۸ سال پیش

توصیه های فنی مراحل احداث گلخانه

توصیه های فنی مراحل احداث گلخانه

در دهه اخیر یکی از مباحث جهت ایجاد اشتغال در بخش کشاورزی و بخصوص برای فارغ التحصیلان این بخش بحث احداث گلخانه و تولیدات گلخانه ای بوده است .حتی فراتر از این توصیه ها و دستورالعمل هایی جهت دریافت تسهیلات مورد نیاز برای احداث گلخانه صادر شده تا متقاضیان با سهولت بیشتری به تسهیلات فوق دست یابند .اما به جرات می توان اقرار نمود که تعداد کثیری از آنها بدون اطلاعات و توصیه های فنی و علمی در زمینه تولید محصولات گلخانه ای و مدیریت گلخانه اقدام به احداث گلخانه نمودند که نهایتاً در اندک زمانی دچار شکست و سرخوردگی شده و از ادامه کار منصرف گشته اند . لذا در این مقاله سعی شده تا ضمن نگاه اجمالی به این قضیه، راهکارها و توصیه های اصولی و مراحل احداث گلخانه بصورت علمی و کارشناسانه و مرحله به مرحله ارائه گردد .بطورکلی هدف از احداث گلخانه صرف نظر از اینکه برای تولید گل و گیاهان زینتی باشد یا برای تولید سبزی و صیفی در اقلیم متفاوت و حتی خارج از فصل، ایجاد یک محیط مناسب و مطلوب از لحاظ عوامل موثر بر رشد گیاه است که در این محیط، محصول یا محصولاتی تولید شوند که ضمن تامین حداکثر سودآوری با کمترین هزینه اداره شود.

مرحله نخست:

اولین و مهمترین گام در این راه این است که بدانیم گلخانه یک واحد تولیدی و تجاری است، نه یک واحد سرگرمی .لذا درصورتیکه بپذیریم این فعالیت یک فعالیت تجاری است، بنابراین باید پذیرفت که هیچ تجارتی راصرفاً با ملاحظات تئوری نمی توان به نتیجه رساند و کسب مهارت عملی و کارآموزی های جدی نیاز است تا فرد بتواند با اعتماد به نفس قدم بردارد .از دید پیشکسوتان فن گلخانه داری، طی دوره کارآموزی یک تا دو ساله جهت افرادی که تازه وارد این صنف می شوند الزامی است.

مرحله دوم:

جهت سرمایه گذاری در هر کار تجاری انجام مطالعات اقتصادی و فنی اجتناب ناپذیر است وعملاً نتایج طرح مورد نظر راهنمای سرمایه گذار می باشد .درخصوص احداث گلخانه، مواردی که باید مورد مطالعه قرار گیرند، عبارتند از:سرمایه قابل دسترس شامل منابع بانکی و شخصی.مهارتهای مدیریتی و آموزشهای فردی(.نوع فعالیت یا تجارت عمده، صنعتی یا جزئی).مطالعه نیازهای محیطی محصول مورد کشت.مطالعه بازار یا بازارهای قابل دسترس.دسترسی به نیروی انسانی کارآمد و کافی ، محاسبه کلیه جوانب اقتصادی طرح.

البته انجام مطالعات صحرایی مانند نقشه برداری و توپوگرافی، هواشناسی، خاک و آب، دسترسی به سوخت مطمئن، دسترسی به جاده های اصلی و …بسیار مهم و لازم الاجرا هستند .متاسفانه عدم توجه کافی به موارد یاد شده پروژه های زیادی را به بن بست کشانده، لذا هر مقدار وقت و هزینه در برآورد دقیق و تهیه طرح مطالعاتی منطبق بر واقعیات صرف شود، ارزشمند خواهد بود.

مرحله سوم :

فاکتور مهم دیگر در احداث گلخانه، خود سازه گلخانه می باشد .برخلاف آنچه تصور می شود سازه گلخانه دارای معیارها و استانداردهای مشخصی می باشد که گرچه در ایران هنوز بطور کامل رعایت نمی گردد، اما در کشورهای پیشرفته تر در صنعت گلخانه داری استاندارد و معیارهای فنی جامعی برای آنها تدوین گردیده است که کلیه سازندگان ملزم به رعایت آن می باشند . البته در این جا لازم به توضیح است که تدوین استاندارد سازه های گلخانه ای در ایران بدلیل تنوع اقلیمی کشور و تفاوتهای موجود بین ایران و اروپا از این لحاظ مبین این مساله است که کپی برداری از طرحهای اروپایی در ایران نمی تواند صحیح باشد و بطور قطع سازه های گلخانه ای در هر اقلیم تفاوتهایی دارند که بطور مستقیم بر عملکرد محصول، هزینه های تولید و مدیریت گلخانه تاثیرگذار است .همچنین از آنجا که گلخانه یک محیط زنده محسوب می گردد و نمی توانصرفاً از دیدگاه معماری به آن نگاه کرد، لذا بررسی و تحقیق در این خصوص نیازمند یک کار گروهی بین متخصصین کشاورزی، عمران، مکانیک و …است .به هر حال در این مرحله یعنی ساخت سازه، مطالعه و مشاوره تخصصی با صاحب نظران از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

کلیه متخصصین و صاحب نظران در امر گلخانه داری براین عقیده هستند که ساخت صحیح و درست سازه گلخانه، متضمن دستیابی به پنجاه درصد از موفقیت پروژه است .این امر بطور مستقیم در مدیریت تولید محصول و محیط گلخانه دخالت دارد.مشکلاتی همچون شیوع بیماریهای قارچی، افت کیفیت و کمیت محصول، کنترل آفات و …در یک گلخانه مطلوب قابل حل خواهد بود و متقابلاً در یک سازه غیر استاندارد با دشواریهای فراوان روبرو خواهیم شد .همچنین در یک گلخانه اصولی هزینه هایی که ناشی از مصرف برق برای تهویه، سوخت، سموم و …بوجود می آیند نیز بطور چشمگیری کاهش می یابند.

مرحله چهارم:

مرحله آخر درخصوص احداث گلخانه، تجهیز گلخانه می باشد که شامل سیستمهای مختلف حرارتی، برودتی، آبیاری، تغذیه گیاهی، کنترل و …است .سهل انگاری در این موارد نیز می تواند هزینه های تولید، تعمیر و نگهداری را تا پنجاه درصد و حتی بیشتر افزایش دهد.

انتخاب یک سیستم گرمایشی بدون محاسبات دقیق که از راندمان کافی برخوردار نباشد، مصرف سوخت شما را تا چهل درصد افزایش داده، ضمن اینکه ممکن است با انتشار گازهای سمی خطرات جدی برای محصول ایجاد نماید .همچنین بکارگیری سیستم تهویه و سرمایش بدون بررسی جوانب فنی آنها، جز اتلاف سرمایه و صرف هزینه های دائمی نتیجه دیگری دربر نخواهد داشت.

از طرفی بکارگیری درست تجهیزات و تاسیسات مورد نظر نیازمند یک سیستم کنترل خودکار می باشد که خطاهای انسانی را به حداقل کاهش دهد و هزینه های مربوطه نیز با بکارگیری این روش درحدود قابل توجهی کاهش خواهند یافت.

بنابراین بطورخلاصه می توان عنوان کرد که گلخانه یک سازه با ابعاد مختلف و زنده محسوب می گردد که هرجزء آن اثرات مستقیمی بر رشد محصول و نهایتاً کیفیت، کمیت و مدیریت محصول دارد که در پایان اثر خود را در افزایش سود و کاهش هزینه ها نشان خواهد داد.

برخی از استانداردهای لازم جهت احداث گلخانه به شرح ذیل می باشد:

حداقل مساحت پروژه ۳۰۰۰متر مربع
احداث سازه های لازم بهم پیوسته با ارتفاع حداقل ۳٫۵ متر با دریچه های سقفی و کناری به جای تونلهای کوانست
سیستم گرمایشی از نوع آبگرم بجای هوای گرم
سیستم خنک کننده (تهویه) از نوع فن و پد

گلخانه طرح فائو((A,B.C )

نوع : A

ساده ترین شکل گلخانه های نسبتا جدید چند دهانه پیوسته است.عرض دهانه آن ۹ متر ،ارتفاع پایه ها تا زیر ناودان ۳متر و ارتفاع قوس نهایی نیز ۴٫۸۰ میباشد.تمامی پایه های کناری و وسطی آن از نوع لوله گالوانیزه است. پوشش اطراف و سقف سازه تماما از جنس پلاستیک با یووی %۵ می باشد.کلیه اتصالات و بستهای این سازه به صورت پیچ و مهره ای و گالوانیزه است. این نوع سازه اغلب جهت کشتهای خاکی سبزی و صیفی استفاده شده و از نظر ظاهر و استحکام در رده سازه های نوع متوسط قرار دارد.

نوع : B1

به صورت چند دهانه پیوسته ساخته شده با عرض دهانه ۹ متر و ارتفاع پایه تا زیر ناودان ۳ متر و ارتفاع نهایی قوس ۴٫۸۰ تمامی پایه های این نوع سازه قوطی ۸۰*۸۰ بوده با دیواره پلی کربنات ۶ میلی متر و سقف آن نیز پلا ستیک با یووی %۵ تمامی اتصالات و بستهای آن هم گالوانیزه و پیچ ومهره ای می باشد. کیفیت این نوع به لحاظ استحکام و زیبایی ظاهر و راندمان تولید در رده خوب است. اغلب جهت کشت صیفی جات استفاده می شود.

نوع : B2

تفاوت این نوع سازه با نوع B1 تنها در ارتفاع نهایی سازه می باشد.ارتفاع پایه های قوطی آن تا زیر ناودان ۳/۵ متر و ارتفاع قوس نهایی آن هم به ۵٫۳۰ می رسد. پوشش دیواره ها پلی کربنات و سقف پلاستیک است. این نوع سازه دارای تنش حرارتی کمتری نسبت به نوع A و B1 است و جهت کشتهای حساس و اغلب هیدروپونیک مناسب است.

نوع : C

این مدل سازه از نظر کارشناسان و تولیدکننده گان کشورمان مناسبترین نوع در ایران جهت تولید محصولات حساس مانند گلهای شاخه بریده و زینتی است.در این نوع از سازه شرایط بهتری جهت رشد انواع گیاهان فراهم است در مقایسه با دیگر مدلهااین سازه به صورت چند دهانه ای پیوسطه با عرض دهانه ۹ متر و ارتفاع پایه ها ۴ متر و ارتفاع نهایی ۵٫۸۰ متر است .

گلخانه گاتیک (اسپانیا)

گلخانه طرح کره ای

گلخانه شیشه ای طرح VENLO هلند

این نوع سازه ها از نظر استحکام و زیبایی و همچنین ماندگاری پوشش و عبور حداکثری نور دارای امتیاز هستند.لازم به ذکر است هزینه اولیه احداث و نگهداری این نوع از سازه در مقایسه با انواع قبلی بیشتر است.البته به حمدا… کشور ایران دارای روزهای آفتابی با نور مناسب در اکثر روزهای سال است. گلخانه طرح ونلو نیز به صورت پیوسته با عرض دهانه ۱۰ تا ۶ متر می باشد. ارتفاع پایه های آن که تماما قوطی است تا زیر ناودان بین ۴ تا۶ و ارتفاع نهایی سازه هم بین ۴٫۸ تا ۶٫۸ قابل تغییر است.پوشش اطراف سازه از شیشه یا پلی کربنات بوده و پوشش سقف نیز اتصالات الومنیومی به همراه شیشه می باشد.