مزایای پودر جوجه فرآوری شده
مقدمه:
استفاده از پسماندهای زراعی، باغی، کارخانجات صنایع غذایی و محصولات جانبی جوجه کشی اگر با فرآوری بهداشتی و علمی همراه باشد، منبع خوراکی خوب و ارزشمندی برای تغذیه گروه های مختلف دامی به شمار میرود و چه بسا پرورش دهندگانی که در شرایط سخت از این طریق هزینه های خوراک و دان را در واحدهای خود کاهش داده و به سود منطقی دست یافته اند. سالانه بیش از 20000 تن محصولات جانبی جوجه کشی در کشور تولید میشود. این محصولات جانبی شامل پوسته های خالی، تخم مرغهای بی نطفه، جوجه های دیر هچ شده، جوجه های حذفی و مرده و تخم مرغ های هچ نشده است.
چالشهای مرتبط با دفع ضایعات جوجه کشی:
هزینه دفع محصولات جانبی توسط واحدهای جوجه کشی بسیار بالاست. برآورد شده است که در حال حاضر بیش از 9 میلیارد مرغ مادر در کل دنیا پرورش داده میشود که تقریبا 90 درصد از تخم مرغهای تولیدی آنها در واحدهای جوجه کشی به جوجه یک روزه تبدیل میشوند. لذا حجم محصولات جانبی جوجه کشی بسیار بالاست و رهاسازی آنها در سطح مزارع، آلودگیهای زیست محیطی، تولید گاز متان و آلودگی هوا را به دنبال داشته و سبب آلودگی آبها به باکتریهای بیماریزا و نیترات میگردد و به نظر میرسد که در آینده ای نه چندان دور واحدهای جوجه کشی مجاز به رهاسازی این محصولات جانبی در سطح مزارع نباشند.
پایداری و ثبات این جوجه کشی ها ایجاب میکند که آنها واحد تبدیل ضایعات ایجاد کرده و فرآورده های ارزشمند حاصل از آن را در محل تولید مصرف کرده و به فروش برسانند. از چالش های واقعی صنعت طیور بازگرداندن این محصولات جانبی با تبدیل آنها به فرآورده های ارزان و ارزشمند با هزینه ای پائین است.
نگاه به چالشها از منظری دیگر:
اگر محصولات جانبی جوجه کشی فرآوری نشده مورد استفاده قرار گیرند، دفع آنها در محیط زیست سبب آلودگیهای آبهای زیر زمینی میگردد، آزاد شدن مقدار بالایی از نیتروژن و ورود به آبهای زیر زمینی طی چند ماه شده، گسترش باکتریهای بیماریزا و تولید مواد سمّی را به دنبال داشته و سبب آلودگی هوا و ایجاد گازهای گلخانه ای میشود. حتّی استفاده از این محصولات جانبی به عنوان کود میتواند سبب آلودگی آبها به نیترات (NO3) گردد. سطوح بالای نیترات در آب آشامیدنی سبب بروز عوارض مختلف از جمله بروز سرطان (کنسر) و ناتوانی تنفسی در انسان و سقط جنین در دامها میگردد.
اهمیّت موضوع:
در حال حاضر تولید حجم بالایی از محصولات جانبی تازه جوجه کشی و عدم استفاده مناسب از آنها میتواند آلودگیهای زیست محیطی زیادی را به همراه داشته باشد و تبدیل این مواد به خوراک مناسب برای تغذیه دام، طیور و آبزیان میتواند به حل این معضل کمک کند. از خوراک حاصله میتوان منبع پروتئین حیوانی با ارزش بیولوژیکی بالا برای تغذیه طیف وسیعی از دام، طیور و آبزیان استفاده نمود.
اجزای تشکیل دهنده پودر ضایعات جوجه کشی:
این اجزا شامل تخم مرغهای بی نطفه، تخم مرغهای شکسته و غیرقابل جوجه کشی، تخم مرغهای نامناسب برای جوجه کشی، جنینهای تلف شده، پوسته خالی و جوجه های حذفی است.
ارزش غذایی پودر ضایعات جوجه کشی:
پودر ضایعات جوجه کشی (HW = Hatchery Wastes)، سرشار از پروتئین، انرژی، چربی و کلسیم هستند. استفاده نادرست از این ترکیب خوراکی سبب حذف این منبع خوراکی ارزشمند از تغذیه دام، طیور و آبزیان میگردد. فرآوری صحیح محصولات جانبی جوجه کشی و استفاده درست از آنها به عنوان بخشی از جیره غذایی میتواند بخشی از نیازمندیهای دام، طیور و آبزیان را تأمین نماید. عواملی مثل سن گله مادر، عدم رعایت نسبت بین مرغ و خروس، وجود پرندگان ضعیف در گله، سوء تغذیه در گله های مادری، ابتلا به مایکوتوکسینها،تنش و سایر عوامل مشابه موارد فوق بر نرخ جوجه کشی مؤثّر هستند و سبب افزایش فرآورده های جانبی هچری پس از دوره انکوباسیون میشوند.
روش نگهداری تخم مرغهای مناسب برای جوجه کشی درون انکوباتورها و اشکالات احتمالی در انجام آن و سوء مدیریت میتواند از جمله این موارد باشد که بسیاری از واحدهای جوجه کشی با آن مواجه هستند. تنظیم نبودن ستر و هچر و افزایش گاز CO2 به بیش از 0.4 درصد درون ستر و 0.8 درصد درون هچر سبب تلف شدن جنین درون تخم مرغ میشود.
جایگاه مصرف پودر ضایعات جوجه کشی فرآوری شده حاصل از جوجه کشی از دیدگاه اتحادیه اروپا (EFSA)
انجمن ایمنی غذای اتحادیه اروپا در سال 2011، کنسانتره پروتئینی حاصل از جوجه کشی را در گروه فرآورده های جانبی دامی (Animal By-Product = ABP) طبقه بندی نموده است و مصرف آن را در ساخت گروه های مختلف دام، طیور و آبزیان مجاز دانسته است و لازمه مجاز بودن را پخت این ضایعات تا دمای 90 درجه سانتیگراد بیان داشته اند.
آنالیز شیمیایی پودر ضایعات جوجه کشی
پودر ضایعات جوجه کشی فرآوری شده به روش حرارتی، تثبیت شده در برابر پراکسیداسیون، با حذف بوی نا مطبوع، مقاوم در برابر آلودگیهای میکروبی (ای کولای و سالمونلّا) و آلودگیهای قارچی، حاوی توکسین بایندر و دارای شکل مش با قابلیّت حمل و نقل و استفاده آسان در تغذیه دام، طیور و آبزیان است.
در فرآوری پودر محصولات جانبی جوجه کشی، ضمن حفظ پروتئین، چربی، مواد معدنی و سایر ترکیبات مفید آن، طی پروسه پخت تمام میکروب های مضر و قارچها ار بین میرود. فرآوره های معمولی حاصل از محصولات جوجه کشی به دلیل دارا بودن مقادیر زیادی چربی، آمادگی فسادپذیری بالایی دارند، در حالیکه در فرآوری حرارتی و تولید صنعتی پودر ضایعات جوجه کشی از تثبیت کننده های چربی برای پایداری آنها استفاده شده و از فساد چربیها ممانعت میگردد.
مرور یافته های تحقیقاتی در زمینه استفاده از پودر ضایعات جوجه کشی:
ارزش غذایی و آنالیز شیمیایی:
دی هالیوال (1997) ارزش غذایی کنسانتره پروتئینی جوجه کشی را بر اساس درصد ماده خشک به شرح ذیل اعلام کرد: ماده خشک 94.66 %، پروتئین خام 35.49 %، چربی خام 11.43 %، فیبر خام 6.37 %، خاکستر کل 25.40 %، عصاره عاری از نیتروژن % 21.31 و کلسیم .% 20.60 .
سهیل حسن و همکاران (2002) ارزش غذایی کنسانتره پروتئینی جوجه کشی پخته شده را بر اساس وزن خشک به شرح ذیل اعلام نمودند: ماده خشک 92 %، پروتئین خام 32 %، پروتئین حقیقی 29.3 %، چربی خام 16 %، خاکستر کل 40 %، فیبر خام 0.9 %، عصاره عاری از نیتروژن 11.1 %، کلسیم 20 %، فسفر قابل دسترس 0.6 %، انرژی متابولیسمی 2464کیلوکالری و فاقد ای کولای و سالمونلّا.
مهدی پور و همکاران (2009) آنالیز کنسانتره پروتئینی جوجه کشی را به شرح ذیل اعلام داشتند: انرژی کل 3987 کیلوکالری در کیلوگرم، ماده خشک 83.2 %، پروتئین خام 24.31 %، چربی خام 12.15 ٪ ، کلسیم 25.62 %، فسفر کل %1.47 و خاکستر کل .% 37 .
استفاده از پودر ضایعات جوجه کشی در تغذیه گاوهای شیری:
وجود پروتئین و املاح بالا در کنسانتره پروتئینی جوجه کشی، مزیّت مصرف آن را در جیره غذایی گاوهای شیری افزایش داده و امکان استفاده از این خوراک در گروه های مختلف دامی به خوبی وجود دارد. حرارت دادن حین فرآوری و پلت سازی این محصول سبب کاهش نرخ تجزیه شدن پروتئین در شکمبه شده و بر میزان پروتئین عبوری آن ( RUP یا UDP ) می افزاید و امکان فراهم شدن مقدار بیشتری از اسید آمینه ها در روده و جذب بیشتر آنها وجود خواهد داشت .
استفاده از کنسانتره پروتئینی جوجه کشی سبب بهبود در مصرف خوراک و افزایش قابلیت هضم خوراک میگردد و در کشورهای مختلف از سطوح متنوع این خوراک در جیره غذایی دامها استفاده شده است.
استفاده از پودر ضایعات جوجه کشی در تغذیه آبزیان:
خوراک تجاری برای تغذیه ماهی عمدتاٌ بر پایه پودر ماهی تنظیم میگردد. از پودر ماهی به عنوان منبع اصلی پروتئین حیوانی استفاده میشود. این خوراک دارای پروتئین بالایی بوده و از توازن اسید آمینه ای مطلوبی برخوردار است. از طرفی منبع ارزشمندی برای تأمین اسیدهای چرب ضروری (EFA)، عناصر معدنی و ویتامینها به شمار میرود و برای بسیاری از ماهیان پرورشی خوشخوراک است .
رشد سریع صنعت آبزی پروری در تمام جهان و از جمله کشور عزیزمان ایران میزان تقاضای پودر ماهی را افزایش داده است و این در حالی است که میزان تولید پودر ماهی و روغن ماهی ثابت بوده و حتی روند نزولی دارد. از طرفی پودر ماهی از منابع گرانقیمت جیره غذایی آبزیان به شمار میروند.به همین دلیل استفاده از منابع پروتئینی جایگزین برای تغذیه ماهیان پرورشی مورد توجه قرار گرفته است. از جمله خوراکهای جایگزین میتوان به کنسانتره پروتئینی جوجه کشی اشاره نمود که قیمت بسیار پائین تری داشته و دسترسی به آن ساده تر بوده و امکان تأمین آن در طول سال وجود دارد و از طرفی حمل و نقل و انبارداری آن نیز ساده تر است. امروزه توجه اکثر پرورش دهندگان تهیه جیره های غذایی ارزان قیمت است. بررسی های مختلف نشان میدهد که کنسانتره پروتئینی جوجه کشی میتواند به عنوان منبع قابل قبولی برای پروتئین پودر ماهی در جیره های عملی تغذیه گروه های مختلف ماهیان پرورشی آب شیرین باشد. به این ترتیب منبع جدیدی برای تامین پروتئین و کلسیم فراهم شده، هزینه خوراک به حداقل رسیده و از بروز آلودگیهای زیست محیطی به دلیل دفع محصولات جانبی جوجه کشی جلوگیری به عمل می آید.
استفاده از پودر ضایعات جوجه کشی در تغذیه مرغان تخم گذار:
مشخص شده است که مرغان تخمگذار نیازمند مقادیر بالایی از پروتئین بوده و بخش عمده ای از هزینه جیره غذایی به تامین پروتئین اختصاص دارد. کنسانتره پروتئینی جوجه کشی منبع ارزشمند پروتئینی هستند که در تولید پایدار میتوانند مورد توجه قرار گیرند. وایزمن (1964) نشان داد تغذیه سطوح 10 و 15 درصد از جیره غذایی با استفاده از کنسانتره پروتئینی جوجه کشی عملکردی مشابه تغذیه با جیره معمولی (شاهد) را به همراه دارد و لذا اثر آنرا در جیره غذایی مطلوب ارزیابی نمود. پوپولید (1977)، مشاهده نمود که سطوح بالاتر از 16 درصد کنسانتره پروتئینی جوجه کشی در تغذیه مرغان تخمگذار عملکرد مشابه تغذیه با جیره معمول (شاهد) را به دنبال دارد. از کنسانتره پروتئینی جوجه کشی میتوان به طور کامل جایگزین پودر ماهی نموده و بخشی از کنجاله سویا یا پودر گوشت مصرفی را نیز میتوان با کنسانتره پروتئینی جوجه کشی جایگزین نمود . پودر ضایعات جوجه کشی فرآوری و غنی شده هیچگونه تأثیر منفی بر سلامت پرندگان یا میزان تخمگذاری نداشته و حتی گزارش شده است که سبب بهبود کیفیت تخم مرغ، ضخامت پوسته و بالاتر بودن وزن زرده و البومین میگردد . مصرف 8 تا 16 درصد کنسانتره پروتئینی جوجه کشی در جیره غذایی مرغان تخمگذار توصیه شده است
استفاده از پودر ضایعات جوجه کشی فرآوری و غنی شده در تغذیه جوجه های گوشتی:
کنسانتره پروتئینی جوجه کشی، منبع مناسبی برای تأمین پروتئین و چربی مورد نیاز طیور بوده و حاوی کلسیم بالایی است. زیست فراهمی کلسیم این خوراک مشابه پودر استخوان یا کربنات کلسیم بوده و میتواند منبع مناسبی برای تأمین کلسیم به شمار آید. محصولات جانبی جوجه کشی منبع ارزشمند پروتئینی برای جوجه های گوشتی در سنین مختلف به شمار میروند. برخی از محققین عقیده دارند که توازن اسید آمینه های آن حتی از پودر ماهی بهتر است (خان و همکاران، 2002؛ راسول و همکاران،1999 ) . به هر حال سطوح مصرف آن در منابع مختلف علمی متنوع بوده و از 3-4 درصد (مهدی پور، 2009؛ اقدم شهریار، 2008 ) تا 8-12 درصد (رحمان و همکاران، 2003 و راسول، 1999 ) متغیر است.
مهدی پور (2009 ) نشان داد استفاده از 3 درصد کنسانتره پروتئینی جوجه کشی در جیره غذایی جوجه های گوشتی سبب استحکام استخوان درشت نی در جوجه های گوشتی گردید.
محمد رضا کوهی (1392) طی ازمایشی بر روی جوجه های گوشتی راس 308 نشان داد که استفاده از 4 درصد کنسانتره پروتئینی جوجه کشی سبب بهبود عملکرد رشد، خصوصیات لاشه و افزایش تراکم استخوان درشت نی میگردد.
نگارنده : دکتر کاوه جعفری خورشیدی
چقدر راحت از کلمه جوجه های حذفی حرف میزنید اگه شهامتش رو دارین فیلمش رو بزارین تا ملت بفهمن منظور از جوجه حذفی همون جوجه های نر یک روزه هست ک زنده زنده میندازین تو چرخ گوشت و به عنوان پودر گوشت دوباره وارد تولید خوراک دام و طیور میکنین
چقدر صنعت دام و طیور بی رحمه😢😢
سلام . یه سوالی دارم از شما . آیا تفاوتی بین جوجه یکروزه و مرغ چند ماهه که شما هفته ای چند بار دارین استفاده می کنین وجود داره. مرغا با رضایت قلبیشون خودشونو در معرض تیغ قصابی قرار دادن ایا. اون موقع که دارید گوشت مرغ رو زیر دندوناتون گاز میزنید و به بچه هاتونم هی سفارش می کنید که بخور فرزندم قوی بشی ، آیا دلتون به حال مرغ میسوزه.؟
مچکرم، خیلی جامع و کامل بود
جوجه های حذفی مگه هنوز زنده نیستن ؟ یعنی زنده زنده پودرشون می کنن ؟
سلام خیر
سلام …مطالبتون خیلی خوب بود.منبع هم دارن ؟
سلام بله دوست عزیز . مطالب اغلب از روی نشریات ترویجی و کتب معتبر گردآوری میشه و دارای منبع هستن. البته سابق به دلیل مشکلاتی که برای رنک سایت ایجاد میکرد گزاشته نمیشد اما تصمیم گرفتیم منابع رو به صورت یه عکس در انتهای نوشته ها درج کنیم که این مورد در نوشته های آخری مشهوده
سلام مرسی از پاسختون…لطف کردین که جواب دادین، فقط ببخشید من متوجه نشدم منابع کجاست، عکسی نیست که منبع داشته باشه اگه براتون زحمتی نیست میشه برام منابع رو بفرستین..مرسی ممنون از شما دوست عزیز
سلام متاسفانه هنوز مقالات قدیمی رو نتونستیم بزاریم چون باید فایلها پیدا و بعد قرار داده بشن . این مطلب رو من فایل اصلیشوو پیدا کردم اما متاسفانه منابعش تهش ذکر نشده بود این مقالرو با نام
پودر جوجه فرآوری و غنی شده ، نگارش دکتر کاوه جعفری خورشیدی استادیار دانشگاه و متخصص تغذیه دام و طیور نگارششو انجام دادن که اگه خیلی به منابعش نیاز دارید میتونید از طریق ایمیل باهشون در تماس باشید
Kaveh.Khorshidi@gmail.com
مررسی از شما دوست عزیز که وقت گذاشتین و پاسخگو بودید..مممنونم