مدیریت بیماری پوسیدگی آرمیلاریایی ریشه انار

Armillaria mellea ( Vahl.: Fr.) Kummer

چکیده

پوسیدگی آرمیلاریایی ریشه با عامل Armillaria mellea ( Vahl.: Fr.) Kummer یکی از بیماريهاي مخرب گیاهی در دنیا محسوب میگردد و از صدها گونه از درختان میوه، درختان جنگلی، گیاهان زینتی و زراعی گزارش شده است. این بیماري پس از استقرار میتواند باعث خشکیدگی در درختان شده و به راحتی از طریق خاك آلوده، ادوات کشاورزي، تماس ریشه هاي آلوده با سالم، ریزومورف و آب آبیاري آلوده منتقل گردد. مدیریت این بیماري بعد از وقوع به علت داشتن روشهاي انتقال متعدد، دوام طولانی مدت، دامنه میزبانی بسیار وسیع، نفوذ مستقیم در ریشه، نفوذ در نواحی خارج از دسترس قارچکش و عدم وجود راه علاج قطعی بسیار دشوار است. لذا استفاده از مدیریت تلفیقی جهت مقابله با آن ضروري است. بر این مبنا جلوگیري از کشت انار در مناطق آلوده، جایگزینی درختان با گیاهان غیرمیزبان، تهیه نهال سالم، ضدعفونی ریشه نهالها با تیوفانات متیل قبل از کشت به میزان 50-60 گرم در 50 لیتر آب، حذف درختان آلوده و ضدعفونی محل با ترکیب بردو یک درصد، مدیریت باغ از نظر آبیاري، کوددهی و سایر روشهاي موثر توصیه میگردد.

مقدمه

پوسیدگی آرمیلاریـایی ریشـه بـا عامـل Armillaria mellea (Vahl.: Fr.) Kummer یکــی از بیمــاريهــاي مهــم گیــاهی در دنیــا محســوب می گردد. این بیماري به نامهاي پوسیدگی بنـدکفشـی ریشـه و پوسـیدگی ریشه ناشی از قارچ عسلی نیز معروف است. تاکنون این بیماري در انـار از استانهاي سمنان و خراسـان رضـوي گـزارش شـده اسـت . علایم هوایی این بیماري در انار شامل ضـعف، کمی رشد، زردي و کوچکی برگهـا، سرخشـکیدگی و مـرگ ناگهـانی درخت می باشد . در ناحیه طوقه، پوست به سـادگی از درخـت جدا میشود و در زیر آن پوشش سفید مایل به کرمی مشـاهده مـیگـردد که میسلیومهاي قارچ بوده و حالت بادبزنی دارد.

در سـطح ریشـه و طوقـه نیز رشته هاي نخ مانندي به رنگ قهوه اي مایل به سیاه بـه قطـر یـک تـا سـه میلیمتر تشکیل می شود و ریزومورف نام دارد که گاهی اوقات در مراحـل اولیه تشکیل نمیشود. در پـاییز کلاهـکهـاي قـارچی بـه رنـگ قهـوه اي عسلی به صورت گروهی در پاي درختان آلوده تشکیل میگردد . این بیماري در باغهاي آلوده به صورت لکه اي مشاهده مـیشـود و بـه صورت شعاعی گسترش می یابد. البته استفاده از روشهاي زراعی همچون شـخم مـیتوانـد باعـث گسـترش وسـیع و غیرشـعاعی آن گـردد . زمستانگذرانی این قـارچ بـه صـورت میسـلیوم یـا ریزومـورف در درختان آلوده و یا ریشه هاي مـرده مـیباشـد کـه بـه صـورت ریزومـورف میتواند سالها دوام آورد.

دستورالعمل مدیریت بیماری پوسیدگی آرمیلاریایی ریشه انار

بیماری پوسیدگی آرمیلاریایی ریشه انار ، به عنـوان یـک بیمـاري بسـیار مخـرب محسـوب مـیگـردد و مدیریت آن بسیار دشوار است زیرا:

1. خاكزاد بوده و براي مدت طولانی در خاك باقی میماند.
2. قارچ عامل آن روش هاي انتقال متعددي دارد به طوريکه میتوانـد از طریق نهال هاي آلوده، خاك آلوده، ادوات کشاورزي، تماس ریشه هاي آلوده با سالم، ریزومورف و آب آبیاري آلوده منتقل گردد.
3. دامنه میزبانی بسیار وسیعی دارد که شامل اکثر درختان مثمر، غیر مثمر، گیاهان زراعی و زینتی میباشد. به همین دلیـل پـس از آلـودگی خـاك محدودیتهاي فراوانی جهت جایگزینی با گیاه غیرمیزبان وجود دارد.
4. راه علاج قطعی ندارد و هیچ قارچکشـی بـه طـور قـاطع آن را کنتـرل نمی کند زیرا بخش اعظم قارچ کش ها جذب خـاك مـیگردنـد. عامـل بیماري نیز میتواند در عمق خاك و در داخل ریشه هـا بـه سـر بـرد کـه حتی استفاده از قارچکشهاي تدخینی نیز اثر چنـدانی نـدارد. همچنـین تولیــد ریزومــورفهــایی مــینمایــد کــه مقاومــت بیشــتري در برابــر قارچکشها دارند.
5. یک بیمارگر قوي محسوب میگردد زیرا بـرخلاف سـایر قـارچهـاي مولد پوسیدگی چوب، توان نفوذ مستقیم در بافت را دارا میباشد.

بر این اساس جهت مدیریت این بیماري، اسـتفاده از مـدیریت تلفیقـی محصول (1ICM) ضروري مـی باشـد و روشهـاي زیـر توصـیه مـیگـردد :

1. عدم کشت انار در باغات قدیمی با سابقه آلودگی به قـارچ آرمیلاریـا.

تاکنون هیچ رقم مقاومی از انار به بیماری پوسیدگی آرمیلاریایی ریشه انار گزارش نشده است. لذا بهتر است نسبت به کشت گیاهان غیر میزبان در نـواحی آلـوده اقـدام نمـود. بـا توجـه بـه دامنـه میزبـانی بسـیار وسـیع عامـل ایـن بیمـاري، تعـداد گیاهـان غیرمیزبان ارائه شده بسیار محدود بوده و در این بین انجیر با شرایط منطقه سازگارتر میباشند.

2. جلوگیري از ورود نهال هاي آلوده به باغ.

گرچه این بیمارگر بـا نهـال به ندرت منتقل می شود، با این حال لازم است جهـت جلـوگیري از انتقـال احتمــالی ایــن بیمــارگر و ســایر بیمارگرهــاي خــاكزاد نهــال ســالم از نهالستانهاي مورد تایید سازمان جهاد کشاورزي استان تهیه گردد.

3. ضدعفونی ریشه نهال ها قبل از کشت با قارچ کش.

به منظور جلـوگیري از انتقال احتمـالی آلـودگی بـه بـاغ مـی تـوان از سوسپانسـیون قـارچکـش تیوفانات متیل (توپسـین ام WP 70% ) بـه میـزان 50-60 گـرم در 50 لیتـر آب استفاده نمود و ریشه نهالها را به مدت پنج دقیقه در آن قرار داد.

4. از بین بردن درختان آلوده.

درختان آلوده به همراه ریشه هـاي آلـوده آنها تا حد امکان از خاك خارج شده، سوزانده شوند. سپس با اسـتفاده از ترکیب بردو یک درصد محل تخلیه شده ضدعفونی گردد.

5. افـزایش زهکشـی در خـاكهـاي داراي سـخت لایـه
6. جدا کردن نواحی آلوده باغ.

به منظور جلوگیري از انتقـال آلـودگی از قسمتهاي آلوده به سالم توسط ادوات کشاورزي، آب آبیاري و سایر عملیات کشاورزي لازم است بخش هاي آلوده بـاغ از قسـمتهـاي سـالم جدا شده و انجام عملیات کشاورزي همچون شخم و آبیـاري بـه صـورت مجزا در این نواحی صورت گیرد و ادوات کشاورزي پـس از اسـتفاده در بخش هاي آلوده شسته و ضدعفونی شـوند تـا عـاري از هـر گونـه خـاك باشند.

7. مدیریت آبیاري با آبیاري به موقـع.

خشـکی یـا آبیـاري بـیش از حـد باعث تنش به درخت شده و با تاثیر منفی بـر مکانیسـمهـاي دفـاعی گیـاه، درخت را برابر بیمارگر حساس مینماید.

8. کود دهی متعادل.

درختان ضـعیف همـواره نسـبت بـه درختـان قـوي حساستر به بیماری پوسیدگی آرمیلاریایی ریشه انار هستند لذا با کوددهی بر اساس نیاز درخت علاوه بر افزایش عملکرد، منجر به تقویت درخـت شـده و مقاومـت درخـت در برابر بیمارگر افزایش می یابد. لازم است کـه کـوددهی متعـادل بـر مبنـاي آزمایش خاك و یا برگ و زیر نظر کارشناس خاکشناسی صورت گیرد.

9. مبارزه شـیمیایی.

اسـتفاده از تیوفانـات متیل (توپسـین ام 70% WP ) را بـه میـزان 50-60 گـرم در 50 لیتـر آب در نزدیکی طوقه به محض مشاهده اولین علایم توصیه نموده اند. با این وجود در عمل استفاده از قارچکشها بعد از وقوع بیماري پوسیدگی آرمیلاریایی ریشه اثر چندانی ندارد.

نگارندگان :

حمید افضلی – محمد حاجیان شهري – حسین خباز جلفایی