کرم خوشه خوار انگور

کرم خوشه خوار انگور
Lobesia botrana
(Den. & Schiff.)
(Lep.:Tortricidae)

کرم خوشه خوار انگور (  Lobesia botrana ) بومی ایران نیست و در سال1324  اولین بار توسط کوثری در موستانهای اطراف ارومیه جمع آوری گردید و در حال حاضر در تمام مناطق موکـاری ایـران پراکنـده است و در بعضی از سالها خسارت قابل توجهی به محصول وارد میسازد.

مشخصات
حشره بالغ کرم خوشه خوار انگور پروانه ایست که عرض آن با بالهای باز حدود 12میلیمتر و طـول بـدن حدود 6 میلیمترمیباشد. بالهای جلویی با زمینه قهوه ای روشن همراه با دو نوار روشـن عرضی است. در بخش میانی آن لکه های با نقش و نگار  تیره به چشم میخورد و در عـین حال نوارها به طور متناوب بین لکه ها واقع شده اند. بالهای جلـویی در حاشـیه انتهـایی بالها ریشکهایی به رنگ روشن دارند . شفیره به رنـگ قهـوه ای روشـن تـا تیره و به طول 5 تا 7 میلیمتر است . لاروها در انتهای رشد تا 12 میلیمترطـول دارند. رنگ آنها در ابتدا سفید که به تدریج به رنگ سبز مایل به زرد تـا مایـل بـه قهـوه ای تغییر میکند. پیشگرده و سر در لاروها سیاه رنگ است

زیست شناسی

کرم خوشه خوار انگور ( Lobesia botrana ) سه تا چهار نسل درسال دارد و زمستان گذرانی آن بـه صـورت شـفیره در زیر پوستک های مو و یا لابه لای برگ های ریخته شده پای درخت و بعـضا در لابـه لای خاک های سطحی پای درختان مو سپری میشود. پروانه ها بر حسب شرایط جـوی هـر منطقه از اوایل تا اواسط فروردین، زمانیکه جوانه ها متـورم شـده انـد شـروع بـه پـرواز میکنند. پرواز بیشتر شب هنگام صورت میگیرد. هر حشره ماده 50 تا 60 و بعـضا تـا 100 عدد تخم به صورت انفرادی روی جوانه های در حـال بـاز شـدن قـرار مـیدهنـد. دوره رشد جنینی در نسل اول حدود ده روز است که در نسلهای بعدی ایـن مـدت کمی کوتاهتر میشود. لاروهای نوزاد که رنگ روشن دارنـد و طـول آنهـا 1.5  تـا 2 میلیمتر میرسد. پس از خروج از تخم از جوانه ها و به ویژه از جوانه های خوشه های گل تغذیه مینمایند. لاروها خوشه های گل را با تارهایی که ایجاد میکنند درهم میپیچند و از آنها تغذیه میکنند، به طوریکه از خوشه ها تنها شاخه ها باقی میمانند. همزمان با باز شدن گلها، لاروها به رشد انتهایی میرسند و برای شفیره شدن به زیر پوستک ها رفته و یا در همان محل تغذیه و یا پای درخت در لابه لای برگ ها در داخل پیلـه ای از تـار بـه شــفیره تبــدیل مـیشــوند. دوره  شــفیرگی کــلا 5 تــا 8 روز اســت. دومـین پــرواز و تخم گداری پروانه ها مقارن با اواخر خرداد (در شرایط شهریار)، یعنی موقعی که غـوره هـا به اندازه تقریبی عدس شده اند میباشد. پروانه ها دراین نسل روی غوره ها تخـم گـذاری میکنند. لاروها غوره ها را سورخ کرده و پس از نفوذ در آن از داخل آن تغذیه مینمایند. سومین پرواز مقارن اواخر تیر ماه تا اوایل مرداد ماه است. این حشره درآذربایجـان غربی سه نسل و در اطراف شیراز چهار نسل دارد. خسارت آفـت در نـسل هـای دوم و سوم و در ارقام دیررس انگور در نسل چهارم قابل توجه است و در برخـی از سـالهـا بیش از نیمی از محصول را از بین میبرد. در نسل های سوم و چهارم علاوه بر خسارت مستقیم، گندیدگی حبه های آسیب دیده توسط آفت باعـث گندیـدگی کامـل خوشـه هـا میگردد .

کنترل

انتخاب ارقامی که خوشه متراکم ندارند. هرس هر ساله مو برای جلوگیری از تجمع شاخه های اضافه ، سوزاندن علفهای هرز و برگهای خشک  در پاییز  ، شخم عمیق و یخ آب زمستانه برای از بین بردن شفیره های زمستان گذران .
از دشمنان طبیعـی کرم خوشه خوار انگور پارازیتوئیـدی از گونـه Trichograma ingricum Sorokina است که از موستانهای آذربایجان غربی  گزارش شده اسـت . بررسیهایی در کشورهای اروپایی در مـورد اسـتفاده از فرومـون بـه روش اخـتلال در جفتگیری (Mating disruption) که اشباع محیط از فرمون جنسی به منظور جلـو گیـری از جفتیابی و جفتگیری است ، در مبارزه علیه این آفت در دست انجام است و کم وبـیش نتایج رضایت بخشی نیز به دست آمده است. در حال حاضر در ایران از سموم فسفره ( دیازینون ، فوزالون ، اتیون  به نسبت 1 – 1.5 در هزار ) علیه آن استفاده میشود. در ارقام زودرس مانند یـاقوتی کـه از نـسل دوم آفـت در امان است ضرورتی برای مبارزه وجود ندارد. برای ارقـامی کـه از اواسـط تیرمـاه تـا اواسـط مرداد ماه به بازارمی آیند یکبار سمپاشی کفایت میکند. برای ارقام دیـررس ماننـد فخـری و صاحبی و مانند آنها که از اواخر مرداد به بعد به بازار می آیند یکبـار در اواسـط تیـر مـاه و نوبت دوم در اواسط مرداد ماه در صورت ضرورت مبارزه انجام گردد. به طور کلی مراحل سمپاشی یک نوبت در مرحله غنچه و قبل از باز شدن گلها ، نوبت دوم زمان غوره و نوبت سوم در شروع آبدار شدن میوه ها میباشد .