سرمای بهاره ، نیاز سرمایی و روشهای کنترل آن ( قسمت دوم )

سرمای بهاره ، نیاز سرمایی و روشهای کنترل آن ( قسمت اول )

انواع سرما

• Radiative یخبندان تابشی   

در شبهای آرام که وزش باد وجود ندارد و آسمان صاف و غیر ابری است ، حرارت زمین با طول موج بلند متصاعد میشود و بعلت عدم وجود موانعی که سبب برگشت آن به زمین شوند منجر به سرد شدن هوای مجاور زمین میشود ، در نتیجه هوای مجاور زمین بعلت از دست دادن حرارت سردتر از هوای بالاتر از خود میشود که اصطلاحاً گفته میشود که شرایط وارونگی دما رخ داده است . شدت این وارونگی به اختلاف درجه حرارت هوای سطح زمین و بالای لایه وارونگی بستگی دارد . اما این شرایط وارونگی دما در سطح یک دره یا در سطح یک دشت و منحصراً در هنگام شب به وقوع می پیوندد.بالا رفتن نسیم ملایم شدت این وارونگی را تضعیف میکند ، زیرا باعث میشود که هوای گرم بالای لایه وارونگی با هوای سرد زیرین این لایه ترکیب شود . در شبی که یخبندان تشعشعی اتفاق می افتد علاوه بر عامل باد عواملی مانند رطوبت و وجود ابر که مانع از خروج تشعشع موج بلند می باشد باعث کاهش شدت یخبندان و حتی در بعضی موارد مانع از احتمال وقوع یخبندان می شوند . در هر حال چون در این نوع یخبندان لایه ای از هوا که دارای دمای صفر و زیر صفر است دارای ضخامت چندانی نمی باشد ، بنابراین امکان کاهش خسارت ناشی از یخبندان در این نوع بیشتر از نوع یخبندان جبهه ای می باشد .به علت این که یخبندان نوع تابشی تحت پایداری شرایط جوی به وجود می آید شدت آن نیز به این شرایط وابسته می باشد . از نظر زمانی و مکانی نیز این نوع یخبندان بیشتر در مناطقی که به مقدار وسیعی پوشش برفی دارند و همچنین بیشتر پس از عبور هوای جبهه سرد به وقوع می پیوندد. این نوع یخبندان ها پس از طلوع آفتاب از بین می روند و شب هنگام در صورت وجود شرایط لازم مجدداً به وقوع می پیوندند .

یخبندان جبهه ای یا انتقالی یا فرارفتی
advective

یخبندان های جبهه ای به علت جابه جایی توده های هوای سرد مثل توده های هوایی که از سیبری منشاء می گیرند حادث می شوند یعنی به علت ریزش هوای سرد از عرضهای بالا در بستر عقب یک فرود غربی به وجود می آیند .ضخامت لایه هوای سرد در این نوع یخبندان ممکن است چندین کیلومتر باشد بنابراین بر خلاف یخبندان تشعشعی که منحصراً در طول شب به وجود می آید این نوع یخبندان می تواند روند شبانه روزی داشته باشد تداوم روزهای وقوع این نوع یخبندان به روز های تداوم ریزش هوای سرد بستگی دارد . به علت وسعت لایه هوای سرد در این نوع یخبندان نمود آن را می توان در نقشه های هوا مشاهده کرد . این نوع از یخبندان علی رغم وجود باد و ابر و رطوبت نیز اتفاق می افتد . وضعیت روشنایی نسبی در طی شب و فقدان لرزش fluttering ( حرکت ملایم شاخ و برگ گیاهان) از خصوصیات یخبندان تشعشعی می باشند چون حرکت هوا کم است انتقال گرما از قسمت های بدن انسان که در معرض هوا هستند به کندی انجام می گیرد و در نتیجه انسان سرما را کمتر احساس می کند. به همین دلیل اغلب کشاورزان در تشخیص این نوع یخبندان دچار اشتباه می شوند.

به دمای ایستگاههای  هواشناسی نباید اعتماد کرد.

در یک شب آرام با آسمان صاف  دمایی که از یک دماسنج واقع در بالای سطح یک توده چمن کوتاه قرائت می شود ۵ تا ۶ درجه کمتر از دمای دماسنج واقع در ارتفاع ۳۸/۱ متر از سطح زمین باشد ، بنابراین  اگر در نواحی پست با آسمان صاف و هوای آرام انتظار وقوع کاهش دمای حداقل هوا به میزان حدود ۵ درجه سانتی گراد یا کمتر وجود داشته باشد معمولا باید نگران وقوع یک یخبندان بود .

مهمترین روشهای حفاظتی غیرفعال:

انتخاب مکان مناسب

انتخاب محصول

انتخاب واریته

انتخاب خاک مناسب

احداث بادشکن

پوشش زمین

عملیات به زراعی(کوددهی, هرس, شخم,آبیاری, تاریخ کاشت, عمق کاشت, و….)

به کارگیری سیتمهای  نظارتی جامع مجهز به حسگرهای دمایی و زنگ اخبار(Monitoring)

استفاده از مواد شیمیایی

قبل از احداث باغ می توان کارهای زیادی جهت پیشگیری از خطرات سرمای بهاره به عمل آورد از قبیل محل مناسب، انتخاب رقم مناسب و انتخاب روشهای خاص در باغداری و عملیات به زراعی. در ارتباط با  جلوگیری از سرما در باغ احداث شده قبل از مطالعه انتخاب محل مناسب و رقم مناسب نیز عملیات پیشگیرانه ای وجود دارد.                          

انتخاب محل مناسب

اولین مرحله در انتخاب یک مکان برای کاشت یک گیاه جدید گفتگو با مردم محلی درباره محصولات و ارقام مناسب برای منطقه می‌باشد. نقاط گود در توپوگرافی یک محل دمای سردتری دارند . کاشت گیاهان برگ‌ریز درشیب‌هایی که با نور خورشید مواجه نیستند، موجب تأخیر در شکوفایی گل‌ها در بهار می‌شود و اغلب باعث حفاظت گیاه می‌شود. اگر محصولی قبلا” در یک چاله سرد کشت شده باشد :

هر مانعی را که مانع از زهکشی هوای سرد از کنار یک گیاه به سمت پایین شیب می‌شود باید حذف کرد. این موانع شاید پرچین‌ها، حصارها ، پوشش گیاهی متراکم در پایین شیب مزرعه باشند. ردیف‌های درختان درباغستان‌ها و تاکستان‌ها باید طوری طراحی شوند که زهکشی مطلوب و طبیعی هوای سرد به خوبی از میان آنها انجام شود.

انتخاب خاک مناسب

خاکهای با مواد آلی یا کود بالا شبها خیلی سرد می شوند. پخش کود دامی سطح خاک باعث تشدید سرمازدگی می شود. با اجرای چالکود تا حدودی از این مشکل می توان کاست.

خاک

خاک‌های شنی خشک گرما را بهتر از خاک‌های رسی سنگین انتقال می‌دهند و هر دو بهتر از خاک‌های پیت (آلی) گرما را ذخیره و منتقل می‌کنند. خاکهای سنگین، با رنگ سیاه نسبت به خاکهای سبک با رنگ روشن تر در زمستان گرمایی بیشتری جذب کرده و از طرفی درآخر زمستان گیاه دیرتر فعال می شوند .هنگامی‌که محتوای آب خاک تقریبا” به حد ظرفیت مزرعه رسید (یک یا دو روز پس از مرطوب شدن کامل خاک )، خاک‌ در وضعیتی است که برای انتقال گرما و ذخیره بسیار مناسب می‌باشد

مدیریت کوددهی گیاه:

درختان بیمار نسبت به خسارت یخ‌بندان حساسیت بیشتری دارند. کوددهی باعث افزایش سلامت گیاه می‌شود. درختانی که به طور مناسب کوددهی نشده اند، خیلی زود در پاییز برگ های خود را از دست می‌دهند و در بهار زودتر از موقع به شکوفه می نشینند. به منظور افزایش مقاومت گیاهان، باید از به کار بردن کود ازته در اواخر تابستان یا اوایل پاییز اجتناب نمود. فسفر برای انجام تقسیم سلولی حائز اهمیت است و در نتیجه  برای بهبود دوباره گیاه پس از خسارت یخبندان اهمیت دارد.

سطح خاک در حفاظت محصول اهمیت دارد و میتواند اختلافی باندازه ۷/۱ درجه سانتی گراد در دمای هوا ایجاد کند برای حداکثر حفاضت در برابر یخبندان های ناشی از تشهشه خاک بابست مرطوب عاری از علف هرز ، هموار و شخم نخورده باشد. انرژی بکار برده شده برای دفع یخبندان در ۱۵ ساتی متری فوقانی خاک ذخیره میشود. گیاهان پوششی، خشکی و شخم عایق ایجاده کرده و جریان رو به بالا را در شب های یخبندان به عقب می اندازد.