موریانه خرما
موریانه خرما
Microcerotermes diversus Silvestri
(Isoptera: Termitidae)
این حشره در تمام مناطق خرماخیز کشور پراکنده اسـت و بـه ریـشه، تنـه، سـاقه، دمبرگ ها و خوشه های خرما آسیب میرساند. درختان ضعیف خرما بیشتر مورد حملـه آن قرارمیگیرند. این آفت ابتدا تنه و ساقه را سوراخ کرده و سپس راهروهایی در جهت درازا و پهنای ساقه و تنه ساخته و به تدریج توسـعه مـیدهـد. درازای راهروهـا تـا۹۰ و پهنای آنها تا۲۰ و عمق سوراخ تا ۱۸ سانتیمتر میرسد. براثر فعالیـت موریانـه حرکـت شیره نباتی در بخش بزرگی از تنه و ساقه خرما متوقف گردیده، محصول کاهش یافته و نخلها به تدریج میخشکند.
مشخصات
موریانه نر بالدار ، به رنگ آجری رنگ پریده و با بالهـای شـفاف اسـت. طـول بدن با بالهای باز ۸٫۵ میلیمتر، پاها و حلقه های شکم مـودار و رگبـالهـای اصـلی زرد رنگ و رگبالهای فرعی کمرنگ میباشند.عرض بدن در موریانه ماده با بالهای باز حدود ۱۰ و طول بـدن بـه ۸ میلیمتـر میرسد. ماده ها پس از بازگشت از پرواز جفتگیری بالهای خود را از دست میدهنـد، ولی برحجم شکم و اندازه آن افزوده میشود. موریانه سرباز به رنگ زرد آجـری یـا زرد آهنی بـا طـول بـدن ۴ تـا ۵ میلیمتـر اسـت. کارگرها به رنگ کرم با سری آجری و طول بـدن حدود ۳ میلیمتر هستند .
زیست شناسی
موریانه خرما Microcerotermes diversus Silvestri در سال دو نوبت ، یکی درفروردین و اردیبهشت ماه که درجـه حرارت متوسط روزانه به۲۰ تا ۲۵ درجه سانتیگراد میرسد و دیگـری در شـهریورماه و مهرماه ظاهر میشود. خروج دسته جمعی موریانه های بالدار اکثرا در روزهـای بـارانی و ابری که هوا شرجی است انجام میگیرد. موریانه هـای کـارگر قبـل از خـروج در چنـد نقطه لانه سوراخ ایجاد میکننـد. در تخـم ریـزیهـای اولیـه تنهـا افـراد کـارگر و در تخم ریزیهای بعدی کارگر، سرباز و بالدار ظاهر میشوند. موریانه های کـارگر بـی بـال و نازا هستند و وظیفه آنها تهیه غذا، ساختن لانه وکانال و پرستاری از موریانه هـای موسس میباشد. در مواقع طغیانی خسارت آنهـا روی تنـه و دم بـرگ نخـل نیـز دیـده میشود (شکل ۳۴ـ۱۱ ) . عمر هر موریانه کـارگر و سـرباز ۳ تـا ۴ سـال و موریانه موسس طولانیتر است.
روشهای کنترل موریانه خرما
بیولوژیکی طبیعی: انواع مورچه ها به خصوص مورچه های اسبی داخل کانالهـای موریانه راه یافته و آنها را شکارمیکنند. بسیاری از این حمله هـا توسـط سـربازان دفـع میشود.
همچنین . قارچ Metarhizium anisopliae (Metschnikoff) Sorokin به عنوان عامل بیماری موسکاردین سبز حشرات، قارچی مهم در کنترل بیولژیک حشرات آفت محسوب میشود. در یک تحقیق انجام گرفته کارایی قارچ M. anisopliae، جدایه سراوان (DEMI 001) در کنترل موریانه خرما Microcerotermes diversus Silvestri در آزمون غیرانتخابی به دو روش آغشتهسازی و غوطهورسازی مورد بررسی قرار گرفت. نتایج آزمایشها نشان داد که LC50 و LC90 در روش آغشتهسازی مقادیر بالاتری را در مقایسه با روش غوطهورسازی دارند. همچنین میزان LT50 و LT90 در هر دو روش با افزایش غلظت سوسپانسیون اسپور قارچ روند کاهشی نشان دادند. این تحقیق نشان داد که قارچ M. anisopliae روی موریانه هدف تأثیرگذار بوده و قابلیت توسعه در مدیریت تلفیقی این آفت را دارد.
زراعی: جمع آوری علف های هرز و مواد خشک نخلـستانهـا و سـوزاندن آنهـا، انجام به موقع عملیات هرس دمبرگ، آبیاری مـنظم و شـخم در بهـار و پـاییز، انتخـاب پاجوشهای سالم و تقویت درختان خرما با رسـاندن مخلـوطی از کودهـای حیـوانی و شیمیایی پتاسه، ازته و فسفاته، از جمله عملیات در راسـتای کنتـرل و کاسـتن از میـزان خسارت موریانه خرما Microcerotermes diversus Silvestri میباشد.
روش شیمیایی: سمپاشی درختان با استفاده ازسموم توصیه شده ( نظیر دیازینون و دیلدرین ) توسـط مـسئولین ذیربط در پاییز و زمـستان بر علیه موریانه خرما ، کـاربرد ترکیبـات تنظـیم کننـده رشـد حـشرات (IGR) در نخلستانهای آلوده از جمله راهکارهای جدید در کنترل موریانه خرما میباشد. همچنـین ضـد عفونی زمینهای نخلستان با سموم کلره در صورت امکان با تکرار هر ۳ تا ۴ سال یـک نوبت نیز از جمله توصیه هایی است که از دهه های قبل در کشور انجام میشده است.
همچنین میتوانید در لینکهای زیر به مطالعه چند آفت دیگر خرما بپردازید
زنجرک خرما و بررسی راههای کنترل آن
