تریپس میوه پسته (Liothrips austriacus)

تریپس میوه پسته (Liothrips austriacus)

درختان پسته مورد حمله جانوران گیاه خوار متعددی قرار می گیرند. این جانواران گیاه خوار بر اساس میزان خسارت اقتصادی و وسعت آلودگی مناطق پسته کاری کشور به سه گروه تقسیم می شوند:

1. گروه آفات درجه اول که در اغلب مناطق پسته کاری کشور حضور دارند و معمولا خسارت اقتصادی وارد می کند.
2. گروه آفات درجه دوم که در سطوح محدود در بعضی از مناطق پسته کاری فعالیت دارند و دارای اهمیت نیز می باشند.
3. گروه آفات درجه سوم که در اثر باغ های پسته حضور دارند ولی فقط در شرایط خاص و محدود بعنوان آفت مهم جلوه می نمایند ، به بیان دیگر این گروه از جانوران گیاهخوار در مجموعه باغ های کشور آفت محسوب نمی شوند.

از جمله آفاتی که در گروه آفات درجه دوم قرار می گیرند تربیس ها (بال ریشکداران) هستلم تریپس ها حشراتی با جثه کوچک معمولا به طول ۱-۲ میلیمتر، بدن استوانه ای شکل و اغلب از سطح پشتی و شکمی پهن، بسیار پر تحرک و متعلق به راسته Thysanoptera می باشند. در این حشرات شاخک ۴-۹ بند و شکم ۱۰ بند دارد. نام Thysanoptera از کلمه یونانی Thysanos به معنی ریشک و ptera به معنی بال گرفته شده است که در مجموع دلالت بر بال های باریک و دارای ریشک های متراکم و بلند این حشرات دارد. از نام های عمومی حشرات متعلق به این راسته می توان به Thrips و Woodlouse اشاره کرد. تریپس ها دارای گسترش جهانی می باشند و جزو آفات مهم و اصلی غلات ، میوه ها و سبزیجات و محصولات صحرایی و زینتی شناخته می شوند. این حشرات در دامنه وسیعی از محیط های مختلف زندگی می کنند، اما اغلب گیاهخوارند و از گل، میوه، جوانه و سر شاخه های جوان تغذیه می نمایند. آثار تغذیه این حشرات بخصوص روی برگها، به صورت لکه های نقره ای رنگ بروز می کند. همچنین در بعضی موارد باعث ایجاد بدشکلی، شکاف یا زخم و کاهش محصول می شوند. تریپس ها علاوه بر خسارت مستقیم به گیاهان، بعنوان ناقل بیماریهای ویروسی نیز شناخته می شوند و از این طریق نیز به گیاهان خسارت وارد می کنند.

تریپس های پسته

گونه های تریپس که تاکنون از روی درختان پسته گزارش شده اند به شرح زیر می باشند:

الف – (Frankliniella occidentalis (Pergande) (Thysanoptera: Thripidae

این گونه آفت درختان پسته در مرحله ظهور جوانه ها می باشد. این ترییس روی گونه های متعددی از گیاهان باریک برگ و گیاهان پهن برگ زندگی می کند و زمانی که این میزبان ها خشک شوند به سمت باغ های پسته مهاجرت می کند. در اثر تغذیه جمعیت های بالای تریپس روی قسمت های شاداب و آبدار، مرگ جوانه ما اتفاق می افتد. تغذیه تریپس روی میوه های در حال رشد پسته باعث ایجاد شکاف در پوست رویی میوه و بد شکلی برگ ها می شود. این گونه تریپس از کالیفرنیا گزارش شده است.

ب – (Thrips wantons (Yakhontov) (Thysanoptera: Thripidae

این گونه تریپس، بیشتر روی سر شاخه های جوان و خوشه های گل پسته بخصوص گلهای نر فعالیت می کند

ج – (Thrips Pistacia Yakhontov (Thysmoptera: Thripidae

این گونه نیز روی گلهای نر فعالیت دارد

د – (liothrips yakhontovi Kreutzberg (Thysanoptera: Phlaeothripidae

این گونه روی برگ و میوه پسته زندگی می کند.

سه گونه اخیر توسط تقی زاده و صفوی در سال ۱۳۴۹ از روی درختان پسته گزارش شده اند اما اطلاعات محدودی از بیولوژی و خسارت آنها در ارتباط با گیاه پسته در دسترس می باشد. عمده خسارت تریس ها مربوط به مرحله گلدهی درخت پسته و مرحله بعد از تلقیح گلها یعنی تغذیه تریپس از خوشه های جوان پسته با دانه های ریز است. تغذیه تریپس از گلهای پسته موجب عدم باز شدن و عدم تلقیح آنها می شود. همچنین تغذیه تربیس از میوه های نابالغ پسته می تواند موجب خشکیدگی میوه و ریزش آنها شود.

ذ – (Liothrips austriacus (Karney) (Thysanoptera: Phlaeothripidae

در سال ۱۳۸۳ گونه جدیدی از تریپس ها تحت عنوان Liothrips austriacus توسط حسنی و فلاح زاده از روی درختان بنه گزارش شد. این تربیس متعلق به خانواده Phlaeothripidae است. بسیاری از گونه های این خانواده قارچ خوار بوده و روی شاخه ها و برگهای مرده و باقیمانده برگها (Leaf Litter) فعالیت و تغذیه می کنند. علاوه بر آن گروه کوچکی روی گلها تغذیه می کنند که بیشتر به جنس Haplothrips تعلق دارند، تعداد کمی شکارگر هستند و گروه نسبتا بزرگی روی برگهای سبز تغذیه می کنند که بعضی از آنها گال ایجاد می کنند.

مهرنژاد و پناهی (۱۳۸۶) فعالیت Liothrips austriacus را در باغهای پسته رفسنجان گزارش نمودند. این محققین بیان کردند که تریپس میوه پسته در داخل میوه های رسیده پسته و عمدتا در ناحیه پوست میانی آن زندگی می کند و از محل ترکیدگی پوست روی میوه به زیر پوست نرم پسته وارد می شود. در هر میوه پسته چندین تریپس با هم حضور دارند و رشد کپکها در میوه های آلوده به تریپس شیوع دارد. در خارج از کشور نیز اطلاعات قابل توجهی در خصوص وضعیت زندگی این گونه وجود ندارد. این گونه فقط در چند کشور از روی گیاهانی غیر از درخت پسته گزارش شده است. این ترییس در سال ۱۹۸۴ از اسلوونی برای اولین بار توسط Zur Strassen از روی زبان گنجشک گل Fraxinus ornus و سپس توسط سایر محققان از لهستان و رومانی گزارش گردید.
تریس میوه پسته عمدتا روی میوه های پسته فعال است و حضور آن روی سایر قسمت های درخت از جمله شاخه، گل و برگ پسته اتفاقی است، به همین علت این تریپس به عنوان تریپس میوه پسته نامگذاری شده است.

پراکنش آفت Liothrips austriacus

تریپس میوه پسته در حال حاضر پراکنش وسیعی در باغهای پسته رفسنجان ندارد اما با توجه به استقرار پوره ها و حشرات کامل این تریپس روی خوشه های پسته و ایجاد خسارت، امکان گسترش و استقرار آن در باغ های پسته وجود دارد. از طرف دیگر به دلیل داشتن جثه کوچک و حضور حشره در قسمت های داخلی تاج درخت، معمولا علایم خسارت در اوایل فصل از دید کشاورزان پنهان می ماند و باغداران خسارت تریپس را به عوامل دیگری نسبت می دهند، بنابراین جهت کنترل آن اقدام نمی کند و در نتیجه امکان فعالیت بیشتر و پراکندگی تریپس به سایر باغ های پسته فراهم می شود.

بیولوژی آفت Liothrips austriacus

حشرات کامل تریپس میوه پسته در اوایل فروردین همزمان با شروع رشد و فعالیت درختان پسته در باغ های پسته ظاهر شده و روی درختان مستقر می شوند. با تشکیل میوه های پسته از اواسط فروردین، فعالیت این حشره روی خوشه آغاز می شود. حشرات کامل معمولا بصورت گروهی روی خوشه های پسته بویژه خوشه های متراکم و خوشه هایی که در قسمت های داخل تاج درخت و سایه دار آن قرار دارند، فعالیت می کنند. تریپس میوه پسته در طول فصل رشد درختان پسته در بهار، تابستان و پاییز فعال است و تخم، لارو و حشره کامل آن روی میوه های پسته در این دوره مشاهده می شود. این موضوع نشان می دهد که تریپس میوه پسته دارای چند نسل در سال می باشد. جمعیت Liothrips austriacus در اوایل فصل روی میوه های پسته پایین است اما بتدریج با رشد میوه های پسته و خروج پوره ها از تخم، فعالیت آن افزایش می یابد. در شهریور و اوایل پائیز، حشرات کامل تریپس به سمت تنه درختان مهاجرت و در این محل ها مستقر می شوند. این ترییس زمستان را بصورت حشره کامل در زیر پوست تنه درختان، خاک اطراف طوقه درختان و همچنین زیر بقایای گیاهی سطح باغ می گذراند. به طور نسبی بیشترین فراوانی تریپس های زمستانگذران در زیر پوست درختان پسته مشاهده می شود. این حشرات در اوایل زمستان در قسمت های پایین تنه بصورت گروهی مستقر می شوند اما به تدریج با گذشت فصل زمستان و نزدیک شدن به فصل بهار به سمت قسمت های بالایی تنه درختان حرکت می کنند و بصورت پراکنده در قسمت مای نزدیک به تاج درختان پسته مستقر می شوند. این موضوع نشان می دهد تریپس میوه پسته برای آغاز فعالیت روی خوشه ها از اوایل بهار به سمت قسمت های بالاتر درخت حرکت می کند.

تریپس میوه پسته روی درختان بنه نیز حضور دارد که روند ظهور و فعالیت این تریپس روی درختان بنه شبیه فعالیت آن روی درختان پسته است اما تعداد آن روی درختان پسته نسبت به درختان بنه بیشتر می باشد. بیشتر بودن جمعیت این گونه روی درختان پسته نسبت به بنه احتمالا مربوط به ویژگیهای فیزیولوژیکی درخت پسته است که میزبان مناسبتری برای این تریپس می باشد. تغییرات نسبی جمعیت این ترییس روی دو گیاه میزبان تا حدی متفاوت است. فعالیت تریپس روی درختان پسته از فروردین آغاز می شود. جمعیت آن به تدریج افزایش می یابد و در تیرماه به حداکثر می رسد، سپس جمعیت آن کاهش می یابد با برداشت محصول در شهریور و مهر و حذف میوه ها، جمعیت تریپس روی اندامهای هوایی درختان شامل میوه، برگ و سرشاخه ها شدیدا کاهش می یابد و به صفر می رسد. در مورد درختان بنه اوج فعالیت و جمعیت تریپس در ماههای اردیبهشت و خرداد می باشد و سپس جمعیت آن به تدریج کاهش می یابد. روند کاهش جمعیت تریپس روی درختان بته نسبت به درختان پسته بسیار سریعتر است بطوریکه در ماههای مرداد به بعد جمعیت اندکی از تریپس روی درختان بنه مشاهده می شود. در حالیکه در این ماهها جمعیت بالاتری از تریپس روی درختان پسته حضور دارد. تفاوت در روند تغییرات جمعیت تریپس در درختان پسته و به احتمالا مربوط به دو عامل، نوع میزبان و تفاوت دمای محیط در مناطق پسته کاری و مناطق کوهستانی می باشد. در مناطق کوهستانی هوا زودتر خنک می شود به بیان دیگر تابستان کوتاهتر است، به نظر می رسد به همین علت تریپس ها سریعتر به پناهگاه های زمستانگذران مراجعت می کنند.

تخمگذاری حشرات کامل تریپس میوه پسته روی پوست رویی میوه ها (Pericarp) و بصورت گروهی انجام می شود. پوره های تریپس با تغذیه از پوست میوه پسته موجب صدمه به آن می شوند. در مرحله قبل از تشکیل پوست استخوانی، بدلیل افزایش جمعیت و فعالیت پوره ها، میوه ها کاملا خشک می شوند و ریزش می کنند. در مرحله بعد از تشکیل پوست استخوانی، بدلیل تغذیه پوره ها روی میوه ها، ابتدا پوست رویی میوه در محل تغذیه کمی تیره رنگ و بتدریج قهوه ای می شود و سپس با ادامه تغذیه پوره ها، وسعت لکه های قهوه ای بیشتر می گردد. متعاقبا پوست رویی میوه لطافت خود را از دست می دهد و بصورت لایه ای نازک و خشک در می آیند و دچار ترک خوردگی بسیار ظریفی نیز می شود.

میزان آفلاتوکسین در میوه های آلوده به تریپس میوه پسته

تریپس میوه پسته معمولا از محل ترکیدگی پوست روی میوه به زیر پوست نرم پسته وارد می شود و در ناحیه پوست میانی، سطح داخلی پوست استخوانی و حتی روی مغز میوه های پسته فعالیت و حتی تخمگذاری می کند که در این گونه میوه ها محل زندگی تریپس تیره رنگ شده و کپک ها در این محل رشد می کنند. بررسی ها نشان داده است که این میوه ها به زهرابه آفلاتوکسین آلوده بوده و میزان آفلاتوکسین در آنها از ۰.۹۵ تا ۲۱.۸ (ng/g) متغیر است. این موضوع نشان می دهد که کنترل این حشره جهت جلوگیری از انتقال و گسترش قارچ های مولد آفلاتوکسین به میوه های پسته ضرورت دارد. از طرف دیگر تریپس میوه پسته از طریق ترک خوردگی های پوست رویی وارد میوه پسته می شود بنابراین رفع عوامل ایجاد کننده ترک خوردگی پوست رویی از جمله برداشت بموقع محصول نیز در جلوگیری و با کاهش آلودگی میوه ها به آفلاتوکسین مؤثر است.

مبارزه و کنترل تریپس میوه پسته

در حال حاضر جمعیت آفت تریپس پسته (Liothrips austriacus) در باغ های پسته پایین است و به نظر نمی رسد کنترل خاصی بجز موارد ذکر شده زراعی در رابطه با کاهش میزان ترک خوردگی میوه ها ضرورت داشته باشد. به نظر می رسد مبارزه با سایر آفات پسته و سمپاشی های مرسوم این تریس را هم کنترل نماید.