۷ سال پیش

دلایل پوک شدن و سفید شدن خوشه برنج

عواملی که سبب پوکی دانه برنج می شوند

الف : عامل ژنتیکی مانند اشکال زاتی در گل های نر وماده : عامل های ژنتیکی موجب بارور نشدن گلها و ایجاد پوکی ذاتی دانه برنج می شوند.

ب : عامل های محیطی مانند درجه حرارت گرما و سرما ، خشکی هوا ، باد و باران ، کود ، آفات و بیماری

عامل محیطی موجب بارور نشدن گل ها در زمان گلدهی می شوند. در نتیجه دانه ها، پوک می شوند.
عامل های محیطی بعد از باروری موجب قطع جریان مواد غذایی به دانه ها می شوند و موجب پوکی دانه ها میشوند.
عامل های محیطی با از بین بردن مواد داخل دانه ها سبب پوکی دانهها می شوند.

چگونگی تاثیرعامل های محیطی و نحوه آن ها در پوکی دانه برنج

درجه حرارت

الف – گرما

گرمای زیاد هوا، سبب ناباروری دانه ها در نتیجه پوک شدن دانه ها می شوند. حساسترین دوره رشد گیاه برنج به گرمای زیاد در دوره زایشی است یعنی زمانی که خوشه ها روی بذرها ظاهر می شوند. اگر گیاه برنج چند روز قبل یا چند روز بعد از دوره گلدهی در جریان هوای گرم بالای ۳۰ درجه سانتیگراد قرار گیرد، باروری دانه ها کاهش پیدا می کند و نوک خوشه ها کم کم سفید و دانه ها پوک می شوند. دانه های گرده که اندام نر در باروری دانه های برنج هستند. اگر در گرمای ۴۳ درجه سانتیگراد به مدت ۵ دقیقه قرار گیرند عقیم می شوند

ب – سرما

اگر زمان تشکیل شدن خوشه در داخل ساقه برنج ، تابش نور خورشید ، کم باشد و درجه حرارت هوا پایین بیاید مقدار ناباروری دانه های گرده ، افزایش پیدا می کند و دانه های برنج پوک می شوند. اگر در زمان تولید بساک ، درجه حرارت هوا کم تر از ۱۵ تا ۲۰ درجه سانتی گراد شود، سبب ناباروری دانه ها می شود. زمان گلدهی که دانه های برنج ، نابارور و پوک می شوند. درجه حرارت پایین در زمان گلدهی موجب خواهد شد که گل ها باز نشوند و هم چنین ممکن است که خوشه از غلاف برگ برنج نتواند خارج شود که هردو مورد نیز موجب پوکی دانه های برنج می شوند.

ت – باران

اگر زمان گلدهی باران بیاید، عمل تلقیح و باروی صورت نمی گیرد و در نتیجه پوکی دانه ها، افزایش میابد. اگر قبل از برداشت محصول، باران بیاید بیماری قارچی مانند بلاست زیاد می شود. اگر زمان برداشت محصول باران بیاید، موجب خوابیدگی بوته ها و پوکی دانه ها می شود

ث – خشکی هوا

خشکی هوا سبب افزایش پوکی دانهها می شود. اگر خشکی هوا در زمان رشد رویشی گیاه باشد، زمان تشکیل شدن خوشه در ساقه و زمان گلدهی، عقب خواهد افتاد. اگر خشکی هوا در زمان گلدهی گیاهی باشد، بساک و دانه های گرده خشک می شوند گرده افشانی کاهش پیدا می کند.خشکی هوا همچنین موجب می شود که خوشه از غلاف برگ برنج به طور کامل بیرون نیاید و نر عقیمی افزایش یابد و پوکی دانه های برنج ، زیاد شود.

ج – باد

بادهای گرم و خشک همراه با درجه حرارت بالا موجب خشک شدن بساک می شوند در نتیجه گرده افشانی کاهش می یابد و باروری اندام های نر و ماده به خوبی صورت نمی گیرد و دانه کامل و رسیده بوجود نمی آید. بادهای شدید موجب خشک کردن خوشه ها ، ناباروری گلچه ها و خوابیدگی بوته ها (ورس) و همچنین افزایش بیماری باکتریای برنج خواهد شد. همه این موارد سبب پوکی دانه های برنج می شوند.

کود

مصرف بیش از اندازه کود ازت ، زمان خوشه دهی و گلدهی مقدار پوکی دانه ها را افزایش می دهد و موجب تولید پنجه های ثانویه می شود. این پنجه ها سبب تولید محصول نمی شود زیرا یا ازبین می روند و یا خوشه های دیررس تولید می کنند که نمی توان آنها را با دیگر خوشه ها برداشت کرد. مصرف بیش از اندازه کود ازت موجب رشد رویش زیاد ساقه ها شده و گیاه دچار خوابیدگی (ورس) شده و حساس به آفات و بیماریها می شود ودر نتیجه پوکی دانه ها افزایش می یابد

آفات وبیماریها

آفات و بیماریهایی که دانه برنج را آلوده می کنند، رشد طبیعی گیاه را به تاخیر می اندازند و موجب بهم خوردن روند طبیعی پر شدن دانه ها می شوند و همین مورد باعث می شوند که دانه های برنج پوک و کم جان (ضعیف شدن) و کیفیت خود را نیز از دست بدهند.

الف – بیماری بلاست

اگر بیماری بلاست برنج ، گردن خوشه را آلوده کند، دانه آن را پوک می کند. مقدار پوکی به زمان آلودگی بستگی دارد. اگر آلودگی پس از ظهور خوشه در مرحله گلدهی اتفاق افتد دانه های کمتری پوک می شوند. سنبلچه ها مورد حمله قارچ بلاست قرار می گیرند و دانه های آن پوک می شوند.

ب – بیماری شیت بلایت

اثر بیماری سوختگی غلاف برنج یا شیت بلایت روی غلاف برگ برنج ظاهر می شود، اگر آلودگی به خوشه ها برسد، دانه ها را پوک می کند. سایر بیماریها مانند پوسیدگی طوقه برنج و لکه قهوه ای برنج می تواند سبب پوکی دانه های برنج شوند.

ج – آفت ساقه خوار برنج

از دیگر دلایل پوک شدن و سفید شدن خوشه برنج وجود آفات در مزارع ی باشد.کرم ساقه خوار برنج با تغذیه از بافت درون ساقه ها به گیاه برنج خسارت زده و موجب قطع شیره نباتی می شوند، کم کم برگ ها و طوقه های برنج خشک شده، به طوری که خوشه ها به رنگ سیاه در می آیند و سپس دانه ها پوک می شوند. با کرم ساقه خوار برنج می توان به روش های بیولوزیک ، شیمیایی و زراعی نیز مبارزه کرد. زمان مناسب برای سمپاش بموقع و نوع سم و مقدار مصرف درست آن برای یک مبارزه صحیح و اصولی بسیار مهم است.

تنش رطوبتی

برنج در دو مرحله به کم آبی و تنش رطوبتی خیلی حساس است :

بلافاصله بعد از نشاءکاری که می تواند کاملاً گیاه را از بین ببرد .
در مرحله گلدهی که باعث عدم تلقیح و پوکی دانه می شود .

بنابراین دربرنامه خشکاندن باید دقت شود که به هیچ عنوان در دو مرحله فوق مزرعـه بدون آب نباشد و چنانچه به جهت کمبود آب ، آبیـاری کافی مقدور نباشد درمرحله رشد زایشی برنج به هر طریق ممکن آب به مزرعه هدایت شود .

چگونه با عامل های محیطی مقابله کنیم

الف-رعایت اصولی در تاریخ کاشت برنج

برای پیشگیری از خسارت گرما و سرما بر روی دانه های برنج تا آنجائیکه ممکن است، باید تاریخ کاشت رقم های برنج را زمانی انتخاب کنند که حساسترین مرحله رشد بوته ها یعنی مرحله گلدهی با گرما وسرما خسارت همزمان نشود. در منطقه هایی که دوره گلدهی رقم هایی که دوره گلدهی رقم های برنج با خشکی و یا کمبود آب آبیاری روبرو می شود، کاشت رقم های زودرس توصیه می شود. زیرا در این صورت گیاه مرحله زایشی و گلدهی را قبل از برخورد با تنش خشکی کامل می کند و در حقیقت از خطر خشکی فرار می کند.

ب- رعایت اصول نشاء کاری

زمان نشاء کاری تعداد نشاهای در هر کپه و فاصله درست نشاها از یکدیگر برای رقم های محلی و پر محصول بسیار مهم هستند. زیاد بودن تعداد بوته ها با فاصله کم می تواند موجب به وجود آمدن انواع بیماریها و خوابیدگی بوته ها و در نتیجه پوک شدن دانه های برنج شود

ج – رعایت اصول در آبیاری

از آنجایکه سردی آب آبیاری موجب پوک شدن دانه های برنج می شود، شالیکارانی که برای آب آبیاری زراعت برنج خود از آب سرد چشمه ها یا چاهها استفاده می کنند، بهتر است آب سرد را قبل از آن در داخل استخرهای کوچک نگه داری کنند .همچنین میتوان آب سرد را از نهرهای نسبتا” طولانی عبور داد تا از سرمای آن کاسته شود و به این وسیله از پوک شدن دانه های برنج که بر اثر سردی آب آبیاری به وجود می آید جلوگیری کرد . آبیاری برنج به هیچوجه، درزمان خوشه دهی و گلدهی نباید متوقف شود زیرا گلدهی حساسترین زمان رشد گیاه نسبت به کمبود آب و خشکی است. آب آبیاری به موقع می توان از پوک شدن دانه ها ی برنج که بر اثر کمبود آب و خشکی به وجود می آید جلوگیری کتد . بهترین زمان قطع آبیاری در زراعت برنج حدود ۱۰ روز قبل از برداشت می باشد

د – رعایت اصول در کوددهی

مقدار و زمان مصرف درست کود اوره در جلوگیری از پوکی دانه های برنج بسیار موثر است

ذ – رعایت اصول در ضد عفونی کردن بذر و مبارزه با بیماریهای برنج

برای پیشگیری از بیماری های بذر برنج باید قبل از کاشت، با سموم مناسب ضد عفونی شود.

منابع