عوامل موثر بر پوکی مغز پسته

عوامل موثر بر پوکی مغز پسته

 

مقدمه

 

پسته یکی از مهمترین محصولات باغی کشور میباشد که اهمیت زیادی در صادرات و اقتصاد کشور دارد. در حال حاضر بیش از 300 هزار هکتار باغ پسته با تولید سالیانه حدود 240 هزار تن پسته خشک در ایران وجود دارد. سالیانه بیش از 100 هزار تن پسته به خارج از کشور صادر شده و درآمدی حدود چهارصد میلیون دلار را برای کشور به ارمغان می آورد. به دلیل شرایط مناسب اقلیمی، پسته ایران دارای مرغوبیت بالایی بوده و از نظر کیفیت نیز در بین رقبای خود کم نظیر میباشد. تولید میوه های پوک  یکی از مشکلات مهم درختان پسته است که هر ساله سبب کاهش قابل توجهی از عملکرد درختان میگردد.   

 

زمان وقوع پوکی

 

پدیده پوکی در زمان تشکیل میوه تخمدان رشد میکند اما رشد جنین با اختلال روبرو میگردد و در زمان پر شدن میوه میدهد. پوکی در زمان تشکیل میوه هنگامی است که گرده افشانی انجام میگیرد اما تلقیح به دلایلی چون عدم رشد لوله گرده تا رسیدن به تخمک و همچنین از بین رفتن تخمک در زمان نزدیک شدن لوله گرده، با مشکل روبرو میگردد. تحریک فرآیند گرده افشانی و یا حتی رشد لوله گرده در خامه برای تشکیل میوه کافیست اما عدم انجام لقاح مانع از تشکیل جنین و عدم پر شدن میوه و تولید میوه پوک میگردد. این پدیده تشکیل میوه بدون انجام لقاح، پارتنوکارپی نامیده میشود. پارتنوکارپی میتواند به عنوان یک فاکتور مؤثر در پوکی پسته مطرح باشد. پارتنوکارپی تحریک شده توسط گرده افشانی مکانیزمی قوی برای تولید میوه های پوک در پسته به شمار می آید و به نظر میرسد که تحریک گرده برای فعال شدن سیگنالهای هورمونی جهت تشکیل میوه لازم باشد. پدیده پارتنوکارپی اگرچه در گونه هایی از درختان میوه که تولید میوه های پر بذر می نمایند غیر معمول نیست اما در میوه های تک بذرنسبتاً نادر است. پسته رقم کرمان تولید میوه پارتنوکارپ مینماید که پدیده پارتنوکارپی ممکن است که در ایجاد پوکی برخی از میوه های پسته نقش داشته باشد که دلیل اولیه پوکی میوه های پسته این پدیده نیست بلکه احتمالاً دلیل آن سقط جنین پس از تلقیح میباشد، پدیده ای که به نام استنوسپرموکارپی  مشهور است که بیشتر در مورد میوه انگور گزارش شده است. تولید میوه های پارتنوکارپ در پسته از گرده هایی که تیمار اشعه گاما دیده بودند قادر به جوانه زنی و تحریک کیسه جنینی هستند اما قادر به لقاح نمی باشند. افزایش پوکی میوه تا 3 برابر نشان داد که پدیده پارتنوکارپی در تشکیل میوه های پوک نقش مهمی ایفا مینماید. کاربرد محلول دی سدیم فلورسین و در واقع انتقال ماده فلورسین به عنوان یک تکنیک مؤثر در پیشبینی سرنوشت تخمک مطرح میباشد. تشکیل میوه های پوک در زمان پر شدن میوه در ماههای خرداد  و تیر یعنی در زمان نمو مغز نیز به وقوع می پیوندد که در این حالت جنین های تلقیح شده قادر به رشد و نمو و پر کردن میوه نبوده و سبب تولید میوه های پوک میگردد. تشخیص اینکه پوکی یک میوه پسته در کدام یک از زمانها (زمان تشکیل یا پر شدن میوه) اتفاق افتاده است بسیار مشکل میباشد. مشخص گردید که الگوی رشد و نمو میوه های سالم به صورت سیگموئید مضاعف بوده در حالی که رشد و نمو میوه های پوک از الگوی سیگموئید ساده پیروی کرده و مرحله سوم رشدی را نشان نمی دهند.

 

دلایل پوک شدن میوه پسته

 

 

عوامل موثر بر پوکی مغز پسته

 

 

عوامل ژنتیکی

 

پژوهشهای مختلف نشان داده است که درصد پوکی در ارقام مختلف و در پایه های مختلف پسته متفاوت است که این مساله نشان دهنده نقش پتانسیل ژنتیکی پایه و پیوندک در بروز این پدیده است. مشخص  گردید که بین ارقام تجاری میزان پوکی ارقام کله قوچی و واحدی به طور معنی داری بالاتر از ارقام اکبری و احمدآقایی است. ژنوتیپ درخت گرده زا و نوع دانه گرده نیزاحتمالاً میتواند در کاهش و یا افزایش  پوکی پسته مؤثر باشد اما پژوهش های بیشتری در این زمینه نیاز است.

 

 

عوامل تغذیه ای

 

مدیریت کوددهی مناسب باغات نقش بسیار مهمی در کاهش درصد پوکی محصول دارد. به نظر میرسد که عناصر نیتروژن (N)، بور (B) و روی (Zn) در جوانه زنی دانه گرده، رشد لوله گرده در خامه، بقای کیسه جنینی و جلوگیری از سقط تخمک نقش ویژه ای ایفا میکنند. لازم به ذکر است که عدم تعادل عناصر پرمصرف و کم مصرف و محدودیتهای تغذیه ای نقش مهمی در افزایش این پدیده دارد و از دلایل پوک شدن میوه پسته به حساب می آید . برخی پژوهشها در کالیفرنیا نشان داده است که ثابت نگه داشتن میزان بور برگها بالاتر از 120 پی پی ام از افزایش تولید میوه های پوک میکاهد.

 

 

عوامل هورمونی

 

هورمونهایی مانند اکسینها، جیبرلینها سایتوکینین ها در رشد میوه و جنین نقش کلیدی ایف میکنند و در واقع عدم تعادل بین تنظیم کننده های رشد (محرکها و بازدارنده ها) در میوه و جنین احتمالاً سبب عدم رشد مناسب جنین و بروز پوکی میگردد و از دیگر عوامل موثر بر پوکی مغز پسته به حساب می آید . رشد لوله گرده در خامه بدون انجام لقاح نیز خود عاملی جهت تحریک کیسه جنینی برای سنتز هورمونهای محرک رشد و تشکیل میوه اولیه می باشد، با اینکه غلظتهای مناسب هورمون اکسین در بسیاری از درختان میوه سبب تسریع رشد میوه میگردد. کاربرد بنزیل آدنین (BA) به همراه اوره در خرداد ماه اگر چه در کاهش ریزش جوانه های گل پسته مؤثر بوده اما در برخی پژوهشها سبب افزایش پوکی میوه ها گردیده است. همچنین کاربرد بنزیل آدنین به تنهایی نیز سبب افزایش پوکی میگردد.  غلظتهای بالای اسید جیبرلیک (GA3) نیز در زمستان اگرچه باز شدن گلهای ماده را تسریع مینماید اما به دلیل مشکلات گرده افشانی این گلها  سبب  افزایش پوکی میوه ها میگردد. کاربرد اتفن اگرچه احتمالاً ریزش میوه های پوک و جوانه های گل را تشدید مینماید اما در کل سبب کاهش پوکی میوه ها میگردد. اگر چه هورمونهای محرک رشد به صورت درونزا نقش مهمی در نمو میوه و جنین پسته دارند اما هنوز کاربرد خارجی این هورمونها در کاهش پدیده پوکی موفقیت آمیز نبوده است.

 

 

گرده افشانی

 

در برخی از مناطق پسته کاری که به دلیل تعداد درختان نر، گرده زیاد وجود دارد و کمبود گرده مطلوب مطرح نیست به نظر میرسد که در اینجا مشکل مربوط به گلهای ماده میباشد. در یک خوشه گل پسته تعداد زیادی گلچه شامل گلچه های طبیعی با قابلیت باروری و گلچه های کوچک نابارور وجود دارند. تعداد و توزیع گلچه های نابارور از یک طرف به پتانسیل ژنتیکی رقم مربوط است و از طرف دیگر به محدودیتهای تغذیه ای، هورمونی و کربوهیدراتها ارتباط دارد. گلچه های نابارور معمولاً عوامل مؤثر در پوکی میوه های پسته در 4 هفته اول پس از باز شدن ریزش میکنند. برخی از پژوهشها نشان داده است که بیشتر مادگی های کوچک گلهای بنه (Pistacia mutica) و پسته اهلی (Pistacia vera) عقیم و توسعه نیافته بوده و در واقع اکثریت این نوع مادگیهای نمو نیافته مربوط به گلچه های پایینی محور خوشه میباشند. به دلیل عدم نمو مادگی، رشد لوله دانه های گرده در سطح کلاله متوقف میشود و عمل تلقیح انجام نمیگردد. سقط تخمک و عدم تمایز کامل تخمدان در زمان گلدهی منجر به ریزش گل و یا ریزش میوه اولیه میشود و در برخی حالات میوه اولیه رشد مینماید اما در نهایت پوک خواهد ماند. مهمترین دلایل عدم انجام لقاح و تولید میوه پوک عبارتند از: عدم توانایی نفوذ لوله دانه گرده به داخل کیسه جنینی، تخریب فونیکول، عدم وجود کیسه جنینی، تخریب کیسه جنینی، از بین رفتن زود هنگام بافت خورش، عدم وجود سلول مادر مگاسپور، تخریب زود هنگام تخمک، از بین رفتن آندوسپرم در مراحل اولیه نمو، عدم سلولی شدن آندوسپرم، تخریب جنین در مرحله کروی شکل، کیسه جنینی بدون بافت آندوسپرم و تداخل رشد آندوسپرم و جنین و یا تأخیر در رشد جنین از مهمترین علائم محسوب میگردند. اما به نظر میرسد که تخریب  فونیکول هم در ناحیه نفوذ لوله گرده و هم در ناحیه شالاز مهمترین عامل در تولید میوه های پوک میباشد. علائم غیر طبیعی بودن رشد لوله گرده حدود یک هفته پس از باز شدن گلها قابل مشاهده بوده و مشکلاتی در ناحیه فونیکول و در ناحیه ورود لوله گرده به بافت شالاز به خوبی مشخص میگردد. لوله گرده غیر طبیعی، تجمع قند کالوز و عدم توانایی نفوذ لوله گرده در بافت خامه و از هم پاشیدن بافت سیتوپلاسمی لوله گرده همگی مانع عمل لقاح میشوند. برخی از لوله های دانه های گرده در بافت خورش متوقف میشوند که در این حالت دانه های نشاسته در لوله گرده و تخمک تجمع می یابند. عدم همزمانی گلدهی بین درختان نر و ماده، عدم رعایت نسبت مناسب درختان نر به ماده و کمبود درختان نر در باغات و عدم تولید گرده کافی با قوه نامیه مناسب نیز مطرح میباشد که عدم توجه به این موارد  نیز میتواند درصد پوکی را با افزایش درصد میوهای پارتنوکارپ بالا ببرد.

 

 

تنشهای مختلف محیطی

 

دمای بالا و گرمازدگی در زمانهای باز شدن گلها، گرده افشانی، رشد اولیه میوه و همچنین در زمان رشد و نمو جنین از دیگر عوامل موثر بر پوکی مغز پسته است که سبب افزایش پوکی میوه ها میگردد. عارضه آفتاب سوختگی در پسته که به دلایل مختلف از جمله تابش شدید نور خورشید و افزایش دما ایجاد میگردد نیز می تواند سبب ایجاد میوه های پوک گردد. مشخص شده است که جنین اکثر میوه هایی که دچار آفتاب سوختگی میشوند سقط شده و این میوه ها به صورت پوک و نیمه مغز در زمان برداشت مشاهده میگردند. تنش خشکی، شوری و دورهای آبیاری طولانی مدت سبب  افزایش درصد پوکی محصول میگردند. جلوگیری از تنشهای آبی در زمان رشد و نمو میوه و جنین از افزایش تولید میوه های پوک می کاهد.

 

تنش آفات و بیماریهای مختلف نیز در این پدیده مؤثر میباشند به طوری که پژوهشها نشان داده است که نسلهای آخری پسیل و شپشک ها به گونه ای قادرند به جنین آسیب برسانند که سبب پوکی میوه شده و امکان تمایز این نوع پوکی با پوکی فیزیولوژیکی پسته در برخی موارد سخت و غیر ممکن میگردد. زنبورهای مغزخوار، سنها و حتی پروانه کراش نیز میتوانند سبب جلوگیری از رشد جنین و تشکیل میوه های پوک و نیم مغز گردند. اگرچه در ارتباط با تأثیر بیماریهای مختلف پسته بر پدیده پوکی پژوهشهای کمی انجام گردیده است اما آنچه مشخص است اینکه از درختان آلوده نمیتوان محصول با کمیت و کیفیت مناسب انتظار داشت.

 

 

عملیات باغی مناسب برای کاهش پوکی

 

مدیریت مناسب آبیاری، کوددهی مناسب و کنترل آفات و بیماریها سبب جلوگیری از ضعف عمومی درختان گردیده و به طور قابل توجهی باعث کاهش درصد پوکی محصول میشود. روشهای سربرداری و تنک شاخه میتواند سبب کاهش درصد پوکی گردند. کاربرد برخی از روغنهای معدنی مانند روغن ولک میتواند سبب کاهش پوکی میوه های پسته گردد. محلولپاشی برخی از قندها نیز میتواند در کاهش پوکی میوه های پسته مؤثر باشد  . پدیده سال آوری نیز با پدیده پوکی ارتباط نزدیکی دارد به طوری که در سال کم بار یا در درختان کم بار میزان پوکی به طور معنیداری بیشتر از سال های پربار یا در درختان پر بار است. بنابراین کنترل سال آوری پسته و تنظیم باردهی درختان میتواند در کاهش پوکی محصول نقش مهمی ایفا نماید.

 

همچنین مطالعه پستهای زیر در مورد پسته نیز پیشنهاد میگردد

جوندگان باغ پسته

پسیل پسته

سرخشکیدگی درختان پسته

احداث باغ پسته

سن پسته

 

دانلود مقاله pdf علل پوک شدن مغز پسته در کانال تلگرام شرکت

میانگین امتیازات ۵ از ۵
از مجموع ۳ رای
فیسبوک توییتر گوگل + لینکداین تلگرام واتس اپ کلوب
 
 

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد.

error: عدم امکان کپی مطالب

تماس با ما

برگشت به منوی تماس ها

پشتیبانی واتساپ

برگشت به منوی تماس ها

کانال تلگرام شرکت

برگشت به منوی تماس ها

پیج اینستاگرام شرکت

برگشت به منوی تماس ها

برگشت به منوی تماس ها

برگشت به منوی تماس ها