فسفر در خاک به دو شکل آلی ومعدنی یافت می شود .بخش آلی آن در هوموس و مواد آلی و قسمت معدنی آن به صورت ترکیباتی با کلسیم(در خاکهای آهکی )، آهن و آلومینیم (درخاک های اسیدی)، و سایر فلزات همراه است.این مواد به مقدار کمی در آب حل می شوند .فسفاتها با رسها نیز ترکیب شده و بدین ترتیب نیز فسفر از حالت محلول خارج می گردد.
روشهای متعددی برای تعیین فسفر قابل استفاده گیاه در خاک پیشنهاد شده است .(Sommers ,Olsen 1982)و (Turcker , Hagin ۱۹۸۲ ) ولی هیچ یک از آنها تمام عوامل موثر بر فسفر خاک را به حساب نیاورده اند .مناسبترین روش تعیین فسفر قابل استفاده در خاکهای آهکی روش السِن می باشد . در این روش با استفاده از محلول نیم نرمال بی کربنات سدیم با پ هاش ۸٫۵ عصاره خاک تهیه می شود .بی کربنات وهیدروکسیل ، به صورت دو رقیب ،فسفات را از ذرات خاک جدا می کنند . به علت وجود رقابت بین یونهای فسفات ، بی کربنات وهیدروکسیل ، جذب دوباره فسفات آزاد شده به سطوح جذب کننده به حداقل می رسد . افزایش pH محلول سبب افزایش غلظت یونهای بی کربنات گشته ، در نتیجه حلالیت یون های کلسیم کاهش می یابد . بدین ترتیب مقدار کمتری از فسفات های آزاد شده به صورت فسفات های کلسیم رسوب می کند .در بسیاری از کشورها همبستگی خوبی بین عملکرد و مقدار فسفری که با کاربرد روش السِن اندازه گیری شده به دست آمده است. البته در شرایطی که مقدار فسفر اندازه گیری شده با این روش کمتر از ۵ و بیشتر از ۴۵ میلی گرم در کیلوگرم بوده ،همبستگی فوق مشاهده نشده است .
روش کار :
ابتدا ۵ گرم خاک را برداشته و داخل یک ارلن قرار می دهیم سپس ۱۰۰ میلی لیتر بیکربنات کلسیم نیم مولار روی آن می ریزیم.سوسپانسیون ایجاد شده را به مدت نیم ساعت شیک میکنیم و پس از آن توسط کاغذ صافی آنرا صاف کرده تا عصاره زلالی حاصل گردد.۱۵سی سی از عصاره به دست آمده را در یک بالن ۲۵ پیپت می نمائیم و به آرامی ۵ سی سی محلول آمونیوم مولیبدات را به آن اضافه می کنیم. بالن را به تدریج تکان داده تا گاز های دی اکسید کربن خارج شوند .(احتیاط می شود که محتویات بیرون نریزند )بعد از این مرحله مقدار ۱ سی سی کلرید قلع اضافه و بالن را به حجم ۲۵ سی سی می رسانیم .شدت عبورنور (T) را پس از کالیبراسیون استاندارد های ۰٫۹ ،۰٫۷ ، ۰٫۱،۰٫۳ و صفر پی پی ام در طول موج۶۶۰ نانومتر قرائت می کنیم .
