۹ سال پیش

آزمایش قوه نامیه بذر و قدرت جوانه زنی

آزمایش قوه نامیه بذر و قدرت جوانه زنی

برای تعیین خصوصیاتی مانند ظرفیت جوانه زدن، خلوص بذر و غیره لازم است بر روی نمونه‌های کوچک از بذری که نماینده توده بذری مورد نظر باشد آزمایش‌های دقیق و مشخص صورت گیرد. لازمه یک ارزیابی دقیق از خصوصیات کیفی بذر، بررسی و انجام آزمایش‌های دقیق بر روی تعداد معینی از نمونه بذر با روش‌های استاندارد شده می‌باشد. خصوصیاتی که برای تعیین کیفیت بذر در آزمایشگاه مورد توجه قرار دارند عبارتند از: قوه نامیه بذر، قدرت رویش بذر، خلوص بذر، وزن هزاردانه، وزن هکتولیتر و میزان رطوبت بذر که پس از قابل قبول بودن آن‌ها، برای بذر گواهی صادر و بعنوان بذر گواهی شده مورد استفاده قرار می‌گیرد .

نمونه برداری sample survey :

پس از بوجاری و آخرین مراحل آماده سازی، بایستی نمونه‌هایی برای آزمایش کیفی بذر و تجزیه در آزمایشگاه جهت گواهی بذر تهیه شود که در این کار با استفاده از ادوات اتومکانیک و یا به طریقه متداول یعنی نمونه با دست از کیسه‌ها یا توده‌های بذر و توسط مأمورین رسمی گواهی بذر انجام می‌گردد. تهیه نمونه باید با دقت کافی صورت گیرد تا نمونه نماینده و نشان دهنده کل توده بذر تولیدی باشد در صورتی‌که بذر با قارچ‌کش ضد عفونی شود نمونه نیز از بذر ضد عفونی شده تهیه گردد. طرز نمونه برداری از توده های بذر و کیسه های بذر : حجم بذر : اگر توده بذر خوب به هم خورده باشد می‌توان از میان آن با دست یک مشت پر از بذر برداشت و لی در توده‌های برزگ بذر نمی‌توان از همه جای توده با دست نمونه گرفت در حالی که با مته نمونه‌برداری به طول 183 سانتی متر براحتی می‌توان از عمق توده بذر نیز نمونه‌برداری کرد. در شرکت کشت و صنعت و دامپروری مغان، در نمونه‌برداری از بذرهای گندم تولید شده که در انبارهای بزرگ بصورت فله‌ای نگهداری می‌شود از این روش استفاده می‌شود. کیسه‌های بذر : اگر مقدار بذر شش کیسه یا کمتر باشد، از همه کیسه‌ها از نقطه‌ای که بذرها خوب به هم خورده اند نمونه برداری می‌شود. اگر محموله بذر بیشتر از شش کیسه باشد نمونه‌برداری از پنج کیسه بعلاوه 10% از کیسه‌های باقیمانده صورت میگیرد. صرف نظر از اندازه محموله نمونه‌گیری از بیش از 30 کیسه لازم به نظر نمی‌رسد. در شرکت کشت و صنعت و دامپروری مغان، نمونه‌برداری از کیسه‌های بذوهای ذرت بذری به این روش بر عهده مؤسسه گواهی بذر بوده و کارشناسان آن مؤسسه پس از نمونه‌برداری، نمونه‌ها را جهت تعیین درصد خلوص و درصد قوه نامیه به آزمایشگاه مرکزی در کرج ارسال می‌نمایند. 400 300 200 100 50 23 10 7 5 تعداد کیسه در محموله 30 30 25 15 10 7 6 6 5 تعداد کیسه برای نمونه برداری نمونه‌های اولیه که از داخل ظروف، کیسه گونی یا توده بذر برداشته شده در یک سطح صاف ریخته و پس از مخلوط کردن و بهم زدن 3 نمونه اصلی تهیه و پس از نوشتن اطلاعات لازم از قبیل نوع بذر، رقم، محل تولید، نام پیمانکار، مقدار پارتی بذر، تاریخ و امضای روی اتیکت، آن‌را روی کیسه‌های محتوی بذر پلمپ نموده یک نمونه به پیمانکار، نمونه دوم به آزمایشگاه تجزیه بذر در محل و نمونه سوم به آزمایشگاه مرکزی در کرج ارسال می‌شود اندازه و وزن نمونه‌های اصلی برای بذر محصولات مختلف نباید از مقادیر تعیین شده برای هر محصول کمتر باشد. وزن نمونه‌های ارسالی به آزمایشگاه : وزن هر یک از بذور محصولات کشاورزی که به آزمایشگاه ارسال می شود نباید از مقادیر تعیین شده به گرم کمتر باشد . یونجه از 50، جو از 1000 ، انواع گلرنگ از 900 شبدر برسیم از 60 شبدر ایرانی از 25 شبدر قرمز از 50 شبدر شیرین از 50 پنبه از 1000 ذرت از 1000 سویا از 1000 چغندر قند از 500 گندم از 1000 آزمون جوانه‌زنی روی بذر خالص پس از جدا کردن مواد همراه و بذر علف‌های هرز و محصولات دیگر، انجام می‌شود. توصیه می‌شود دست کم چهار صد بذر برای آزمون جوانه‌زنی به کار رود تا نتیجه از لحاظ آماری قابل قبول باشد. بطور معمول چهار تکرار صد بذری بکار میرود، هر تکرار بطور جداگانه ارزیابی و میانگین آن گزارش می‌شود. اگر این گروه‌های صدتایی اختلافی بیش از ده درصد نشان دهند آزمایش باید تکرار شود در غیر اینصورت میانگین چهار آزمایش بعنوان درصد قوه نامیه محسوب می‌شود. وسایل فنی مورد استفاده در تعیین قوه نامیه : معمولاً برای تنظیم حرارت و رطوبت از دستگاه‌های مختلفی استفاده می‌شود برای جوانه زنی بذرهایی مانند غلات و حبوبات دانه درشت، معمولاً اطاقک‌های کشت یا ژرمیناتور ساده کافی است که در حرارت معمولی اطاق ( 18 تا 22 درجه سانتی گراد ) قرار داده شود.

شرایط جوانه زدن :

رطوبت، تهویه، حرارت و نور برای جوانه زنی بذرها ضروری می‌باشد. هر چند در آزمایشات جوانه‌زنی مقدار رطوبت و تهویه تعیین نشده‌اند، ولی رطوبت کافی بایستی فراهم باشد تا بذر بتواند قبل از این‌که رطوبت از محیط کشت تبخیر شود، آب جذب نماید، جهت کاهش تبخیر آب از محیط جوانه‌زنی، بایستی آزمایش‌های جوانه‌زنی در ژرمنیاتورهای با رطوبت 95% و یا بیشتر انجام گیرد. درجه حرارت‌های توصیه شده برای آزمایش‌های جوانه‌زنی ( برحسب درجه سیلسیوس ) بر اساس ارزیابی از زمان شروع تا خاتمه آزمایش می‌باشند. درجه حرارت‌های توصیه شده بر اساس تحقیقاتی است که درجه حرارت‌های مطلوب برای هر نوع بذر را مشخص ساخته است در جدول ارائه شده روش‌های کشت و درجه حرارت لازم برای هر گیاه ارائه شده است. نور برای جوانه‌زنی بذرهای اغلب گندمیان، بذرهای بسیاری از درختان و درختچه‌ها و بعضی از سبزیجات لازم است. نور بایستی بطور یکنواخت با شدت 1620-810 لوکس ( 150-75 فوت کندل ) پخش گردد. در اغلب آزمایش‌ها جوانه‌زنی، بذرها بایستی فقط در بخشی از طول مدت آزمایش در معرض نور قرار گیرند که معمولاً 8 ساعت نور در روز کافی است. محلول0.2 درصد نیترات پتاسیم نیز جهت افزایش جوانه‌زنی بعضی از بذرها در حال خواب استفاده می‌شود .

روش های تعیین قوه نامیه :

روش لوله کردن: در این روش از کاغذهای فیلتر به ابعاد 70-15 سانتی‌متر با استاندارد استفاده می‌شود. در این‌جا 50 دانه غلات را 4 سانتی‌متر در زیر لبه کاغذ مرطوب بطوری که جنین آن‌ها به طرف پائین قرار می‌گیرد به فاصله یک سانتی متری قرار میدهند. روی این بستر مرطوب که دانه‌ها قرار دارند کاغذ مرطوب آب‌گیری به پهنای 3-5 سانتی متر می‌کشند و سرانجام قسمت پائین این بستر را با کاغذ فولی به پهنای 5 سانتی متر پوشانده و لوله می‌کنند. وظیفه کاغذ فولی جلوگیری از خارج شدن ریشچه است.

روش کاغذ چین دار :

در این روش کاغذ فیلتر را به صورت چین‌های آکاردئون درمی‌آورند. برای بذر چغندرقند ابعاد کاغذ 82×16.5 سانتی‌متر و عمق چین‌ها 2.5 سانتی‌متر تعیین می‌شوند در شیارهای این کاغذ دانه‌ها بطوری که کاملاً با سطح کاغذ مرطوب تماس حاصل کنند قرار دارند جهت مرطوب نگه داشتن بستر بذر آن را در جعبه‌ای با کاغذ فیلتر مرطوب قرار داده، روی آنرا هم بوسیله دریچه‌ای می‌پوشانیم. در شرکت کشت و صنعت و دامپروری مغان جهت تعیین قوه نامیه بذرهای چغندرقند از این روش نیز استفاده می‌شود.

روش کیسه ای :

این روش برای دانه‌های ریز مناسب است. در این روش بر روی ظروف مخصوص کاغذ فیلتر که لبه‌های آن از دو طرف ظرف بیرون آمده قرار داده می‌شود. بر روی این کاغذ مرطوب 100 دانه را پخش کرده و سپس روی آن‌ها را با لبه‌های به بیرون کشیده ( از ظرف ) خوب می‌پوشانیم به همین جهت این روش بنام کیسه‌ای معروف است. پس از انجام این مراحل درب ظرف را با دریچه مخصوص می‌بندیم.

کشت در شن مرطوب :

ذرات شن باید یکنواخت باشد. ذرات باید از یک الک با سوراخ‌هایی به قطر 0.8 میلی‌متر عبور کرده و روی الک با سوراخ 0.5 میلی‌متر باقی بماند. کار با این روش بدین صورت است که بر روی شن مرطوب (شنی که در حالت مرطوب در کف دستان بصورت گلوله در نیآید ) در ظرف مخصوص کشت در داخل سوراخ‌هایی که بوسیله شاب‌لون ایجاد شده است حدود 100 دانه قرار دهیم. لازم به تذکر است که جهت جلوگیری از تبخیر آب از دریچه مخصوص استفاده می‌کنند. در آزمایشگاه زراعت شرکت کشت و صنعت و دامپروری مغان قوه نامیه بذرهای ذرت به روش مذکور انجام می‌شود و بکارگیری سایر روش‌ها چندان نتایج مطلوبی را عاید نکرده است این روش ( روش کشت درون ماسه ) جهت تعیین قوه نامیه بذرهای چغندرقند نسبت به روش کاغذ چین‌دار در اولویت می‌باشد.

ارزیابی جوانه زدن :

وقتی که مدت تعیین شده برای جوانه‌زنی تمام شد نتیجه آن ارزیابی می‌شود. در این ارزیابی گیاهچه‌های سالم را شمارش کرده و آن‌ها را جدا می‌کنند. گیاهچه‌های سالم : جوانه زدن نزد افراد غیر متخصص پاره شدن پوسته بذر و بیرون آمدن ریشه‌چه و ساقه‌چه از آن است. ولی کارشناسان آزمون بذر جوانه‌زنی را با در نظر گرفتن گیاهچه، چنین تعریف می‌کنند. خروج و نمو جنین بذر از خلال ساختمان‌های اساسی آن که نشان دهنده توان تولید گیاه سالم در شرایط مطلوب می‌باشد. گیاهچه های غیر طبیعی : هر گیاهچه‌ای که جزء گیاهچه‌های سالم طبقه‌بندی نشود در ردیف گیاهچه‌های غیرطبیعی قرار می‌گیرد و متخصصین جوانه‌زنی بذر، گیاهچه‌های غیر طبیعی را به دلایل مختلف طبقه‌بندی می‌نمایند مانند نداشتن ریشه‌چه، محور بالای لپه، لپه، شکل غیر معمول و تاب خورده یا پیچیده، کاهش بسیار زیاد در رشد و قدرت گیاهچه جوان.

قدرت رویش بذر یا Germination Power :

تجربه نشان می‌دهد که همه بذرهایی که در آزمایشگاه دارای قوه نامیه خوبی بوده‌اند، الزاماً در مزرعه دارای جوانه‌زنی کافی نمی‌باشند. زیرا هیچگاه شرایط ایده‌آل آزمایشگاه در مزرعه یا گلخانه، برای بذرها فراهم نمی‌شود. بنابر این باید انتظار داشت که در مزرعه تعداد کمتری از جنین‌ها به گیاهان کامل تبدیل شوند. لذا بایستی به دنبال معیار دیگری نیز بود که نشان دهنده کیفیت جوانه‌زنی بذر در مزرعه باشد. به دلایل زیادی نمی‌توانیم بین قوه نامیه اندازه‌گیری شده در آزمایشگاه و میزان جوانه‌زنی آن بذر در مزرعه، همبستگی قوی را انتظار داشته باشیم، ولی معمولاً باید انتظار داشت که در صورت موجود بودن قوه نامیه زیاد تعداد بیشتری از بذرها در مزرعه نیز براحتی جوانه بزنند. ولی در صورتی‌که قوه نامیه اندازه‌گیری شده در آزمایشگاه کم باشد، امکان این‌که تعداد زیادی از بذرها در مزرعه تلف شده و به مرحله جوانه‌زنی نرسند بسیار زیاد است در مقابل می‌توان بین قوه نامیه اندازه‌گیری شده و سرعت جوانه‌زنی بذر همبستگی و ارتباط مثبت و قوی انتظار داشت. بنابراین در جوار قوه نامیه باید به سرعت جوانه‌زنی بذر نیز توجه نمود. در مواردی لازم است که قوه نامیه بذرها تحت شرایط دشوار اندازه‌گیری شود در چنین حالتی بذرها را در زیر لایه‌ای به ضخامت 3 تا 4 سانتی‌متر از قطعات خرد شده و زیر آجر قرار می‌دهند تا جوانه بذر مجبور به عبور از این لایه شود، که عملاً فقط بذرهای با جنین سالم و قوی، قادر به انجام این کار خواهد بود. از این طریق می‌توان قدرت رویش بذر را اندازه‌گیری نمود. بدین ترتیب بذرهای بیمار وضعیت از ارزیابی حذف شده، و بذرهایی که از نظر فیزیولوژی جوانه‌زنی ضعیف هستند مشخص می‌گردد.

خلوص بذر seed purity :

یکی از مهم‌ترین خصوصیات بذر یک گونه گیاهی خلوص یعنی عاری بودن آن‌ها از اجزای خارجی بذرها گونه‌های دیگر گیاهی می‌باشد مشروط بر اینکه چنین هدفی از نظر فنی قابل تحقق باشد. به عبارت دیگر خلوص عبارت است از درصد وزنی که در نمونه موجود می‌باشد. هدف از آزمایش خلوص بذر تعیین خواص ظاهری و ترکیب مواد موجود در نمونه مورد عمل می‌باشد. بدین ترتیب که نمونه را دقیقاً مورد بررسی قرار داده و بذر خالص، بذر سایر ارقام و محصولات دیگر، بذر علف‌های هرز و مواد جامد موجود در آن جدا می‌گردد. در آزمایش خلوص علاوه بر بذر کاملاً رسیده و سالم، قسمت‌های زیر نیز جزو بذر خالص محسوب می‌شود. 1ـ بذهای ریز و لاغر، نارس و چروکیده و جوانه‌زده، بشرط آن‌که بتوان آن‌ها را بعنوان نوع بذر مورد نظر تشخیص داد. 2- قطعات شکسته بذرها که بزرگ‌تر از نصف اندازه بذر اصلی باشند، البته در بذر شکسته لپه‌ها باید باشند. 3- بذرهای مریض باستثنای اسکلروتیا و دانه‌های سیاهک و … با استفاده از وسایل فنی مناسب از روی مشخصات داده شده نمونه مورد عمل را مورد بررسی قرار داده و بذر خالص، بذر سایر ارقام و محصولات دیگر، بذر علف‌های هرز و مواد جامد، را جدا نموده و وزن هر یک از عوامل را با ترازوهای دقیق و حساس محاسبه می‌نمایند. از آنجائی که کارخانه پروسس بذر شرکت کشت و صنعت و دامپروری مغان که یکی از بزرگ‌ترین و مجهزترین کارخانه‌های پروسس بذر می‌باشد بذرهای مختلف را با نظارت دقیق کارشناسان مربوطه پروسس و بسته‌بندی می‌كند، در نتیجه بذرهای حاصله از جمله بذرهای ذرت بذری دارای خلوص بالای 99.7% می‌باشد.