زراعت سیر ( پرورش و کاشت سیر)

زراعت سیر ( پرورش و کاشت سیر)

مقدمه:

سیر گیاهی است با خواص دارویی زیاد که از دیرباز در مصر باستان و جنوب شرق آسیا کشت می شده است. این گیاه از خانواده سوسنیان یا لیلیاسه و جزء سبزیجات پیازی است. رومیان قدیم اعتقاد داشتند مصرف سیر توسط جنگجویان باعث شجاعت و جنگ آوری آنان خواهد شد. در حال حاضر کشورهایی مانند: چین، کره جنوبی، اسپانیا، مصر، تایلند، آرژانتین و آمریکا این محصول را با عملکرد بالا تولید می کنند. محصول سیر به دو روش خام و پخته مصرف می شود و در ترکیب ترشیجات، تهیه انواع غذاها، چاشنی ها، مواد شوینده، دارو و غیره کاربرد فراوان دارد. به دلیل بالا بودن قیمت محصول سیر، زراعت سیر در مقایسه با دیگر زراعت ها، از درآمد اقتصادی خوبی برخوردار است. اگر محصول آن به شیوه مناسب و بازارپسند بسته بندی شود، می توان از آن به عنوان یک محصول صادراتی و ارز آور نام برد.در این نشریه سعی شده است با ارائه مطالب علمی و کاربردی، شما مخاطبین محترم را با اصول صحیح زراعت سیر و فوائد و خواص سیر آشنا سازیم، بنابراین انتظار میرود با مطالعه دقیق مطالب مندرج در این نشریه، بتوانید در راستای توسعه زراعت سیر و پرورش سیر در استان به نتایج مثبتی دست یافت.

گیاهشناسی سیر :

سیر با نام علمی Alium . Sativum گیاهی است علفی، دائمی و تک لپه از خانواده سوسنیها «liliaceae» که به صورت یک ساله کشت می شود. قدمت کشت آن به گذشته بر می گردد و در جنوب شرق آسیا کشت آن رواج داشته است. گیاه سیر بین ۶۰ تا ۱۲۰ سانتی متر ارتفاع دارد، بخش فوقانی آن دارای گلهای ارغوانی متمایل به سفید می باشند. ریشه سیر مرکب و از تعدادی پیاز کوچک تشکیل شده است و اصطلاحا به آنهاسیر چه می گویند که تعداد آنها از چهار تا ۲۰ حبه می رسد. وزن هر مجموعه غده سیر روی هم ۸۰ گرم خواهد بود. هر سیرچه در یک پوسته کاغذی دو برگی تشکیل، و وزن آن بین ۲ تا ۴ گرم است. سیرچه ها در حقیقت همان برگ های ضخیم شده هستند که تغییر شکل یافته اند، و از نظر فنی هر سیر چه یک سیر خواهد بود. ساقه گل دهنده سیر، ساقه ای است گرد، نرم و ساده که از آخرین تک برگ رشد می کند و بخش فوقانی آن حلقه ای شده و چتری را با گلهای نابارور سفید و کوچک به وجود می آورد. البته ساقه حقیقی که کوچک و پهن است در داخل خاک می ماند. ساقه گل دهنده سیر، همانند ساقه پیاز توپر است. چون چرخه کامل حیات آن دو ساله خواهد بود، بنابر این تولید سیرچه ها دو سال به طول می انجامد. در اواسط تابستان، هر سیرچه گیاه کوچکی به ارتفاع ۳۰ سانتی متر یا کمتر تولید می کند، که شبیه به گندم یا چاودار جوان است و تنها چهار برگ دارد و دارای پیازی کوچک و گرد شبیه به پیاز خوراکی بدون هیچ تقسیمانی می باشد. چون عمل گرده افشانی تبادل ژنتیکی در گیاه سیر غیر ممکن است و قادر به تولید بذر نیست، در برنامه های به نژادی کلاسیک و ایجاد ارقام جدید از جایگاه مناسبی برخوردار نخواهد بود تنها راه جهش است که باعث خواهد شد از این گیاه ارقام جدید به دست آید و جهش حقیقی به ندرت اتفاق می افتد. بسیاری از ارقام سیر که در مناطق مختلف وجود دارد نتیجه مهاجرت طولانی سیر در تاریخ گذشته توسط انسان ها می باشد.

ارزش غذایی سیر:

حدود ۵۰ تا ۶۰ درصد مواد تشکیل دهنده سیر آب است و این باعث شده است که مقدار مواد خشک آن نسبت به سایر سبزیها بیشتر باشد. در سیر حدودا ۳۰ درصد کربوهیدرات، ۱۰ درصد چربی و ۷ درصد پروتئین وجود دارد و به مقدار کمی از ویتامین های مختلف و املاح معدنی در آن مانند: B6,B2,A,C,B1 و کلسیم، فسفر، آهن، منیزیم و پتاسیم برخوردار می باشد. طعم ویژه سیر از ماده ای به نام آلی آلیسین است که از مجموعه ترکیبات آلی گوگردی تشکیل شده است.

خواص سیر:

در چین باستان برای محافظت در برابر طاعون از سیر استفاده می شده است. در طی دو جنگ جهانی از ضماد آن برای پانسمان زخم ها و درمان عفونت ها به ویژه قانقاریا استفاده می کردند. سیر به علت دارا بودن املاح ید و سیلیس، در تنظیم گردش خون مؤثر است و به علت دارا بودن آنتی بیوتیک برای درمان بیماریهای باکتریایی از دیر زمان توصیه شده است.

شرایط آب و هوایی مناسب زراعت سیر

دوره رشد گیاه سیر از مرحله کاشت تا رسیدن محصول بین ۱۰۰ تا ۱۲۰ روز طول می کشد. سیر به سرمای زمستانه مقاوم است. سیرچه ها در روزهای بلند و دمای بالا تشکیل می شوند بنابراین کاشت سیر باید در آب و هوای معتدل نیمه گرمسیری و نیمه سردسیری و نیز روزهای کوتاه و دمای پایین در پاییز و یا اوایل زمستان انجام گیرد تا گیاه بتواند رشد رویشی خوبی داشته باشد. توصیه ترویجی کاشت سیر باید در آب و هوای معتدل نیمه گرمسیری و نیمه سردسیری و نیز روزهای کوتاه و دمای پایین در پاییز و یا اوایل زمستان انجام گیرد. به طور کلی این محصول در آب و هوای سرد و معتدل سردسیری به خوبی رشد می کند. سیرچه های کشت شده در پاییز دو تا چهار برگ تولید می کنند و قبل از زمستان، ریشه تولید خواهند کرد. سیر کشت شده در پاییز میتواند در برابر برف و یخبندان دیر هنگام بهاره مقاومت کند.

خاک مناسب برای کاشت سیر:

سیر در خاکهای حاصلخیز و زهکشی شده به خوبی رشد می کند. این خاکها باید دارای مواد غذایی غنی شده باشند، بهترین خاک برای کشت گیاه سیر، خاک المونی سنگین تاشنی سبک است که دارای مواد آلی غنی شده باشد. اراضی شنی کنار رودخانه ها شمال کشور، به دلیل اینکه اسیدیته (PH) خاک آنها بین ۶.۸ تا ۷.۲ است محصول سیر در این اراضی، بهترین رشد را خواهند داشت.

تهیه بستر مناسب زراعت سیر

قبل از هر گونه عملیات کشت، لازم است در فصل تابستان به مقدار ۱۰ تن کود دامی پوسیده در سطح آن پخش شود و بعد از باران مؤثر پاییزی و رشد علف های هرز، شخم سطحی انجام گیرد که با این عمل علف های هرز باخاک مخلوط میشوند و به دنبال آن در هر هکتار از بستر کشت، مقدار ۴ تن کود مرغی، ۲۰۰ کیلوگرم کود فسفره، ۲۰۰ کیلوگرم کود سولفات پتاسیم و ۵۰ کیلوگرم گوگرد گرانوله به خاک افزوده شود و با ادوات کشاورزی چون دیسک و یا کولتیواتر با خاک مخلوط گردد و با کشیدن ماله، زمین برای کشت آماده شود.

تاریخ کاشت سیر:

استان کرمانشاه استانی است چهارفصل، که دارای اقلیم های مختلف سرد، معتدل و گرمسیری می باشد. تاریخ کاشت محصول سیر در مناطق گرمسیری اواخر آبان ماه می باشد. اما تاریخ کاشت در مناطق سرد و معتدل، در دو زمان متفاوت یعنی اواسط أبان و اواسط اسفندماه می باشد.توضیح این که تاریخ کاشت در مناطق سرد و معتدل، فرقی نمی کند که در کدام بازه زمانی محصول سیر کشت شود. طبق بررسی های بعمل آمده کشت پاییزه نسبت به کشت در اسفندماه از عملکرد بیشتری برخوردار است و از طرفی دیگر کشت در اسفند ماه، علف های هرز کمتری نسبت به کشت پاییزه خواهد داشت.

توصیه ترویجی

تاریخ کاشت محصول سیر در مناطق گرمسیری اواخر آبان می باشد. اما تاریخ کاشت در مناطق سرد و معتدل در دو زمان مختلف یعنی اوسط آبان ماه و اواسط اسفند صورت می گیرد.

انواع سیر از نظر رنگ و اندازه:

سیر سفید یا معمولی

رنگ پوست این نوع سیر و سیرچه ها کاملا سفید است که کشت آن نسبت به دیگر رقم ها در ایران رواج دارد

سیر صورتی

همانطور که از نامش پیداست رنگ پوست این نوع سیر صورتی است. در برابر سرما و رطوبت نسبت به نوع سیر سفید از مقاومت بیشتری برخوردار خواهد بود و محصول نیز زودتر می رسد.

سیر قرمز:

این سیر پوستش کاملا قرمز رنگ بوده و سیرچه های آن درشت تر از انواع دیگر سیرها می باشد.

سیر اسپانیولی یا سیر روکامبول

این رقم با نام علمی (آلیوم افیوس کوردون) Al.Ophioscordon مخصوص نواحی گرمسیر است و اصل آن از مصر است. در انتهای ساقه هوایی این نوع سیر که به شکل مارپیچی می باشد، تعدادی غده ظاهر می شود که از آنها در ازدیاد این نوع سیر می توان استفاده کرد.

نحوه کاشت سیر:

بهترین نوع کشت گیاه سیر، ردیفی است که به صورت دستی و یا با دستگاه کارنده سیر انجام می گیرد و در هر دو صورت فاصله خطوط کشت ۲۰ سانتی متر و فاصله بذرها روی ردیف بین ۱۵ تا ۱۲ سانتی متر است. عمق کاشت بذر بین ۵ تا ۷ سانتی متر در نظر گرفته میشود و برای کاشت در هر هکتار بسته به درشتی و ریزی سیرچه ها بین ۲ تا ۵ کیلوگرم خواهد بود. لازم است از سیرهای مرغوب و تازه به عنوان بذر استفاده کرد و سیر چه ها باید از هم جدا شده اما پوست آنها گرفته نشود. سپس سیرچه ها را که همان بذر هستند با یکی از سموم قارچ کش آغشته کرد.

توصیه ترویجی

بهترین نوع کشت برای سیر، کشت ردیفی است که یا به صورت دستی و یا با دستگاه کارنده سیر انجام می شود.

دلایل عملکرد پایین محصول سیر:

• استفاده از سیر چه های بذری نامناسب
• کشت بهاره به جای کشت پاییزه
• تنش رطوبتی
• آماده نشدن مناسب بستر کاشت

آبیاری سیر:

سیر به خشکی حساس است و رطوبت مناسب برای رشد آن ضروری است. تنش رطوبتی در زراعت سیر ، رشد اولیه و ازدیاد پیازها را تحت تأثیر قرار می دهد و باعث می شود به هنگام برداشت پیازهای کوچک تولید شوند، از این رو لازم است بعد از اتمام کشت، بلافاصله آبیاری انجام گیرد. در زراعت سیر برای آبیاری مزرعه می توان از روش های مختلف آبیاری کلاسیک و سیستم نوار تیپ استفاده کرد که بهترین نوع آبیاری برای محصول سیر، سیستم نوار تیپ است و در صورت نداشتن این نوع سیستم های آبیاری به روش جوی و پشته انجام شود که در این روش زمین باید با توجه به نوع خاک و شیب زمین کرت بندی شود. تعداد آبیاری های محصول سیر از اسفند ماه تا زمان برداشت (اواسط تیرماه) بسته به نوع آب و هوا و جنس خاک بین ۵ تا ۷ نوبت می باشد.

مبارزه با علف های هرز سیر:

بهترین زمان مبارزه با علف های هرز در زراعت سیر، اواسط اسفند ماه و همزمان با مبارزه با علف های هرز پیاز است. با توجه به اینکه سیر با پیاز از یک خانواده هستند می توان از همان سمومی که برای مبارزه با علف های هرز پیاز استفاده می شود برای مبارزه با علف های هرز سیر نیز استفاده کرد.

توصیه ترویجی

برای آبیاری مزرعه سیر می توان از روش های مختلف آبیاری کلاسیک و سیستم نوار تیپ استفاده کرد که بهترین نوع آبیاری برای محصول سیر، سیستم نوار تیپ است.

آفات سیر:

آفات مهم سیر، مگس پیاز و تریپس پیاز است که در اوایل رشد رویشی به محصول حمله می کنند. با بازدید روزانه مزرعه و مشاهده آفت مگس سیر در حد نرم مبارزه می توان بر علیه این آفت، با یکی از سموم تماسی که توسط کارشناسان جهاد کشاورزی توصیه می شود مبارزه کرد. برای مبارزه با آفت تریپس نیز با استفاده از سموم سیستمیک محصول را سمپاشی نمود.

بیماری های سیر:

مهمترین بیماری سیر، زنگ سیر است. این بیماری در مناطقی که از رطوبت نسبی بالا برخوردار است، شیوع آن بیشتر خواهد بود. این بیماری در ابتدا به صورت برجستگی هایی به رنگ زرد تا نارنجی بر روی برگها دیده می شود و سپس تیره خواهند شد که با یکی از سموم قارچ کش می توان با آن مبارزه کرد.

روشهای مبارزه غیر شیمیایی:

انهدام علف های هرز – تناوب زراعی – استفاده از ارقام زودرس

تغذیه و کوددهی در زراعت سیر بعد از کاشت سیر:

تغذیه از مهم ترین عوامل در زراعت سیر به شمار می رود به طوری که برای افزایش رشد رویشی و تولید سیرچه لازم است، مقدار ۳۰۰ کیلوگرم کود ازته به صورت سرک به گیاه داده شود. این مقدار کود، در سه نوبت به شرح ذیل انجام می گیرد. نوبت اول در ماه اسفند، یک هفته تا ده روز بعد از مبارزه شیمیایی با علفهای هرز، ۱۰۰ کیلوگرم کود اوره به گیاه داده شود. اگر شرایط جوی باعدم بارندگی مواجه شد انجام آبیاری ضروری است. نوبت دوم با فرا رسیدن پنجم فروردین ماه، ۵۰ کیلوگرم کود ریز مغذی که حاوی: آهن، روی، منیزیم، منگنز، کلسیم و بر می باشد به محصول داده شود و اگر بارندگی نباشد باید آبیاری صورت گیرد. کود سرک دوم که به میزان ۱۰۰ کیلوگرم میباشد در ۲۰ فروردین به محصول داده و بلافاصله آبیاری صورت گیرد. نوبت سوم در این نوبت که ۱۰ الی ۲۰ اردیبهشت میباشد ۱۰۰ کیلوگرم کود سرک به گیاه داده و آبیاری انجام گیرد.

برداشت سیر

برداشت محصول سیر به دو روش تر و خشک انجام می گیرد، اگرهدف از تولید سیر تر باشد، دیگر نیازی به از بین بردن اندام های هوایی آن نخواهد بود. اما برای تولید سیر خشک، لازم است حدود ۱۰ الی ۱۲ سانتی متر از ساقه گیاه را باقی گذاشته و مابقی ساقه قطع شود، بطوریکه ۵۰ تا ۷۵ درصد رنگ برگ های این گیاه زرد و از نوک شروع به خشک شدن نمایند، پس از خشک شدن کامل گیاه سیر، به وسیله دستگاه و یا بیل، محصول سیر را از خاک خارج و چند روزی در داخل زمین باقی بماند که در این مدت، مقداری از رطوبت سیر کاسته خواهد شد. البته لازم است برای اینکه محصول در معرض تابش نور مستقیم آفتاب قرار نگیرد، بوسیله بقایای گیاهی پوشانده شود سپس با انتقال آنها به محلی که از تهویه مناسبی برخودار است از فاسد شدن آن جلوگیری نماییم، هوای داخل انبار باید خنک باشد. اگر محل و فضای نگهداری سیر خنک و از تهویه مناسبی برخوردار باشد، محصول شش ماه تا یکسال حفظ خواهد شد. سیرچه های بذری را باید در بالاتر از ۱۰ درجه سانتی گراد و رطوبت نسبی ۶۵-۷۰ درصد در انبار نگهداری کرد و از یخ زدن آن ها جلوگیری شود. چون سیرچه ها بین ۱۰ تا ۵ درجه سانتی گراد به سادگی خواب آن ها شکسته و سبز می شوند. همانطور که در این نشریه با مراحل کاشت سیر به زبان ساده و عملی آشنا شدید بنابراین قادر خواهید بود با رعایت موارد ذکر شده، در خصوص کشت سیر می توان میزان برداشت محصول به صورت تر، بین ۲۰ تا ۳۰ تن و به صورت خشک، بین ۱۰ تا ۱۵ تن در هر هکتار برداشت کرد.

توصیه ترویجی

چنانچه سیر برای تازه خوری مورد نظر باشد، باید در دمای یک تا دو درجه سانتی گراد با رطوبت نسبی ۶۰ تا ۷۰ درصد نگهداری شود.

خلاصه مطلب مقاله زراعت سیر:

به دلیل بالا بودن قیمت محصول سیر، زراعت سیر در مقایسه با دیگر زراعت ها، از درآمد اقتصادی خوبی برخوردار است بنابر این کشت آن به کشاورزانی که زمین آبی کوچکی دارند توصیه می شود. باتوجه به طول دوره رشد محصول سیر و شرایط آب و هوایی استان کرمانشاه، کشت پاییزه در این استان، بهتر از کشت بهاره است و در نتیجه از عملکرد بیشتری برخوردار خواهد بود .روش کاشت سیر، به دو روش دستی و مکانیزه به صورت ردیفی انجام می گیرد بنابراین کشت مکانیزه زمان کمتری را خواهد برد و هزینه آن کمتر است. سر به رطوبت زیاد حساس است و باعث می شود ریشه های آن دچار پوسیدگی شوند از این رو در آبیاری این محصول باید دقت شود تا زمانی که رطوبت مزرعه به حالت گاورو می باشد، از آبیاری مجدد خودداری کرد. به هنگام استفاده از کود ازته به صورت سرک سعی شود مقدار آن از ۳۰۰ کیلوگرم بیشتر نشود زیرا مصرف کود ازته به مقدار زیاد اندامهای هوایی گیاه رشد نموده و پیاز سیر به حد کافی بزرگ نمی شود در صورتی که هدف از تولید محصول، سیر خشک باشد، حدود ۱۰ الی ۱۲ سانتی متر از ساقه گیاه را باقی گذاشته و مابقی ساقه قطع شود و محصول را در قسمتی از زمین جمع نموده و با بقایای گیاه روی محصول را می پوشانیم از رطوبت آن کاسته شده و پس از چند روز آن را به داخل انبار انتقال می دهیم.