جاي دادن ناخالصيها درشت از گندم مناسب نمي باشد.
6-1- seed separator : براي جدا كردن ذراتي كه داراي شكل متفاوتي نسبت به گندم هستند مي توان با معلق كردن محصول در استوانه مارپيچي بلند انها را جدا نمود ، ذرات كروي سرعت بيشتري نسبت به ساير ذرات داشته و آنها را ميتوان بطور جداگانه جمع آوري نمود و در قسمت ديگر محصول خالص را جدا نمود.
7-1- Aspirator
سقوط يك ذره در هواي آرام بستگي به وزن آن دارد بنابراين ذرات مكعبي يا كروي در تعامل با ذرات مسطح و پهن سرعت بيشتري دارند در عمل به جاي معلق كردن ذرات در هواي ساكن ، آنها را در برابر هوايي با جريان يعني به حالت تعليق در مي آورند. سرعت جريان هوا را ميتوان به نحوي تنظيم نمود كه ذراتي كه داراي وزن زيادي هستند سقوط كرده و آنهايي كه داراي وزن كمتري هستند به بيرون هدايت شوند و در مسير ديگري قرار گيرند.
با استفاده از اين اصل ذرات كاه ، ساقه ، گرد و غبار ، دانه هاي كوچك و بذر علف هاي هرز و … از محصول جدا مي شوند.
در هوا دهندة مضاعف مواد را دوباره در جريان هوا قرار ميدهند تا مواد زايد بطور دقيق تري جدا شوند در اين دستگاه موادي را كه بالا مي روند بوسيلة نوعي سيكلون از جريان هوا جدا مي كنند و هوا تميز را به محل ورودي دستگاه باز مي گردانند.
8-1- پوست گيري : دستگاه پوست گيري شامل يك استوانه افقي يا عمودي است كه در داخل پره هايي حول يك محور دوران مي كنند و دانه هاي گندم پس از ورود به اين دستگاه بوسيله پره هايي متحرك داخل استوانه بشدت به شبكه فلزي ، سمباده اي برخورد كرده و پوست و غبار آن جدا و گندم تميز مي شود.
9-1- آهن گير ( Magnet seprator )
در مسير حركت گندم در چند قسمت آهن ربا قرار مي گيرد تا تمامي فلزات با اطمينان كامل از تودة گندم حذف شود و متداولترين نوع آهن گير از نوع صفحه اي و مخروطي مي باشد.
10-1- شن گير ( Destoner )
براي اين عمل از جدا كننده لرزشي با جريان مكنده هوا از بالا استفاده ميشود، در اين دستگاه گندم بطرف پائين و شن و كلوخ و سنبله به طرفين رفته و خارج مي شود. دستگاه بشكل توري فلزي شيب دار بوده كه گندم همراه با ناخالصيها از جمله سنگ وارد صفحه مشبك شده و مكش بالايي گندم و ناخالصيهاي هم وزن و سبك تر از آن را بطرف بالا رانده و شن و ناخالصي هاي هم وزن و سنگين تر از آن به طرفين منتقل ميشوند.
11-1- Electrostatic seprator
در اين دستگاه مخلوط گندم و ناخالصي هاي مختلف براساس هدايت الكتريكي از همديگر جدا ميشوند.
12-1- Eiectrical colour sorting machine
دستگاه مجهز به فتوسلهاي الكتريك بوده كه قادر است مواد با رنگهاي متنوع و حتي يك ماده با تراكم ، رنگ و كم وزن را از يكديگر جدا نمايد . اين دستگاه داراي ظرفيت كم مي باشد و در مورد گندمهاي كم وزن و كوچك استفاده چنداني ندارد.
13-1- سيكلون ها : عمل جمع آوري گرد و غبار را به عهده دارند. كار اين دستگاه پالايش هواي آلوده به گرد و غبار مي باشد.
