مینوز برگ گوجه فرنگی (Tuta absoluta)

مینوز برگ گوجه فرنگی

مقدمه:

شب پره مینوز گوجه فرنگی یا بید گوجه فرنگی ( Tuta absoluta (Meyrick)  ) از خانواده  ( Gelechiidae   )  یکی از خطرناکترین آفات با ترجیح غذایی گوجه فرنگی است. این آفت به سیب زمینی و تاتوره نیز حمله می کند. این آفت در صورت نبود میزبان مناسب یعنی گوجه فرنگی و سیب زمینی می تواند از بادمجان نیز تغذیه کند. علاوه بر این از علفهای هرز خانواده سولاناسه مانند  Solanuma nigerum  و Datura Spp هم تغذیه می نماید. مینوز برگ گوجه فرنگی ۵۰ تا ۱۰۰ درصد به محصول گوجه فرنگی خسارت می زند. پیش گیری و مدیریت کارآمد آفت کار دشواری است و کنترل شیمیایی به دلیل مقاومت آفت مینوز گوجه فرنگی به بسیاری از سموم شیمیایی اغلب با شکست مواجه می شود. این شکست می تواند به دلیل قرار گرفتن بخشی از مراحل زندگی آفت در داخل گیاه و خاک و خارج از دسترس آفت کشها باشد. شب پره مینوز گوجه فرنگی برای اولین بار در تیرماه ۱۳۸۹ در یک مزرعه گوجه فرنگی در اطراف ارومیه توسط یکی از کارشناسان مدیریت حفظ نباتات استان (جوادی امامزاده) با همکاری سازمان حفظ نباتات جمع آوری شد و بوسیله موسسه تحقیقات گیاه پزشکی کشور به نام Tuta absoluta شناسائی گردید.

انتشار جغرافیایی مینوز برگ گوجه فرنگی:

 آمریکا: آرژانتین، بولیوی ، برزیل، شیلی، کلمبیا، اکوادور، پرو، پاروگوئه، اروگوئه، ونزوئلا

 اروپا: اتریش، آلبانی، بلژیک، کرواسی، بلغارستان، قبرس، چک، فنلاند، آلمان، یونان، دانمارک، استونی، لتونی، لیتوانی، لوکزامبورگ، مجارستان، مالت، فرانسه، مالت، ایرلند، رومانی، اسلواکی، روسیه، سوئد، لهستان، نروژ، هلند، ایتالیا، پرتغال، سویس، اسپانیا، انگلستان

 آسیا: عربستان سعودی، عراق، ژاپن، بحرین، کویت، فلسطین، سوریه، ترکیه، آفریقا: الجزایر، تونس، مصر، لیبی، مراکش

شکل شناسی آفت مینوز برگ گوجه فرنگی:

حشرہ بالغ:

حشره کامل به رنگ قهوه ای، خاکستری با طول 6 میلی متر بوده و عرض بدن با بالهای باز ۱۰ میلی متر است. رنگ نرها معمولا تیره تر از ماده ها است. شاخکها filiform و نخی شکل می باشد. بطور متناوب به رنگ تیره و روشن دیده میشوند، و (recurved palps) به خوبی توسعه یافته است .

تخم ها:

تخم بیضی شکل، برنگ سفید صدفی تا زرد روشن و معمولا در سطح برگها قرار دارند .

لاروها:

در ابتدای رشد برنگ سفید سپس بسته به محل تغذیه از قهوه ای مایل به رنگ سبز(برگخواری) تا سبز مایل به قهوه ای (میوه خوار) متفاوت است. دارای چهار سن لاروی است که در سن آخر داخل تارهای تنیده شده داخل برگ یا در خاک بصورت شفیره در می آید. لاروها در حداکثر رشد، طولی در حدود ۸ میلیمتر دارند.

شفیرہ:

به شکل مخروط، انتهای قسمت جلویی گرد و انتهای قسمت عقبی باریک است. رنگ آنها در ابتداء سبز، سپس قهوه ای و در نهایت به صورت قهوه ای تیره دیده می شوند. شفیره بسته به شرایط محیطی، درخاک، درون گالری ها و یا سطح برگ تشکیل می شود. اگر شفیره در خاک تشکیل نگردد، معمولاً یک پیله ابریشمی آن را در بر می گیرد.

نحوه خسارت مینوز برگ گوجه فرنگی:

شب پره مینوز گوجه فرنگی به اندام های گیاه گوجه فرنگی شامل بر گ، ساقه و میوه ، در تمام مراحل رشد گیاه خسارت می زند. لاروها برگها و ساقه ها را ترجیح می دهند اما ممکن است زیر تاج میوه و درون میوه پیدا شوند. توده های کوچکی از فضولات در محل سوراخ ورودی لارو یافت می شود. در برگ، لاروها از پارانشیم بین لایه رویی و زیری برگ (مزوفیل) تغذیه کرده، اپیدرم را دست نخورده باقی می گذارند. دالان های برگی نامنظم بوده و ممکن است بعداً نکروزه گردد. بیشترین علایم مشخص آن، دالانهای لکه تاولی روی برگها است. درون این دالان ها، لاروها و توده های سیاه فضولات دیده می شوند. در آلودگی های زیاد، برگها کاملا پژمرده شده و خسارت دالانها روی گیاه سبب ایجاد بدشکلی می شود، خسارت روی میوه زمینه را برای ورود قارچهای بیماریزا فراهم می کند و در نتیجه میوه ها قبل از برداشت پوسیده می شوند. به این ترتیب شب پره مینوز گوجه فرنگی توانایی زیادی در ایجاد خسارت روی گوجه فرنگی دارد، زیرا تمام اندام های هوایی گیاه را مورد حمله قرار داده و در صورت عدم کنترل آفت Tuta absoluta تا صد در صد موجب خسارت می شود. این حشره تا زمانی که غذا در دسترسش وجود داشته باشد، وارد مرحله دیاپوز نمی شود. روی سیب زمینی فقط قسمتهای هوایی گیاه مورد حمله این آفت قرار می گیرد و خود سیب زمینی مورد تغذیه قرار نمی گیرد.

زیست شناسی آفت Tuta absoluta :

حشره ماده تا 260 عدد تخم روی برگهای گیاه میزبان می گذارد که بیشترین آنها در دو روز اول خروج حشرات کامل صورت می گیرد. تخم ها بعد از ۷-۵ روز در دمای ۳۰-26  درجه سانتی گراد و رطوبت ۷۵-60 %   تفریخ می شوند. در مدت ۲۰ روز دوره چهار سن لاروی آنها طی می شود. سپس با تنیدن پیله در اطراف خود در عمق ۲-۱ سانتی متری خاک یا داخل برگها تبدیل به شفیره می گردند . دوره شفیره گی نرها ۱۱-۱۰ روز و ماده ها ۱۳-۱۱ روز می باشد.

ردیابی شب پره مینوز گوجه فرنگی :

• ردیابی در مناطق غیر آلوده (برای تشخیص حضور آفت):

ردیابی مشاهده ای:

بازدید گلها، میوه ها و برگهای گیاه میزبان و مشاهده آثار مینوز بر روی برگها و خروج توده های فضولات لاروی بر روی میوه ها و ساقه گیاه میزبان از دیگر روش های مهم ردیابی این آفت می باشد.

ردیابی فرمونی:

ردیابی با استفاده از فرمون های سنتز شده و با کمک تله های دلتا، جکسون و تشت های آبی در محل های تولید گوجه فرنگی

• ردیابی در مناطق آلوده (برای تشخیص نوسانات جمعیت و تعیین زمان مبارزه):

ردیابی با استفاده از فرمون های سنتز شده و با کمک تله های دلتا، جکسون و تشت های آبی در محل های تولید گوجه فرنگی

روش های کنترل (Control) آفت Tuta absoluta :

اقدامات زراعی و پیشگیرانه:

• جلوگیری از ورود حشرات بالغ Tuta absoluta به گلخانه با استفاده از توری ضد حشره و نیز استفاده از درب های دوتایی ورودی به گلخانه.
• نصب تله های فرمونی در محل های تولید نشاء برای حصول اطمینان از عدم آلودگی گیاهان و استفاده از نشاهای سالم
• حذف کامل بقایای گیاهان و میوه های قدیمی، علف های هرز، بیل زدن کف گلخانه ها ، همچنین گیاهان دیگری که به عنوان پناهگاه این حشره می باشند (مخصوصاً گیاهان وحشی خانواده سولاناسه) از مزارع باید حذف شوند.

مبارزه غیر شیمیائی:

• شکار انبوه (MaSStrapping)، نصب تله های جلب کننده فرمونی دلتا در ظروف با محتوای آب و روغن به تعداد ۳۰ عدد در گلخانه های تولید نشا و تعداد ۲۰ تا ۲۵ عدد در گلخانه تولید گوجه فرنگی و تعداد 40 تا ۵۰ عدد در مزرعه گوجه فرنگی برای شکار انبوه آفت Tuta absoluta توصیه می شود. هر تله تا ۳۰۰ عدد از نرهای بالغ را در روز شکار می کند. این امر باعت کند شدن در تولید مثل جمعیت می شود. تجدید کپسولهای فرمون هر 4-۶ هفته توصیه می شود. تله فرمونی قبل ظهور نسل اول باید مورد استفاده قرار گیرد و کاربرد آن تا پایان فصل ادامه یابد. همچنین مطالعات اولیه ای در برزیل، برای استفاده از فرمون جنسی این حشره به عنوان راه کاری در مبارزه، بطریق اختلال در جفت گیری شب پره ها، انجام گرفته است. برای کنترل مینوز گوجه فرنگی، استفاده از فرمون در ردیابی مینوز برگ گوجه فرنگی و کاربرد آفت کش ها در زمان مناسب، توصیه شده است. به این ترتیب با کمک تله فرمونی هم می توان حشره را تحت نظارت گرفت و از هجوم آن آگاه شد و هم می توان تراکم و انبوهی آن را برآورد نمود. تله دلتا برای ردیابی این حشره مناسب می باشد ولیکن در صورت تراکم بالای جمعیت حشره و یا هوای غبار آلود منطقه، بهتر است از تله قیفی استفاده گردد. معمولاً ۱ تا ۲ تله در هر هکتار لازم است. تله نزدیک به بالاترین نقطه گیاه تقریباً در ارتفاع ۱ متری از سطح زمین نصب می گردد. اطلاعات تله به طور هفتگی باید ثبت و مورد بررسی قرار گیرد.

• استفاده از آفت کش های با منشاء گیاهی مانند آزادراختین به نسبت 1.5 در هزار در کنترل آفت مینوز برگ گوجه فرنگی موثر است. محلول پاشی روی گیاه و خاک پای بوته ها توصیه می شود.
• حذف و معدوم نمودن برگها و میوه های آلوده (به همراه لاروها) در محل های آلودگی.
• استفاده از نوارهای نایلونی چسبناک (TutaRoll & OptirollTuta) : این نوارهای چسپناک را در کف یا بصورت عمودی در داخل گلخانه ها نصب می کنند.

مبارزه بیولوژیک:

لاروهای Tuta absoluta به دفعات و در مراحل رشد از دالانها خارج می شوند. بنابراین محلول پاشی با حشره کش میکربی .B.T مطابق دستور العمل فنی برچسب توصیه می شود.سن های  (  Nesidiocoris tenuis ) و  (  Macrolophus caliginosus ) شکارگرهای مفید تخم ولاروهای جوان شب پره مینوز گوجه فرنگی است. استقرار سریع سنهای شکارگر روی گیاه بهترین راه مقابله با آفت است. طبق بررسی ها زنبور تریکوگراما Trichogramma pretiosum می تواند تخم های این حشره را پارازیته کند. بر اساس مطالعات صورت گرفته تریکو گراما حداکثر ۲۸ درصد تخم های مینوز گوجه فرنگی را می تواند پارازیته کند. طبق مطالعاتی که در آمریکای جنوبی صورت گرفته است یک گونه زنبور از خانواده Braconidae  به نام dignus Pseudaponteles به عنوان پارازیتوئید مهم لاروهای مینوز گوجه فرنگی ذکر شده است. بر اساس بررسی هایی که انجام دادند، میزان پارازیتیسم توسط این زنبور ۳۰٪ برآورد شده است. اینک استفاده از این حشره در مبارزه بیولوژیک با مینوز گوجه فرنگی مورد بحث و تبادل نظر بین کارشناسان می باشد.

همچنین مطالعات دیگری در برزیل برای بررسی پارازیتیسم قارچ  Metarhizium anisopliae   انجام گرفته است. در مطالعات آنها بکارگیری این قارچ در کنترل مینوز گوجه فرنگی، با توجه به بیماریزایی و سرایت در تخم ها، امید بخشی ذکر شده است.  سایر عوامل کنترل بیولوژیک که برای کنترل شب پره مینوز گوجه فرنگی گزارش شده است شامل عوامل ذیل می باشد:

 Trichogramma achaeae, Macrolophus pygmaeus

Nesidiocoris tenuis Nabispseudoferus, Bacillus thuringiensis var kurstaki Metarhizium anisopliae, Beauveria bassiana, Necremnus artynes, Hemiptarsenus zilahisebessi, Trichogramma achaeae, Trichogrammasp., Dicyphys marrocannus, Amblyseius swirskii, Amblyseius cucumeris

توجه:

برای جلوگیری از مرگ و میر سنهای شکارگر بومی توصیه می شود از مصرف آفت کشهای با طیف وسیع در گلخانه و یا مزرعه گوجه فرنگی خودداری گردد.

مبارزه شيميائى:

ممکن است روش های پیش گفته برای کنترل آفت Tuta absoluta کافی نباشد. در این صورت نیاز به مبارزه شیمیایی برای کنترل آفت مینوز برگ گوجه فرنگی است. البته مبارزه شیمیایی با این حشره به دلیل آنکه لاروها درون دالان ها و داخل گیاه هستند و در نتیجه در معرضی سم قرار نمی گیرند، مشکل می باشد.  .سم پاشی با دز یک در هزار حشره کش اسپینوزاد یا ایندوکسی کارب و حشره کش دیمیلین به نسبت 1 در هزار علیه لاروهای آفت مینوز برگ گوجه فرنگی موثر است. اما ممکن است أثرات ســویی روی عوامل کنترل بیولوژیک یا حشرات گرده افشان داشته باشد. تعداد دفعات مصرف حشره کش ها در هر فصل برای جلوگیری از بروز مقاومت محدود شود.