شرایط محیطی مناسب مرکبات (نیازهای اکولوژی)

شرایط محیطی مناسب مرکبات (نیازهای اکولوژی مرکبات)

ملاحظات آب و هوایی

آب و هوا را می توان مهم ترین عامل تعیین کننده در انتخاب محل باغ درختان میوه و از آن جمله مرکبات دانست زیرا موفقیت باغدار تا حدود زیادی مرهون فراهم بودن ترکیب مناسبی از شرایط اقلیمی خواهد بود. به همین دلیل باید پیش از هرگونه تصمیم گیری در مورد تعیین محل باغ به بررسی همه جانبه عوامل تشکیل دهنده اقلیم شامل طول و عرض جغرافیایی، ارتفاع از سطح دریا، پستی و بلندی زمین و قابلیت عبور هوا در محل مورد نظر پرداخت. ذیلا عوامل اقلیمی مؤثر در انتخاب محل احداث باغ مرکبات به صورت خلاصه توضیح داده می شوند.

اپلیکیشن مرکبات از کاشت تا برداشت برترین نرم افزار آموزش پرورش مرکبات در ایران

رشد و کیفیت میوه های مرکبات علاوه بر نوع خاک، میزان دسترسی به آب، عملیات کشت و فراهم بودن عناصر غذایی لازم، به شرایط آب و هوایی شامل دما، رطوبت نسبی، بارندگی، شدت باد و تابش نور خورشید نیز وابسته است. مطلوب بودن این شرایط و توزیع مناسب بارش ها به شرط وجود تعادل در عرضه عناصر تغذیه ای می تواند تولید محصول را افزایش دهد و بر کیفیت میوه بیافزاید. بدیهی است که همین عامل موجب ایجاد تفاوت قابل ملاحظه، در زمان رسیدن میوه بین دو اقلیم شمال و جنوب کشور شده است. در جمع بندی این مطالب می توان گفت که بهترین کیفیت میوه در آب و هوای مدیترانه ای با خشکی نسبی (باران کم)، تابستان های داغ و زمستان های گرم و مرطوب حاصل خواهد شد.

 

درجه حرارت

از مهمترین شرایط محیطی مناسب مرکبات دما و درجه حرارت میباشد. از آنجایی که مرکبات بومی نواحی گرمسیری و نیمه گرمسیری و حساس به سرما هستند، باید محلی که برای احداث باغ مرکبات انتخاب می شود عاری از خطر سرمازدگی باشد. دمای حداقلی که درختان مرکبات قادر به تحمل آن باشند بستگی به عواملی شامل نوع رقم و پایه، سلامت گیاه، سن درخت، طول دوره سرمایی و فصل بروز سرما دارد. در آن بخش از نواحی نیمه گرمسیری که یخبندان به صورتی منظم اتفاق می افتد باید اطلاعات دقیق و بلند مدتی از دمای منطقه جمع آوری شده باشد تا معلوم شود که به طور متوسط هر چند سال یکبار یخبندان شدید در منطقه روی میدهد. از سوی دیگر رشد و باردهی درخت مرکبات تا حدود قابل توجهی متأثر از دمای هوا نیز هست، بطوری که حداکثر دمای قابل تحمل برای این گروه از محصولات حدود ۵۰ درجه سانتی گراد بوده و رشد درخت تنها در دامنه ۱۴ تا ۴۰ درجه سانتی گراد اتفاق می افتد. از این لحاظ می توان محدوده ۲۹ تا ۳۲ درجه سانتی گراد را بهینه دانست. در هر حال رشد درخت در دمای بالاتر از ۴۰ درجه سانتی گراد محدود شده و اگر کمبود آب نیز وجود داشته باشد شدت خسارت وارده به درخت بسیار بیشتر خواهد شد. در این شرایط دمایی، اغلب برگ سوزی و سوختگی سرشاخه ها اتفاق می افتد و میوه ها نیز کم آب می شوند و کیفیت خوراکی آنها کاهش می یابد. افزون بر این ، دما در زندگی درختان مرکبات اثرهای ویژه دیگری نیز دارد . از آن جمله ، درختان باید در طول زمستان به تعداد ساعت‌های معین ، دمایی کمتر از ۱۲ درجه سانتی‌گراد دریافت کنند تا از حالت استراحت بیرون آمده آغاز به رشد کنند . این امر ، یکی از مهم‌ترین عوامل محدود کننده مناطق کشت درختان مرکبات می‌باشد ،‌ بدین معنی که : اگر سرمای لازم تأمین نگردد در بیشتر موارد جوانه‌های گل در بهار نمی‌شکفند و محصولی به دست نخواهد آمد . اثر بسیار مهم دیگر دما بر درختان سرمازدگی بهاره است . بسیاری از نقاط دنیا ، با وجود برخورداری از دامنه دمایی و میزان سرمای مناسب برای کشت درختان ، به دلیل داشتن سرمای دیررس بهاره که به طور معمول پس از شکوفایی جوانه‌ها بروز می‌کند و موجب سرمازدگی گل‌ها و گاهی میوه‌ها می‌شود ، برای مرکبات مناسب نیستند . از دیگر عوامل دمایی که مؤثرند می توان از نوسان دمایی یا تفاوت زیاد دمای شب و روز (که رشد درختان را مختل می‌سازد) و تگرگ (که به برگ‌ و میوه‌ها آسیب وارد می‌آورد ) نام برد .

کیفیت میوه تا حدود زیادی به سرعت رشد میوه و میزان محصول درخت بستگی دارد ولی آب و هوا و بویژه درجه حرارت محیط نقش تعیین کننده ای در کیفیت میوه دارد. دمای محیط، اثر زیادی روی توسعه رنگ پوست میوه مرکبات دارد. زوال رنگ سبز میوه، به نسبت موجود میان رنگدانه های برون بر میوه بستگی دارد که با دمای محیط، مقدار کلروفیل تجزیه شده و کاروتنوئید ساخته شده تغییر می کند. دمای بالای محیط، سبب افزایش ساخت رنگدانه لایکوپن می شود، در حالی که هوای سرد و طولانی مدت ممکن است مقدار ساخته شدن آنتوسیانین را کاهش دهد. بنابراین در ارقام دیررس، دما و رطوبت بالا ممکن است باعث تبدیل مجدد کروموپلاست به کلروپلاست و در نتیجه سبز شدن دوباره پوست میوه شوند. به عنوان یک قاعده ی کلی می توان گفت که دمای بالا ممکن است اندازه ی میوه را افزایش دهد و آن را بزرگ تر کند، ولی تغییر چندانی در رسیدگی داخلی آن ایجاد نمی کند. در مناطقی با تابستان ها گرم و خشک و زمستانها سرد و مرطوب، میوه کم رنگ تر است و پوستی ضخیم تر از حد معمول دارد.

 

نور

از دیگر شرایط محیطی مناسب مرکبات نور و کیفیت تابش آن میباشد. آزمایش‌های مختلف ثابت کرده که به غیر از توت‌فرنگی ، سایر میوه‌ها برای گل انگیزی به طول روز (نور گاه) حساس نیستند و تنها اثر این عامل روی آنها کمتر و یا بیشتر کردن دوره فتوسنتز در هر روز می‌باشد . بر خلاف طول روز ، شدت نور در رشد و باروری درختان بسیار مؤثر است . تغییر دادن شدت نور در سطح باغ کاری غیر عملی است و تنها راه نور رسانی کافی به درون درخت ، دادن شکل و تراکم مناسب به شاخساره آن است . از اثرهای بسیار مهم نور در درختان میوه ، ایجاد رنگ در میوه‌هاست . برای مثال در میوه‌های پرتقال خونی ، اگر شدت نور (بویژه در دو – سه ماه آخر فصل رشد) کافی نباشد تولید رنگ سرخ دچار اختلال می‌گردد و به این دلیل پیشنهاد شده است که در مناطقی که پاییزی ابری یا مه آلود دارد ، به جای پرتقال خونی ، از نوع نارنجی !!! آن کشت گردد . موقعیت میوه روی درخت در کیفیت میوه اثر کمی دارد، به گونه ای که میوه های واقع در بالا و بخش های جانبی تاج درخت اغلب به سبب برخورداری از تابش بهتر نور خورشید و تهویه ی مناسب تر، دارای غلظت بالاتری از مواد جامد محلول و ویتامین ث هستند. تجربه نشان داده است میوه هایی که به طور دائم در معرض نور خورشید قرار دارند، ممکن است رنگ روشن تر، اندازه ی ریزتر و آب کمتری داشته باشند و غلظت مواد جامد محلول در آنها بالاتر از میوه های درختی است که در سایه هستند. هم چنین نور ناکافی نیز می تواند سبب کاهش درشتی میوه و تقلیل کیفیت رنگ گیری پوست شود.

اثر نور بر روی میوه مرکبات

 

بارندگی و رطوبت نسبی

یکی دیگر از شرایط محیطی مناسب مرکبات میزان رطوبت و آب در دسترس میباشد. مقدار بارش سالانه و هم چنین پراکنش بارندگی از موارد مهم دیگری است که باید در انتخاب محل باغ مرکبات در نظر گرفته و از آن در طراحی سیستم های زهکشی و آبیاری باغ استفاده کرد. مطابق اطلاعات موجود بارندگی سالیانه ۱۲۵۰ تا ۱۸۵۰ میلی متر که پراکنش خوبی نیز داشته باشد می تواند برطرف کننده نیاز این درختان باشد. وقوع بارش های سنگین در دوره گل دهی و تشکیل میوه مرکبات حتی اگر برای مدت کوتاهی باشد بسیار مضر بوده و از طرفی موجبات فرسایش خاک و غرقاب محیط ریشه را فراهم می آورد. چنین بارندگی هایی در مرحله قبل از برداشت نیز می تواند سبب افت شدید کیفیت میوه شود.

مقدار رطوبت نسبی هوا می تواند در کیفیت ظاهری و رنگ میوه مرکبات تأثیر بسزایی داشته باشد. بطور کلی پایین بودن رطوبت نسبی باعث تولید رنگ مطلوبی در پوست میوه شده و از طرف دیگر در صورتی که رطوبت هوا زیاد باشد پوست میوه نازک تر و صاف تر شده و گوشت آن پرآب تر می شود. خشکی هوا بویژه اگر با وزش بادهای گرم همراه باشد موجب کم آبی میوه و کندی یا توقف رشد بخش های رویشی و زایشی درخت می شود. از طرف دیگر بالا بودن رطوبت نسبی هوا می تواند موجب شیوع امراض قارچی و باکتریایی شده و اگر همراه با افزایش غیر معمول دما نیز باشد، کاهش کیفیت بافت میوه را در پی خواهد داشت. خشک بودن هوا که در مناطق مرکبات کاری جنوب کشور امری شایع است، می تواند باعث افزایش خطر سرمازدگی درختان شود.

 

باد

از دیگر شرایط محیطی مناسب مرکبات باد میباشد . باد یکی از عوامل محدود کننده در تولید مرکبات است و لذا باید در انتخاب محل باغ میزان شیوع بادهای خسارت زا را مورد بررسی دقیق قرار داد. اثرات باد در رشد و نمو درختان مرکبات بستگی به شدت وزش باد و دمای آن خواهد داشت. هر چه شدت باد در یک منطقه بیشتر باشد احتمال بروز خسارت های ناشی از خراشیدگی میوه ها در اثر سایش آنها به بخش های مختلف درخت بیشتر بوده و در مراحل مختلف رشد میوه و همچنین انبارداری محصول، موجب بروز خسارت قابل توجهی به باغدار خواهد شد. از طرف دیگر بادهای تند، مانع از پرواز زنبورهای عسل شده و سبب کاهش درصد تشکیل میوه خواهد شد. بادهای دائمی با هر شدتی که داشته باشند سبب کج شدن نهال ها و درختان جوان شده و رشد تاج را از حالت معمول خارج خواهد کرد . اگر بادهای معمول منطقه از نوع گرم و خشک باشد حتی با سرعت کم نیز خسارت های قابل توجهی به بخش های رویشی و همچنین گل ها و میوه های درخت وارد شده و منتج به پژمردگی برگ ها ، خشکیدگی سرشاخه های جوان و ریزش تعداد زیادی از گل ها و میوه چه ها می گردد. بادهای سرد ملایم یا تند نیز زیان های سنگینی را به درخت وارد می آورند زیرا دمای پایین این بادها مانع از رشد معمول درخت شده و حتی می تواند باعث از بین رفتن ارقام حساس و یا درختان جوان شود.

 

موقعیت محل

مجموعه عوامل عرض جغرافیایی ، ارتفاع از سطح دریا ، و مقدار شیب زمین ، موقعیت محل را تشکیل می دهند . اثر این عوامل ، در درجه اول روی مقدار دمای محیط و در درجه دوم روی شدت نور است . بدین ترتیب که هرچه عرض جغرافیایی بیشتر باشد چون نور خورشید با زاویه کمتری به سطح زمین می‌تابد ، میزان دمای محیط و شدت نوری که در دسترس گیاهان قرار می‌گیرد کمتر می‌شود . زیاد شدن ارتفاع از سطح دریا نیز باعث کاهش دمای محیط می‌گردد و در نتیجه گاهی مناطق شمالی تر ولی کم ارتفاع‌تر ( مانند خوزستان ) از مناطق جنوبی‌تر ولی مرتفعتر (مانند فارس) گرمترند . شیب زمین بر حسب جهت آن می‌تواند بر دما اثر مثبت و یا منفی داشته باشد . در نیمکره شمالی ، ‌شیب‌های رو به جنوب حداکثر مقدار نور خورشید را دریافت می‌دارند . اینگونه زمین‌ها در بهار زودتر گرم می‌شوند ، در تابستان گرمتر و خشکترند ، و در پاییز دیرتر سرد می‌گردند . بنابراین در مناطق سردسیر ، خطر سرمازدگی زمستانه این زمین‌ها کمتر ولی از نظر سرمازدگی بهاره ( سرمازدگی گل‌ها ) بیشتر است و در جمع ، فصل رشد طولانی تر در اختیار گیاه قرار می‌گیرد . مثال بارز این نوع زمین‌ها ، زمین‌های واقع در شیب‌های رو به جنوب دامنه البرز در کنار دریای مازندران است که از سایر نقاط آن منطقه برای کشت مرکبات مناسبتر است . شیب‌های رو به شمال ، درست بر عکس شیب‌های رو به جنوب عمل می کنند و در مناطق گرمتر ( مانند استهبان و نیریز فارس ) برای کشت درختان خزان‌دار می تواند مفید افتد . ( مانند نارنج سه برگچه ای ) شیب‌های رو به شرق و یا غرب ، حد واسط دو نوع دیگر هستند .

کاشت مرکبات در کوهپایه

در نقاطی که احتمال بروز سرمای دیررس بهاره زیاد است ، باید کوشش شود تا حد امکان باغ‌های میوه در زمین‌های شیب‌دار احداث گردند . دلیل این امر سنگین‌تر بودن هوای سرد نسبت به هوای گرم است که روی سطح شیب‌دار می‌لغزد و در نقاط گود و کفه‌ها جمع می‌گردد و به گیاهان موجود در آنها آسیب‌ می‌زند . نمونه بارز این شکل در جهرم در مورد مرکبات و در نیریز در مورد بادام دیده می‌شود که سرما ، به دفعات ، درختانی را که در کفه بوده‌اند از بین برده در حالی که به درختان مجاور آسیب وارد نشده است .

میانگین امتیازات ۵ از ۵
از مجموع ۲ رای
فیسبوک توییتر گوگل + لینکداین تلگرام واتس اپ کلوب
 
 

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد.

error: عدم امکان کپی مطالب

تماس با ما

برگشت به منوی تماس ها

پشتیبانی واتساپ

برگشت به منوی تماس ها

کانال تلگرام شرکت

برگشت به منوی تماس ها

پیج اینستاگرام شرکت

برگشت به منوی تماس ها

برگشت به منوی تماس ها

برگشت به منوی تماس ها