کرم برگخوار سیب زمینی ( Spodoptera exigua )

کرم برگخوار سیب زمینی
Spodoptera exigua Hubner. (Lepidoptera : Noctuidae)
Syn: Caradrina exigua

میزبانان و انتشار کرم برگخوار سیب زمینی :

این حشره در سال های طغیانی یکی از مهمترین آفات محصولات زراعی از جمله سیب زمینی ، چغندرقند ، اسفناج ، بادمجان ، پنبه ، گوجه فرنگی ، یونجه ، کتان ، کنجد ، آفتابگردان ، ذرت ، لوبیا ، باقلا ، سویا و بعضی از علف های هرز از قبیل پیچک ، سلمک ، تاج خروس ، خرفه و هفت بند می باشد . کرم برگخوار سیب زمینی در اکثر نقاط جهان و ایران انتشار دارد و دارای نام علمی کارادرینا و نامهای محلی رهه ، راهو ، منجه ، كوخ و قورت است.

خسارت کرم برگخوار سیب زمینی :

لاروهای جوان ابتدا بصورت دسته جمعی به گیاه میزبان حمله کرده و از قسمت زیر یا روی برگ ها تغذیه و آنها را به صورت توری ، نازک در می آورند و به تدریج که بزرگتر می شوند و خوراک آنها بیشتر می شود ، بصورت دسته جمعی برای پیدا کردن غذا به حرکت در می آیند و در تمام سطح مزرعه پخش می شوند و از کلیه قسمت های برگ تغذیه می کنند و گاهی نیز ساقه ها و سر ریشه ها نیز آسیب می بینند. در ابتدای خسارت برگها را سوراخ سوراخ کرده و به شکل توری در می آورند ، ولی در آلودگی های شدید و حالت طغیانی نه تنها برگ بلکه همه رگبرگ ها را نیز می خورند و علایمی شبیه تگرگ زدگی ایجاد می شود.

مشخصات ظاهری آفت کرم برگخوار سیب زمینی :

حشره کامل:

پروانه ای نسبتا کوچک به طول ۱۴-۱۰ میلیمتر و عرض بدن با بال های باز ۳۰-۲۵ میلی متر، بال های جلویی قهوه ای یا خاکستری بوده و مهمترین مشخصه آن داشتن دو لکه بر روی بال های جلویی است که لکه اول لوبیایی شکل و قهوه ای رنگ و لکه دوم که در قاعده بال ها قرار دارد ، گرد و به رنگ زرد صدفی تا نارنجی می باشد . بال های عقبی سفید متمایل به خاکستری است . پروانه های ماده در انتهای بدن دارای یک دسته مو شبیه قلم مو می باشند که با آنها روی تخم ها را می پوشانند. در تحقیقی بر روی دوشکل جنسی بلحاظ اندازه و شکل بال این پروانه بر روی سه میزبان ذرت ، یونجه ، چغندرقند مورد بررسی قرار گرفت و آنالیزهای فاکتورهای مربوط به اندازه بال نشان داد که افراد ماده از اندازه بال بزرگتری نسبت به نرها برخوردار هستند. این اختلاف در جمعیتهای مربوط به میزبانهای مختلف نیز وجود داشت.

تخم ها :

بصورت کروی و کوچک به قطر 0.5 میلیمتر ، زرد کمرنگ تا زرد مایل به سبز ، در دسته های ۵۰-۴۰ عددی در زیر برگ ، که با دسته موهای زرد و سفید رنگ انتهای شکم پوشانده می شوند.

لارو :

طول لاروها در حداکثر رشد خود حدود ۳۰-۲۵ میلیمتر و به طور معمول سبز روشن است. ولی گاهی به رنگ خاکستری و حتی سیاه هم دیده می شود که تابع شرایط محیطی و تغذیه است ، سه نوار طولی و باریک به رنگهای سیاه ، نارنجی و سفید در دو طرف بدن وجود دارد.

شفیره:

لارو سن آخر پس از تغذیه و تکمیل رشد خود در داخل خاک با استفاده از ترشحات بزاقی لانه ای درست کرده که بیضی شکل بوده و روی آن خطوط نامنظمی وحود دارد و سپس در آن تبدیل به شفیره می شود ، لانه شفیرگی برجسته و دارای خطوط نامنظم ، طول ۱۴-۱۲ میلی متر ، به شکل کله قندی و به رنگ قهوه ای تا خرمایی و در انتها دارای ۴ عدد خار می باشد. در مطالعه ای که روی شفیره های زمستان گذران این آفت انجام شده است از آنجا که نمونه های جمع آوری شده از مزرعه نسبت به نمونه های آزمایشگاهی نقطه انجماد بالاتری را دارا بودند و توانستند در دمای پایین تر از نقطه انجماد خود زنده بمانند، مشخص شد که این شفیره ها از استراتژی تحمل به یخ زدگی بهره می برند. گرچه به نظر می رسد میزان این تحمل در دماهای پایین در مقایسه با سایر حشرات، کمتر است.

زیست شناسی Spodoptera exigua Hubner

کرم برگخوار سیب زمینی زمستان را به صورت شفیره در داخل گهواره گلین در عمق چند سانتی متری خاک به سر می برد. اما در مناطق گرمسیر می تواند بصورت های مختلف مانند حشره کامل ، لارو ، تخم یا شفيره بسر ببرد. در بهار حشرات کامل ظاهر و ۱-۲ روز پس از جفت گیری ، ماده ها تخم های خود را در سطح زیرین برگهای میزبان قرار می دهند . تعداد تخم های ماده در طول عمر دو هفته ای خود به ۱۰۰۰ تا ۱۷۰۰ عدد می رسد. تخم ها پس از طی چند روز به لارو تبدیل گشته و لاروهای تازه تفریخ شده به صورت دسته جمعی تغذیه از سطح زیرین برگ ها را آغاز می کنند و سپس تمامی برگ حتی رگبرگ ها را نیز مورد تغذیه قرار می دهند. خسارت لاروهای این آفت به سیب زمینی معمولا از نسل دوم آغاز می گردد. این آفت فاقد دیاپوز اجباری است و در مناطق گرمسیر ۶ نسل در سال و در مناطق سردسیر تا ۴ نسل در سال ایجاد می نماید. شایان ذکر است که درجه حرارت در نشو و نمای کارادرینا نقش اصلی را دارد و رطوبت در درجه دوم اهمیت قرار دارد.

روش های کنترل کرم برگخوار سیب زمینی :

تراکم Caradrina exigua در همه سال ها بالا نیست، ولیکن تحت شرایط مناسب تدريجا جمعیت آن افزایش یافته و در بعضی از سال ها با طغیان این آفت مواجه می گردیم. لذا بایستی توجه داشت که در صورت مشاهده افزایش جمعیت تدریجی با استفاده از راهکارهای مختلف با آن مقابله نمود. آستانه اقتصادی این آفت وجود ۲ عدد لارو در یک متر مربع می باشد. روش های مورد توصیه به شرح زیر می باشد:

مبارزه زراعی :

رعایت تناوب و انجام عمليات زراعی بویژه عملیات زراعی زمستانه ، شخم عمیق زمین پس از برداشت محصول و از بین بردن علف های هرزی که پناهگاه آفت هستند با ایجاد تلفات شدید روی شفیره ها در کاهش جمعیت Spodoptera exigua بسیار موثر خواهد بود.

شکار حشرات بالغ با استفاده از تله های نوری و فرمونی می تواند علاوه بر زیر نظر داشتن جمعیت آفت با شکار جمعی تراکم آن را کاهش دهد.

مبارزه بیولوژیک :

کرم برگخوار سیب زمینی دارای طیف وسیعی از دشمنان طبیعی می باشد که نقش به سزایی در کاهش جمعیت آن دارند که مهم ترین آنها عبارت است از : زنبورهای پارازیتوئید خارجی Euplectrus flavipes از خانواده Eulophidae که پارازیت خارجی می باشند و بر روی بدن لاروهای سن آخر تخمریزی می کنند. هنگامی که لاروهای زنبور تفریخ می شوند به درون بدن لاروهای کارادرینا رفته و از محتویات بدن آنها تغذیه می کنند. همچنین لاروهای بالتوری سبز Chrysoperla carnea با تغذیه از دسته تخم های Spodoptera exigua گاهی تا ۹۰ درصد آن را کنترل می نماید.

مبارزه شیمیایی :

بهترین زمان مبارزه علیه کرم برگخوار سیب زمینی هنگامی است که آفت تخمریزی کرده و حتی مقداری از تخم ها باز و لاروهای سن یک از آن خارج شده باشند، بنابراین از اواسط اردیبهشت ماه که زمان بروز Spodoptera exigua است، باید مزرعه به دقت بررسی شود و با سموم زیر سمپاشی انجام گیرد:

فوزالن ۳۵ درصد به میزان 3 لیتر در هکتار پودر وتابل تری کلرفن ۸۰ به میزان یک کیلوگرم در هکتار دیازینون ۶۰٪ امولسیون ۱ تا 1.5 لیتر در هکتار. تیودیکارب DF80 به میزان یک کیلوگرم در هکتار . مونوکرو توفوس ۴۰٪ اس سی 1.5 تا ۲ لیتر در هکتار.

برخی از منابع مورد استفاده:

1. اقتدار، ع. ۱۳۶۷. بیولوژی کرم برگخوار چغندرقند. Spodoptera exigua Hubner در شیراز. مجله آفات و بیماریهای گیاهی، (۱و ۲): ۵۷-۶۳-۵۶
2. حبیبی، ج. ا.، حاجیان فر، ر.، میر کمالی، ح. ۱۳۸۲. آفات، بیماریها و علف های هرز مهم سیب زمینی در ایران و مدیریت تلفیقی آنها. وزارت جهاد کشاورزی، معاونت آموزش و تجهیز نیروی انسانی، دفتر خدمات تکنولوژی آموزشی
3. حجت، م، عالیچی، م.، مینایی، ک، نوذری، ج و حمزه زرقانی، ح ۱۳۹۱۰. بررسی دو شکل جنسی در شکل و اندازه بال کرم برگخوار چغندرقند Spodoptera exigua با استفاده از روش ژئومتریک مورفومتریک. خلاصه مقالات بیستمین کنگره گیاهپزشکی ایران.
4. خانجانی، م. ۱۳۸۸. آفات سبزی و صیفی ایران( با اطلس رنگی). انتشارات دانشگاه بوعلی سینا، چاپ چهارم، ۴۱۱ صفحه.
5. عطاپور، م.، محرمی پور، س. ۱۳۸۹. استراتژی سرما سختی در شفیره های زمستان گذران کرم برگخوار چغندرقند Spodoptera exigua . خلاصه مقالات نوزدهمین کنگره گیاهپزشکی ایران.