شته های مهم درختان فضای سبز شهر تهران

و راههای کنترل آنها

 

مقدمه :

شته ها که با خرطوم خود از شیره گیاهی تغذیه میکنند، شامل حدود چهار هزار گونه هستند که در سراسر گیتی پراکنده اند. در ایران نیز بر پایه بررسی ها و پژوهشهائی که در پنج دهه گذشته، بویژه در سی سال اخیر صورت گرفته است بیش از چهار صد گونه متعلق به ده خانواده و حدود 120جنس از روی گیاهان مختلف مرتعی زراعی، باغی و علفهای هرز و زینتی جمع آوری و گزارش شده اند . بیش از یکصد و چهل گونه از آنها از شیره درختان و درختچه ها تغذیه می نمایند.

این گروه از حشرات از آفات مهم و بسیار زیان بار گیاهان زراعی، باغی، جنگلی و فضاهای سبز هستند و به دلیل تغذیه از شیره میزبان، ترشح عسلک، آغشته ساختن شاخ و برگها که به جذب گرد و غبارو دوده و برخی از قارچهای ساپروفیت منجر میشود و نهایتاً اختلال فتوسنتز را در پی دارد، نقش بزرگی در ضعف و پژمردگی واحیاناً مرگ و میر میزبانها ایفا مینمایند، ضمن اینکه بسیاری از بیماریهای ویروسی را انتقال داده و موجبات حمله آفات ثانوی مانند پوستخوارها و چوبخواران به درختان را فراهم میسازند. به جرات می توان ادعا نمود که کلیه درختان و درختچه و گیاهان زینتی، فضاهای سبز با شدتهای متفاوت در معرض تهاجم شته ها قرار دارند. از آنجای که تکثیر این گروه از حشرات عمدتاً بصورت غیر جنسی و سریع صورت میگیرد، در مدت زمان کوتاهی میتواند یک عدد شته به صدها و شاید هزاران عدد تکثیر یافته و وضعیت نامناسبی را برای میزبانها بوجود آورد.

یک گونه شته ممکن است تنها به یک میزبان متکی بوده ویا اینکه طیف میزبانی وسیعی داشته باشد. هر میزبان نیز ممکن است توسط یک گونه و یا گونه های مختلفی مورد تهاجم قرار گیرد. در بین درختان پارکها و سایر فضاهای سبز شهری، سوزنی برگان، نارونها، بیدها و صنوبرها بیش از بقیه مورد توجه شته ها میباشند. اهمیت آنها در هر یک از موارد بشرح زیر مورد بررسی قرار میگیرند :

شته های سوزنی برگان

نتایج بررسیهای چند دهه گذشته نشان میدهد که روی سوزنی برگان ایران مانند Pinus Picea spp , Cupressus spp , Thuja spp, spp, ، چهارده گونه شته از 5 جنس که 7 گونه از آنها از جنس ,Cimara چهارگونه از جنس Eulachnus و سه گونه دیگر از سه جنس متفاوت فعالیت دارند که مشخصات آنها بشرح زیر مورد بحث قرار میگیرند.

 

گونه های جنس Cinara

گونه های این جنس اکثرأ درشت اندام، با بدنی پوشیده از موهای خشن و متراکم هستند. اندازه بدن آنها 4-3 میلیمتر است. بدنشان، گرد با دمی هلالی و کورنیکولی بشکل گلدان وارونه. انتهای خرطوم به دو بخش کاملاً مشخص تقسیم شده است. طول شاخکها حد اکثر به اندازه نصف طول بدن و دارای موهای خشن وطویل. برنگ قهوه ای تا قهوه ای مایل به سبز و یا قهوه ای مایل به زرد تا خاکستری میباشد. خرطوم آنها به دلیل اینکه از شیره سرشاخه های یک ساله تغذیه میکند و باید از لایه ضخیم پوست عبور کند طویل و نوك تیز است. نسبت طول بند پایانی خرطوم به بند دوم پنچه پای عقبی و قطر پایه کورنیکول از شاخصهای تعیین گونه ها است.

 

شته درختان سدر (Cinara cedri) (شکل A1 )

رنگ بدن قهوه ای روشن تا قهـوه ای مایـل بـه زرد. بخـش زیـرین بـدن از گـرد سـفید مـومی پوشیده شده است. اندازه بدن تا  3.7 میلیمتر میرسد. بند پایانی خرطوم از بند دوم پنجه پـای عقبــی انــدکی بلنــدتر ولــی از قطــر پایــه کورنیکــول کوتــاهتــر اســت. روی گونــه هــای C.lebani,C.deodora فعالیت دارد. در تمام سال حتی در ماههای زمستان نیـز اغلـب روی سر شاخه ها و تنه درخت بصورت متراکم تجمع کرده اند ولی زاد و ولد آنها در طول ماههـای بهار تا پاییز انجام میگیرد. در این ماهها ترشحات عسلک آنها بسیار شدید است، بطوریکه از فاصله نسبتأ دور شاخه های آغشته به شیره، براق دیـده مـی شـوند و در برخـی مـوارد ایـن شیره ها به حدی است که در زیر سایه انداز این درختان نیز به خـوبی مشـهود اسـت. شـیره ترشــح شــده فعالیــت دشــمنان طبیعــی را تــا حــدود زیــادی مشــکل مــی ســازد و در عــین حال با جذب گرد و غبار و دوده بستر مناسبی برای رشد قارچهای ساپروفیت است که منظره درختان را به صورت ناخوشایندی در می آورد. انتهای جوانه ها و شاخه های نورسته نیز زرد و خشک میشوند و شرایط برای آفات پوستخوار مناسب میگردد.

کنترل :

از دشمنان طبیعی تنها شکار گرها مانند کفشدوزکها، بالتوریها و دوبالان فعالیت نسبتاً خوبی دارند ولی از فعالیت پارازیتوئیدها روی این شته و به طور کلی روی گونه های جنس Cinara گزارشی در دست نیست. در شرایط طغیانی در صورتیکه امکان شستشو با آب وجود داشته باشد، بهترین راه کنترل است و هیچگونه پیامد ناگواری را برای محیط زیست نمیتواند داشته باشد. در مواردی که این امکان موجود نیست میتوان از سموم کم خطر مانند پریمیکارپ (پریمور)  یا پیمتروزین (چس) به نسبت 0.5 – 0.8  در هزار استفاده نمود. ترکیبات دیگری مانند متاسیتوکس وترکیبات تماسی با دوزهای توصیه شده نیز در کنترل آنها موثر هستند.

 

شته های درختان Thuja و  Cupressus ( نوش ها و زر بینها ) شکل B₁

همان طور که اشاره گردید دو گونه شته به نام های Cinara tujafilina و C.cupressi به طور مشترك روی این درختان فعالیت دارند که از نظر ریخت شناختی تفاوت گویا و بارزی بین آنها به چشم نمیخورد. رنگ هر دوی آنها قهوه ای روشن تا مایل به زرد ودر مواردی مایل به خاکستری و یا با جلای آبی است. در گونه C.tujafilina و C.curressi بندهای پایانی خرطوم برابر و یا کوتاه تر از قطر پایه کورنیکول و برابر تا اندکی بلند تر از طول بند دوم پنجه های عقبی (شکل  D- 1 ) .مکانیزم عمل این دو گونه مانند دیگر گونه های جنس Cinara است ولی خسارت آنها چندان قابل توجه نسبت و تا به حال نیازی برای مبارزه با آنها پیش نیامده است. ترشحات عسلک آنها نیز در مقایسه با شته درختان سدر بسیار اندك است.

 

شته های درختان نوئل( Picea)(از جنس  Cinara ) شکل c₁

روی این درختان سه گونه به نامهای C.costata،C. pilicornis و C.pruinosa زندگی میکنند که تا به حال هیچ کدام از آنها موجب آسیب جدی به میزبان نگردیده اند. نمونه ها تنها از جنگلهای دست کاشت کلار دشت و گیلان جمع آوری شده و از پارکها و سایر فضاهای سبز تهران تا کنون نمونه ای دریافت نگردید. از تفاوتهای مهم ریخت شناختی این سه گونه عبارتند از :

در C.pruinosa طول بند پایانی خرطوم تقریبأ 1.5 برابر طول بند دوم پنجه پای عقبی است( شکل C 1 )

در C.pilicornis طول بند دوم پنجه پای عقبی اندکی از قطر پایه کورنیکول بیشتر است و حالت خمیدگی دارد.

در C.costata طول بند دوم پنجه پای عقبی اندکی از قطر پایه کورنیکول کوتاهتر است و خمیدگی ندارد .

کلیه این گونه ها فاقد اهمیت اقتصادی میباشند.

 

شته های کاج  (  Pinus  spp )

 Cinara palaestinesis (روی کاج تهران و کاج سیاه )( شکل D 1  )

اندازه بدن نسبت به بقیه گونه ها اندکی کوچکتر و حداکثر به حدود 3 میلیمتر میرسد. رنگ آن قهوه ای تیره است. موهای بدن و شاخکها کوتاه است. بند پایانی خرطوم اندکی بلندتر از بند دوم پنجه پای عقبی است. نمونه های این گونه در همه جای ایران از جمله از تهران ونیز از اکثر پارکها جمع آوری شده است. روی سر شاخه های منتهی به سوزن به صورت متراکم دیده میشوند. به نظر می رسد در ایران فرم جنسی ندارد، چون در فصل زمستان و در شرایط اوین- تهران نمونه های بکر زای آن به فروانی به دست آمده است. این گونه نیز ترشحاتی دارد ولی جمعیت آن تا به حال به آن حدی که نیاز به مبارزه داشته باشد نرسیده است وبا مبارزهای که در صورت ضرورت علیه گونه های جنس Eulachnus انجام میگیرد، کنترل خواهد شد.

 

گونه های جنس Eulachnus شکل ( 2)

این جنس در سطح جهان چندین گونه دارد که تا به حال چهار گونه از آنها از ایران گزارش شده اند. این گونه ها عبارتند از:

 E.agilis وE.nigricola,E.releyi,E.tuberculostommata که گونه E.releyi از نظر پراکنش و فراوانی از اهمیت زیادی برخوردار است. هر کجا که درختان کاج وجود داشته باشد، این گونه نیز حضور دارد. همه این گونه ها اندامی نسبتاً کوچک و کشیده دارند، طول بدن حداقل دو برابر عرض میانی آن است. بر خلاف گونه های Cinara بسیار فعال و متحرك هستند و دائمأ روی سوزنهای کاج در حال حرکت دیده میشوند. رنگ بدن در گونه E. releyi سبز مایل به قهوه ای تیره تا مایل به خاکستری با پوشش گرد سفید مومی است. سایر گونه ها اغلب به رنگ سبز چمنی دیده میشوند، این گونه ها به غیر از گونه اولی با چشم غیر مسلح قابل تشخیص نیستند. همگی از شیره سوزنهای شاخکها تغذیه میکنند. بند پایانی خرطوم در این گونه ها برخلاف گونه های Cinara انتهای کند دارد. فرم جنسی دارند (البته در نقاط سرد سیر ). تخمهای گونه Eulachnus rileyi در زمستان روی سوزنهای کاج و شاخکهای پایه آنها پراکنده است. اکثر درختان کاج آلوده به آن هستند. ترشحات آن بسیار شدید است و در اواخر تابستان این ترشحات به اوج میرسد، چنانکه درختان آلوده در این موقع و اوایل پاییز در فاصله ی دور به دلیل براق بودن قابل شناسایی هستند. گونه های دیگر هم جنس از نظر زیست شناختی وضعیت مشابهی دارند.

کنترل:

بدلیل ترشحات شدید، شکارگها فعالیت چشمگیری روی این شته ها ندارند و از پارازیتوئیدها نیز گزارشی در دست نیست. در مناطقی که امکان استفاده از آب وجود دارد شستشو با آب بهترین روش مبارزه است. از این طریق میتوان با گونه C.palaestinesis نیز مبارزه نمود. در صورت عدم دسترسی به امکان شتشو با آب میتوان با یکی از سموم سیستمیک مانند متاسیستوکس و یا تماسی متداول با دوزهای توصیه شده با یک بار سمپاشی در اوایل تابستان، جمعیت این شته ها و سایر آفات مانند شپشک ها نیز به خوبی کنترل نمود.

 

شته های بید

شته های بید را میتوان به دو گروه فعال روی تنه و شاخه و نیز برگها و جوانه ها تقسیم نمود، بشرح زیر:

شته هائی که روی تنه و سر شاخه ها زندگی میکنند و از شیره پوست تغذیه مینمایند.

این گروه شامل دو گونه متعلق به دو خانواده هستند.

  Pterocomma pilosum

این گونه از خانواده Aphididae است و تا بحال در خارج از تهران وروی بیدهای کنار رودخانه و در شمال ایران در حاشیه شهرها دیده شده است. رنگ آن قهوه ای مایل به خاکستری است. بدن و شاخکها پوشیده از موهای خشن و خاری شکل، کورنیکول لوله ای.

   Tuberolaclnus salignus

این گونه از خانواده Lachnidae ، برنگی تیره و دارای اندامی درشت است 6-4) میلیمتر) و بزرگترین شته در فون شته های ایران بحساب می آید. در تمام مناطق ایران با جمعیتهای متفاوت دیده میشود. جمعیت آن در برخی از سالها در تعدادی از پارکها بسیار زیاد است و بیشتر شاخه و بخشی از تنه را به صورت متراکم میپوشاند. از نظر ظاهری و با چشم غیر مسلح تفاوت قابل ملاحظه ای با گونه اول نشان نمیدهد ولی اگر با دقت به آن نگاه شود یک برجستگی مخروطی شکل در بخش میانی شکم آن وجود دارد و این برجستگی آن را از دیگر گونه ها متمایز میسازد. در عین حال کورنیکول آن گلدانی وارونه است. بدن و شاخکهای این گونه پوشیده از موهای ظریف وبسیار متراکم است. کورنیکول بصورت گلدان وارونه است. در صورت بالا بودن جمعیت نمونه های آنرا در سایه انداز درختان آلوده و نیز روی تنه و سرشاخه ها، در حال حرکت میتوان مشاهده نمود. در این حالت اطراف پایه درختان آلوده نیز کثیف وآلوده بنظر میرسند. برگهای درختان شدیداً آلوده زرد ویا رنگ پریده و شاخه های نورسته ضعیف و پژمرده میگردند و زمینه برای هجوم آفات ثانویه مانند پوستخواران و چوبخواران فراهم میشود ونهایتا به مرگ ومیر درختان ختم می شود. دشمنان طبیعی روی این شته فعالیت قابل توجهی ندارند و هیچگونه پارازیتوییدی روی آن گزارش نشده است. روی کلیه گونه ها و ارقام بید کم و پیش و با شدتهای متفاوت وجود دارد و بنظر نمیرسد رقم و یا گونه مقاومی در مقابل آن وجود داشته باشد.

کنترل:

اقدامات لازم جهت کنترل این شته با مبارزه علیه شته های دیگر روی درختان بید تلفیق گردد.

 

شته های فعال روی برگهای بید

این شته ها شامل 14 گونه از دو خانواده است که 7 گونه از آنها از خانواده Aphididae و 7 گونه دیگر از خانواده Drepanosiphidae میباشند. 7 گونه اول که عمدتا از جنس Cavariella هستند از اهمیت اندکی برخوردارند و بیشتر روی گیاهان خانواده چتریان (Apiaceae) به سر میبرند.

7 گونه دیگر که از جنس Chaitophorus میباشند بر خلاف 7 گونه دیگر بدنی پوشیده ازموهای طویل و خارمانند دارند. موهای شاخکها نیز خشن و خاری شکل هستند. دیگر تفاوت بین این گونه ها و گونه های خانواده Aphididae داشتن دم گرزی شکل و صفحه ژینتال دو شاخه است. کورنیکول نیز کنده ای است. برخی از این گونه ها برنگ سبز چمنی و برخی دیگر قهوه ای سوخته تا کاملا سیاه هستند. در بخش زیرین و بالایی برگهای درختان بید بطور دسته جمعی متراکم و غیر متراکم در بستری از شیره ترشح شده توسط آنها دیده میشوند، از شیره برگها و جوانه های انتهایی تغذیه میکنند. ترشحات این گونه ها بسیار شدید است، بطوریکه کلیه برگها، شاخه ها و تنه درخت به شیره آغشته میشوند. این مسئله در بیدهای فری بیشتر به چشم میخورد. درختان تمام پارکها و اطراف خیابان کم و بیش به این شته ها آلوده میباشند و براحتی نظر هر عابری را جلب میکنند. در این درختان بویژه آنهاییکه در کنار خیابان قرار گرفته اند، در اثر گرد وغبار منظره ناگواری ایجاد میگردد که مسلما در فتوسنتز تاثیر سویی گذاشته و پیامد آن حمله آفات ثانویه مانند پوستخوارها و چوبخوارهاست .

کنترل:

کلیه شته های بید را در صورت ضرورت روی هر درخت میتوان یکجا با شروع ترشح شیره ها از طریق شستشو با آب و یا در صورت دسترس نبودن آب با یکی از سموم سیستمیک و یا تماسی با دز توصیه شده کنترل نمود. اگر امکان استفاده از آب موجود باشد،شستشو با آب بهترین روش مبارزه است.

 

شته های صنوبر

روی درختان صنوبر نیز مانند آنچه در درختان بید مشاهده گردید، با دو گروه از شته های تغذیه کننده از شیره پوست و یا شیره برگها مواجه هستیم.

گونه هائی که روی سرشاخه و تنه زندگی میکنند

گروه اول شامل سه گونه از سه جنس Pterocomma,Phloemyzus و Plocamaphis میباشند که دو جنس اول به خانواده Aphididae و جنس سوم به خانواده Phloemyzidae تعلق دارند. هیچ کدام از این گونه ها درپارکهای تهران مشاهده نشده اند. گونه Pt. populeam که گونه ای درشت اندام است در برخی از سالها روی صنوبر های خارج از تهران کم و بیش دیده شده است و یک گونه از هم جنسهای آن بنام Pt. pilosum روی تنه و شاخه های بید نیز فعالیت دارد. گونه سومی که شته تاولی و با نام علمی Phloemyzus passerinii معروف است روی تنه و شاخه ها را با ترشحات مومی خود میپوشاند آنرا بصورت تاولی در می آورد و خود شته در همان ترشحات مومی اغلب محبوس میماند و از بین میرود. این ترشحات مومی تمام روزنه های پوست را مسدود نموده و تبادل هوا و تبخیر را غیر ممکن میسازد. این گونه بسیار خطرناك است و درختان آلوده را براحتی از پای در می آورد. جمعیت آن در اطراف رودخانه ها و داخل دره های البرز مرکزی فراوان است و میتواند در داخل پارکها نیز مسئله ساز گردد. این درختان آلوده حتماً باید با آب مخلوط با آب صابون و با فشار زیاد شستشو گردند و این عمل میتواند با سمپاشهای موتوری زنبه ای صورت گیرد. بجای آب صابون میتوان از سموم متداول نیز البته با فشار زیاد استفاده کرد. جمعیت شته معمولأ در اوایل تابستان بسیار زیاد است و بهتر است مبارزه در همین موقع صورت پذیرد.

گونه هائی که از شیره برگها و جوانه ها تغذیه میکند

این شته ها به گروه گالزا و غیر گالزا تقسیم میشوند

شته های گالزا:

که شامل گونه هائی از جنس Pachypapp, Thecabius و Pemphigus هستند که تنها گونه های مربوط به جنس Pemphigus دارای اهمیت قابل ملاحظه میباشند.

همه اینها به خانواده Pemphigidae تعلق دارند. شته های جنس Pemphigus شامل 6 گونه هستند که چهار گونه P. immunis,Populi,p.spirothecae,P.vesicarius نسبت به بقیه اهمیت بیشتری دارند.(شکل A3 )

 

الف – P.immunis (شکل A3 )

این گونه روی جوانه ها و شاخه های نورسته گالهای چوبی به بزرگی فندق تا گردو با سطحی چروکیده و چوبی و به همان سختی چوب ایجاد میکند (شکلA3 ) شته هائی که این گالها را بوجود می آورند در داخل این گالها زاد و ولد می کنند. نسل ایجاد شده که همگی بالدار هستند در اوایل تابستان با شکاف برداشتن این گالها تمامأ خارج و پراکنده میگردند و در فصل پاییز بصورت افراد نر و ماده روی درختان صنوبر ظاهر میشوند و پس از جفت گیری تخمگذاری و این تخمها در طول زمستان به همان صورت باقی می مانند و در بهار پوره های خارج شده از این تخم ها با تغذیه از شیره جوانه و ترشح و تزریق توکسین در آنها باعث ایجاد اختلال در روند تکثیر سلولها. نتیجتأ ایجاد گال میشوند.

 

ب – P.spyrothecae (شکل B3 )

این شته گالها را روی دم برگ ایجاد میکند، باین شکل که دم برگ در طول زمان بصورت فنر دو تا سه بار به دور خود پیچیده و ضخیم میشود و گال فنری شکل بوجود می آید ( شکلB3 ) این گالها سه پیچش بیشتر ندارند. گونه دیگری که تا بحال از ایران جمع آوری نشده است تا 5 پیچش نیز دارد. زاد و ولد موسس و نتایج موسس در داخل گال صورت گرفته و سر انجام در اوایل تابستان با شکاف برداشتن این گالها، شته های داخل آنها که همگی بالدار هستند خارج شده و پراکنده میشوند. دربرخی از موارد در داخل این گالها پوره های سن شکاری از خانواده Antocoridae نیز بچشم میخورد که بخش عمده یا کل جمعیت شته داخل گال را از بین برده است.

 

ج –P.vesicarius

این گونه روی برگهای صنوبر گالهای مرجانی شکل ایجاد میکند، در عمل برگها را بصورت حباب بزرگ چند حجره ای مستقل در می آورد. این گالها ابتدا بصورت تاولهای کوچک روی برگها ظاهر میشوند که بتدریج بزرگتر شده و سرانجام تمام برگ را بصورت حبابهای مرجانی شکل که برنگ سبز، سبز مایل به قرمز تا قرمز در می آورد. این گالها نیز در اوایل تابستان شکاف برداشته و شته ها از آنها خارج و پراکنده میشوند. در داخل این گالها نیز پوره های سن شکاری در حال فعالیت دیده میشوند. همین گالها پس از باز شدن خشک شده و تا ریزش برگها روی درخت باقی میمانند. در برخی از سالها تقریباً تمام برگهای درخت بصورت گال در میآیند.

د – P.populi (شکل C3 )

این گونه اولین بار توسط رضوانی(1366) در مناطق کوهستانی نور واقع در البرز مرکزی جمع آوری شده و بعدها در اطراف درکه نیز دیده شده است. این گونه گالها را روی رگبرگ درست میکند. روی رگبرگها ابتدا گالهائی به اندازه نخود بوجود آمده سپس رشد نموده بصورت حبابهائی تا اندکی بزرگتر از فندق می رسند. ( شکلC3 ) این گالها تک حجره هستند و پس از خروج شته ها در طول کمتر از یک هفته میریزند و پس از پایان ریزش گالها آثاری از آلودگی روی درختان دیده نمیشود. کلیه این شته های گالزا تنها روی تبریزی Populus nigra فعالیت دارند و تا بحال روی سایر گونه ها مشاهده نشده اند. مبارزه با این شته ها پس از تشکیل گالها عملی نیست. در مناطقی که سابقه آلودگی شدید وجود داشته باشد بهتر است در اوایل بهار با باز شدن برگها، درختان با یکی از سموم متداول فسفره با دز توصیه شده سمپاشی گردند.

 

شته های غیر گالزا

شامل گونه های Lambersius pruinosa،Chaitophorus populeti ،Ch.euphraticus ،Ch.leucomelas ،Ch.melanosiphon ، Ch.populialbae میباشند که بجز گونه Ch.populeti هیچکدام اهمیت قابل ملاحظه ای ندارد. گونه اولی تنها از استان گلستان توسط رضوانی (1383) گزارش گردید. گونه Ch.populeti برنگ سبز مایل به قهوه ای که روی برگهای گونه های مختلف صنوبر بویژه P.alba و P.caspicum به فراوانی یافت میشود جمعیت آنها روی سایر گونه های صنوبر از جمله تبریزی زیاد است. برنگ سبز تا مایل به قهوه ای در بخش روئی و زیرین برگها فعالیت دارند. فرم جنسی دارد و در زمستان بصورت تخم است. در بهار با باز شدن برگها، موسس تغذیه را شروع و پس از مدت نسبتاً کوتاه با افزایش جمعیت تمام اطراف جوانه های انتهایی و سطح برگها را میپوشانند. ترشحات این شته بسیار شدید است. و در اواخر تابستان و اوایل پاییز تمام برگهای درختان مجاور را نیز آغشته به شیره می سازند که مسلماً جذب گرد و غبار و دوده را در پی دارد. جوانه ها و سرشاخه های جوان در اثر تغذیه این شته خشک میشوند، برگهای آلوده نیز زرد و پژمرده میگردند. دشمنان طبیعی روی این گونه فعال نیستند. بهترین راه مبارزه با آن در اواسط تابستان شستشو با آب است. اگر این کار عملی نباشد، با هر یک از سموم فسفره با دز توصیه شده قابل کنترل میباشند.

شته های نارون ( شکلA-D:4 )

شته های نارون عموماً از شیره برگها تغذیه میکنند ولی از دو گروه گالزا و غیر گالزا تقسیم میشوند.

شته های گالزای نارون

گروه گالزا که از خانواده Pemphigidae و زیرخانواده Eriosomatinae هستند جمعاً. شامل 6 گونه از چهار جنس Eriosoma ، Colopha ، Tetraneura , kaltenbachiella میباشند.

الف – از جنس Eriosoma دو گونه E.lanuginosa و E.ulmi گالهایی به بزرگی تخم مرغ ایجاد میکنند که گالهای گونه اولی حبابی شکل و رنگ پریده و با سطحی نسبتاً صاف است. در گونه دومی گالها قلوه ای شکل و از پیچیده شدن برگ بوجود می آیند واکثراً فنری شکل ولی کاملاً بسته نیستند، در صورتی که گالهای ایجاد شده توسط گونه اول کاملاً بسته میباشند. هر دوی آنها روی اوجا و ملچ فعالیت دارند و روی نارون چتری دیده نشده اند. این گالها در اوایل تابستان در بخش بالائی شکاف برداشته و یا درز بین پیچش فنری باز شده و شته ها که همگی بالدار هستند، خارج شده و به طرف ریشه گیاهان خانواده گندمیان مهاجرت مینمایند. در داخل این گالها اغلب پوره های سنها شکارگر بصورت فعال دیده میشوند.

ب- گالهای ایجاد شده توسط گونه های Colopha ، Kltenbochiella و Tetraneura همگی روی رگبرگها و یا کنار آنها ظاهر میشوند. اندازه آنها حداکثر به بزرگی فندق است و کم وبیش از نظر شکل مشابه هم هستند. در این میان دو گونه T.caerulescens و T.ulmi

در پارکها و دیگر فضاهای سبز بخصوص روی پاجوشها بیشتر از بقیه جلب نظر مینمایند. گالهای ایجاد شده توسط T.caerulescens گرد و با سطح چروك خورده، به اندازه فندوق و برنگ سبز تا قرمز و پایه دار در اطراف رگبرگ اصلی و فرعی قرار دارند. در اواخر بهار با شکافته شدن بالای گالها شته های داخل آنها که همگی بالدار هستند خارج شده و اطراف میزبان ثانوی که گیاهان خانواده گندمیان میباشند مهاجرت میکنند و روی ریشه آنها مستقر میشوند.

شته های غیر گالزا

شامل سه گونه از جنس Tinocallis و از خانواده Drepanosiphidae بنامهای T.nevskyi ، T.platani ، T.saltans هستند که گونه دومی نسبت به بقیه از فراوانی کمتری برخوردار است و در برخی از سالها امکان بدست آوردن نمونه از آن تقریباً غیر ممکن است. دو گونه دیگر اغلب مخلوط با هم روی انواع نارون از جمله چتری به فراوانی یافت میشوند. هردوی آنها برنگ زرد روشن و یا لیمویی هستند. تنها از طریق میکروسکوپ و مورفومتریک از هم دیگر قابل تشخیص میباشند. تغذیه آنها از بخش زیرین برگ صورت میگیرد و در اواسط بهار تا اواسط تابستان جمعیت آنها به اوج میرسد. لازم به یاد آوری است که در این دو گونه نمونه های بی بال وجود ندارد و همه افراد بالغ بالدار هستند. ترشحات شیره آنها بسیار شدید است تا آن حد که درختان و درختچه ها دور و اطراف نیز به شیره آغشته میشوند. برگهای آغشته به شیره چنانکه انتظار میرود به گرد و غبار آلوده گردیده و عمل فتوسنتز آنها از کار می افتد. درختان آلوده بتدریج ضعیف و مورد حمله آفات ثانوی مثل پوستخوارها واقع میشوند. استفاده از آب برای شستشو بهترین روش مبارزه است. این روش ضمن اینکه پوره های شته ها را از برگها جداکرده و از بین میبرد، شیره های روی شاخ و برگ درختان را شستشو داده و درختان را برای پیدا کردن وضعیت عادی آماده میسازد. در برخی ازموارد میتوان از سموم فسفره متداول نیز با کمک سمپاشهای موتوری با فشار بالا استفاده نمود.

گردآوری : علی محمد مختاری و علی رضوانی