کاربرد باکتری بی تی در محصولات کشاورزی

آشنایی با کاربرد باکتری بی تی در محصولات کشاورزی

مقدمه

از وقتی که انسان جهت تهیه مواد غذایی و غذای خود آموخت که اقدام به کشاورزی نماید یکی از رقبای جدی در امر تولید بهتر و بیشتر و در نهایت محصولاتش حشرات بودند. انسان جهت از بین بردن این رقیب سر سخت از میدان نبرد همواره به طرقی بسیار و متفاوت سعی در مبارزه با حشرات داشته است و دارد. در ابتدای امر این کار را با مبارزه مکانیکی و زراعی شروع کرد و نهایتا به مبارزه شیمیایی دست یافت . بعدها اثرات زیانبار مواد شیمیایی در تخریب آفات انسان را بر آن داشت تا از روشهای بیولوزیکی جهت مبارزه با این آفات استفاده نماید و آن روش چیزی نبود جز استفاده از میکروارگانیزمهایی چون باکتریها – قارچها و و یروسها بود که در حشرات ایجاد بیماری می کرد. بدلیل استفاده از میکروبها علیه حشرات از این آفت کشها تحت عنوان حشره کشهای میکروبی نام برده شد. عوامل کنترل بیولوژیکی یا آفتکشهای بیولوژیکی به فرآورده هایی با پایه بیولوژیکی و بیوشیمیایی گفته می شوند که برای کنترل آفات و بیماریهای گیاهی به کار می روند و نسل آینده فرآورده های حفظ نباتات نام گرفته اند . زیرا روند ابتدایی و گاه و بیگاه انتخاب روشهای غیرشیمیایی در گیاهپزشکی در طول دهه ۱۹۸۰ و ۱۹۹۰، اکنون به سیاست گذاری رسمی بیشتر دولتها در مدیریت آفات تبدیل شده است. در واقع آفتکشهای بیولوژیکی نیز مانند آفتکشهای شیمیایی فرآورده هایی برای حفظ نباتات هستند که در مدیریت آفات، بیماریهای گیاهی و علفهای هرز کاربرد دارند و در صورت لزوم می توان از آنها استفاده کرد. در منابع مختلف تقسیم بندی های متفاوتی برای آفتکشهای بیولوژیکی وجود دارد. در بیشتر منابع اصطلاح “عوامل کنترل بیولوژیکی” به طور عام به کار می رود و شامل کلیه عوامل زنده کنترل کننده اعم از ماکروارگانیسم ها و میکروارگانیسم هاست. آفتکشهای بیولوژیکی یا عوامل کنترل بیولوژیکی را می توان به ۴ گروه اصلی تقسیم کرد:

میکروارگانیسم ها (آفتکشهای میکروبی) که شامل بیش از ۱۰۰ فرآورده از جمله ویروسها، باکتریها، قارچها، نماتدها و پروتوزوآها می باشند که در مدیریت کنترل تلفیقی و کشاورزی ارگانیک و حتی کشاورزی سنتی نقش بسیار مهمی دارند. حشرات، علفهای هرز، عوامل بیماریزا و نماتدها نیز مانند سایر موجودات زنده دارای بیماریهایی هستند که به وسیله میکروارگانیسم ها ایجاد می شوند. در مواردی این موجودات بیماریزا جداسازی و کشت شده و به طور انبوه برای مبارزه با آفات تولید می شوند. این فرآورده ها را عوامل میکروبی کنترل آفات نیز می نامند.

فرآورده های طبیعی که منشاً طبیعی دارند مانند فرآورده هایی که از گیاهان و یا میکروارگانیسم ها به دست می آیند و تا کنون بیش از ۵۰ فرآورده با منشأ طبیعی به ثبت رسیده است. به آفتکشهای مشتق از مواد گیاهی شامل مواد طبیعی غیرسنتز شده Botanical Pesticide نیز گفته می شود. در واقع این آفتکشها، آلکالوییدها و یا گلیکوسیدهایی هستند که در گل، ساقه، ریشه و یا حتی بذر گیاهان وجود دارند. آلکالوییدها، مشتقات اسیدهای آمینه هستند و برای خود گیاه غیرضروری اند. گلیکوسیدها نیز از قندها می باشند.

حشره کشهای میکروبی : بر اساس استفاده از میکروارگانیزمهای ی چون قارچها – باکتریها و ویروسها در ساخت این حشره کشها ، در حشرات ایجاد بیماری می کند و منجر به مرگ حشرات می شود و یا منجر به متوقف ساختن تغذیه آنها شده و یا اینکه کاهش می دهد و نهایتا منجر به حداقل رساندن خسارات به محصولات کشاورزی می شود.

انواع حشره کشها :

تا بحال سه نوع از حشره کشهای میکروبی شناخته شده است که عبارتند از – حشره کشهای ویروسی- حشره کشهای قارچی – حشره کشهای باکتریایی

حشره کشهای باکتریایی:

یکی از انواع حشره کشهای نامبرده بیولوزیکی جهت حذف آفات گیاهی و محصولات کشاورزی حشره کشهای باکتریایی است که حشرات را در مراحل مختلف رشد شان بیمار نموده و آنها را نابود می کند. یکی از باکتریهای معروف که در مرحله لاروی بسیاری از حشرات مضر را بیمار و نابود می کند باکتری باسیلوس تورنجنسیس است با علامت اختصاری(Bt). این باکتری دارای اسپور مرکزی و بیضوی شکل که همراه با بلور شناسایی می گردد. تاریخچه پیدایش آن به سال ۱۹۰۱ بر می گردد زمانی که ایشی واتا دانشمند زاپنی باکتری اسپوردار موازی را از کرم ابریشم بیمار جدا و آنرا سوتو باسیلوس نام نهاد. در سال ۱۹۱۱ برلینر نیز در ناحیه تورجنیای آلمان باکتری مشابعی از پروانه آرد گندم جدا و آنرا باسیلوس تورنجنسیس نام گذاری کرد. این باکتری کاملا اختصاصی عمل کرده و در حشرات مفید و انسان و سایر مهره داران بیماری ایجاد نمی نماید. باکتری بی تی به صورت طبیعی در خاک و محیط وجود دارد، که باعث بیماری آفات میشود. باکتری بی تی به خاطر مزیتهای فراوان مانند اثر اختصاصی روی حشرات آفت، هزینه کم تولید، بیمارگری بالا و کاربرد آسان جایگاه ویژه ای در مدیریت آفات و تولید محصولات سالم و ارگانیک دارد. همچنین به عنوان دوستدار طبیعت، تاثیر نامطلوبی روی محیط زیست، حشرات مفید و انسان ندارد. در کشورهای پیشرفته بعد از جنگ جهانی دوم سرمایه گذاری عظیمی روی این عوامل صورت گرفت. اکنون بخش خصوصی در قالب شرکت های تولیدی در این زمینه سرمایه گذاری نموده و مشغول به فعالیت شده اند. گسترش مصرف روز افزون فرآورده های بیتی و افزایش تقاضا برای مصرف این عامل قابل پیشبینی است. بر این اساس ضروری است به منظور جلوگیری از فعالیتهای غیر همسو و جهت دهی به این فعالیتها برنامه ریزی کرد و کارگزاران دولتی زمینه را برای توسعه این صنعت پاک، تسهیل و فراهم نمایند که یکی از راههای آن آشنایی کشاورزان با نحوه کاربرد این باکتری است. بی تی به صورت تجاری در دسترس بیشتر کشاورزان قرار دارد، که به صورت فرمولاسیونهای مایع و پودر تحت نامهای تجاری مختلف عرضه می شوند.

ریخت شناسی بی تی

باکتری بی تی میله ای شکل، تولید کننده شکل مقاوم (اسپور)، متحرک با تاژک محیطی می باشد. سلول میله ای شکل بی تی وقتی شروع به تولید شکل مقاوم باکتری یعنی اسپور می کند بلورهای سمی نیز تولید میشود که عامل مرگ حشره است. این بلورهای سمی در دستگاه گوارش حشره فعال میشوند و با صدمه به دیواره گوارش حشره باعث میشوند که حشره دیگر تغذیه نکرده و به مرور تلف شود. این بلورهای سمی دارای اشکال متفاوتی میتوانند باشند که به وسیله میکروسکوپ قابل تشخیص اند. این اشکال شامل بلورهای دو هرمی که در بی تی های موثر روی پروانه ها دیده می شود و بلورهای مکعبی و تخم مرغی شکل که موثر روی لارو پروانه ها و دوبالان است.

کاربرد باکتری بی تی در محصولات کشاورزی

آفات مورد هدف

باکتری بی تی میتواند برای کنترل آفات زیر به کار رود: کرم قوزه پنبه، بیدکلم، کرم برگخوار چغندرقند، لیسه سیب، پیلـه خـوار نخود، کرم میوه گوجه فرنگی، برگ خوارهای ذرت، ابریشم باف نـاجور، سـفیده امریکـایی، برگخـوارگزنـده بلـوط، سـفیده کلـم، خوشه خوارانگور، سوسک کلرادوی سیب زمینی، سوسک برگخوارنارون، کرم غنچه توتون، برگخـوارخیـار، مینـوزگوجـه فرنگی (توتا)، ساقه خواربرنج، برگخوار و غلاف خوارهای سویا، غلاف خـوار لوبیـا، سـرخرطومی یونجـه، جوانـه خـوار کـاج. حشـرات حساس به .باکتری بیتی بیشتر از راسته های پروانه ها، مگسها و سوسکها (سخت بالپوشان) میباشند.

انواع بی تی که به طور متداول در کشاورزی و بهداشت عمومی استفاده میشود عبارتند از:

بی تی کوروستاکی:

این واریته طیف اثر بسیار گسترده ای دارد و بر علیه بسیاری از آفات از راسته پروانه ها به کار برده میشود. از جمله شب پره پشت الماسی، سفیده کلم، کرم ساقه خواراروپایی ذرت، کرم برگخواریونجه، کرم برگخوار درختان میوه، کرم برگخوارنارون، کرم قوزه یپنبه، کرم سرخ پنبه، کرم برگخوارکاج، کرم جوانه خوار کاج.

آفت هلیوتیس

بی تی موثر روی پشه ها و مگس ها:

بیشتر برای کنترل پشه ها و مگس هایی که ناقل بیماریهای انسان و دام هستند مورد مصرف قرار می گیرد و برای کنترل پشه ها و مگسها استفاده میشود.مثلاً در مورد پشه ها و مگسهای خانگی، مگسهای سیاه و مگسهای گلخانه ای پرورش قارچهای خوراکی. همچنین این واریته کنترل مناسبی روی لارو پشه آنوفل ناقل بیماری مالاریا از خود نشان داده است، که در تالابها و آبهای راکد با پاشش بی تی در سطح آب می توان لاروها پشه های مزاحم و ناقل بیماری را کنترل کرد.

حشره آنافل ناقل بیماری مالاریا

بی تی موثر روی سوسکها:

برای مقابله با سوسکهای کریزوملیده و سرخرطومیها استفاده میشود. از جمله میتوان سوسک کلرادوی سیبزمینی و سوسک برگخوارنارون را نام برد.

سوسک کلرادوی سیب زمینی

گروه سموم میکروبی ناشی از Bt :

در سال ۱۹۸۳ فراوردهای تجارتی این باکتری با نام تجاری اسپورین در فرانسه تولید شد. در سال ۱۹۸۵ اولیت تولید تجاری قابل ملاحضه ای در آمریکا صورت گرفت و هم اکنون در سطح جهان Bt با نام تجاری مختلفی از قبیل دیپل X – کاتالاس و …. تولید و به بازار عرضه می گردد.

حشره کش بیولوژیک ” بی تی اچ” (Bt. H) :

بی تی اچ حشره کشی است بیولوژیک که مراحل ساختن و فرمولاسیون آن در ایران صورت گرفته است .این حشره کش بر اساس واریته ای از (Bt) Bacillus thuringiensis تهیه گردیده که قادر به تولید بتا اگزوتوکسین نمی باشد. بنا برین نه تنها فاقد عوارض ناخواسته حشره کش های شیمیایی می باشد بلکه هیچ اثر سویی روی انسان و محیط زیست ندارد. از این فرآورده میتوان در مبارزه بیولوژیکی و در برنامه های مدیریت تلفیقی آفات (IPM) علیه لارو تعدادی از پروانه های آفت گیاهی استفاده کرد.

مشخصات فنی Bt.H به شرح زیر می باشد:

  • واریته مورد استفاده: Bacillus thuringiensis سروتیپ H-3a3b
  • نوع ماده موثر: مخلوط اسپیروکریستال
  • میزان ماده موثر:۴٫۸درصد
  • میزان مواد بی اثر شامل حفاظت کننده – خیس کننده- چسباننده- معلق کننده و رقیق کننده: ۹۵٫۲درصد
  • تعداد اسپور:حدود۱۰۰۰۰۰۰۰۰عدد در هر گرم ماده خشک
  • واحد بیولوژیک موثر: (IU) 15000واحد بین المللی برای هر میلی گرم
  • پوشش حفاظتی اسپور در مقابل اشعه ماوراء بنفش: میکروکپسول نشاسته
  • حالت فیزیکی: پودر قابل حل درآب(WP) به رنگ سفید مایل به کرم باذراتی به اندازه ۱۲۰ میکرون
  • دامنه آفت کشی: لاروهای سنین اولیه تعدادی از آفات پروانه ای شامل کرم قوزه پنبه وانواع لاروهای برگخوار
  • مکانیسم آفت کشی: ایجاد مسمومیت در لاروها از طریق گوارش .پس از تغذیه لاروها از اندامهای گیاهی محلول پاشی شده بوسیله Bt . H کریستال ها واسپور آن در دستگاه گوارش لارو فعال شده وموجب مرگ ومیر سریع لاروها از گیاه ظاهر می شود و پس از ۷-۵ روز به علت گرسنگی وخونریزی دستگاه گوارش از بین میروند.
  • میزان مصرف: میزان مصرف Bt.H برای کنترل لاروهای سنین اولیه ۲-۳ کیلو گرم در هکتار توصیه می شود . اثرات لارو کشی این حشره کش روی لارو های سنین بالا کاهش می یابد مگر اینکه دز مصرفی آن افزایش یابد . – اثرات جانبی: برطبق منابع موجود سروتیپ H-3a3b واریته Kurstaki قادر به تولید بتااگزوتوکسین نمی باشد. بنا براین اثر سوئی روی انسان , محیط زیست , آبزیان و بی مهرگان ندارد واز طرف دیگر به علت تخصصی اثر آن روی پروانه ها به ویژه کرم قوزه پنبه , کرم سیر خوار , کرم برگ خوار کلم , لیسه سیب و … اثر ناخواسته روی حشره غیر هدف مثل انواع شکار گرها وانگل ها ندارد. تحقیقات دیگر در زمینه نشان میدهند که این حشره کش به ندرت باعث ایجاد مقاومت در آفت هدف میگردد.
  • دوام در محیط: حداکثر دوام Bt.H در طبیعت با توجه به پوشش محافظ ۵-۷ روز می باشد. لذا در جمعیت های بالای آفات هدف در صورتی که تداخل نسل در انها وجود داشته باشد تکرار محلول پاشیBt.H بعد از ۷-۱۰ روز توصیه می شود.
  • دوام در انبار: باتوجه به نوع فر مولاسیون (پودر قابل تعلیق در آب) می توان آن را دو سال در شرایط خشک وخنک (۴-۱۰C) بدون کاهش کیفیت نگهداری کرد ولی در شرایط معمولی تعداد اسپور فعال آن بعد از یک سال رو به کاهش می گذارد به طوری که بعد از دو سال میزان ماده موثر آن به حدود نصف مقدار اولیه میرسد .
  • قابلیت اختالات با حشره کش های شیمیایی : حشره کش بی تی اچ را می توان همراه با غالب حشره کشهای شیمیایی که PH آنها کمتر از ۷ می باشد در مدیریت تلفیقی آفات IPM مورد استفاده قرار داد.

بی تی چگونه لارو حشرات آفت را میکشد؟

این باکتری بایستی طوری روی شاخ و برگ محصولات کشاورزی پاشیده شود تا توسط لاروهای ریز آفت خورده شود تا بتواند آنها را مسموم و از پای درآورند. این باکتری اثر تماسی و یا تدخینی (تنفسی) روی حشرات ندارند. این باکتری فقط لارو حشرات را مسموم و می کشد و روی تخم، شفیره و حشره کامل اثر نمیکند. فلذا در زمانی که حشره در مرحله لاروی یا کرمینه است بایستی مصرف شود. لارو و حشره پس از خوردن این باکتری که روی اندامهای گیاهی پاشیده شده وارد دستگاه گوارش حشره می شود و با فعل و انفعالاتی که در دستگاه گوارش و روده حشره اتفاق می افتد باعث فلج شدن روده حشره شده و لارو حشره را از تغذیه باز میدارد و پس از ۲ تا ۳ روز باعث مرگ آنها میشود. پس از آلوده شدن سیستم گوارشی لارو حشره به این باکتری ، باکتر ی مجر به فلج شدم سیستم گوارشی لارو حشره شده و در نهایت لارو را از تغذیه باز می دارد و حتی اگر لارو سریعا کشته نشود عدم تغذیه لارو منجر به کاهش خسارات وارده از لارو به محصولات کشاورزی می شود. نشانه های بیماری: حشراتی که بوسیله سم باکتر Bt از بین می روند سریعا تغیر رنگ داده و تیره رنگ و غالبا خیلی نرم می شوند. بافتها و اندامهای داخلی به سرعت تخریب شده و به حالت لزج و غلیظ در آمده و گاهی با بوی تعفن همراه می شود. مدت کوتاه پس از مرگ مقدار زیادی باکتری در داخل بدن حشره تولید می شود. لاشه لارو حشره چروک خورده خشک و سخت می شود.

مقایسه برگهای تیمار شده با بی تی با برگهای غیر تیمار

لارو تلف شده بار اثر باکتری بی تی

توصیه های لازم برای استفاده صحیح از باکتری بیتی:

  • از دوز و غلظت توصیه شده روی برچسب بسته بندی استفاده شود، در زمان اسپری کردن تمام سطح گیاه خصوصا قسمتهایی که در معرض آسیب و تغذیه آفت هدف است بی تی پاشی شود به طوریکه تمام سطح گیاه را بپوشاند.
  • بهترین زمان کاربرد بی تی هنگامی است که اندازه لارو آفت کمتر از ۵ میلیمتر یا تخمهای حشره آفت شروع به تفریخ شدن میکنند. بیتی روی لاروهای جوان و ریز آفت تأثیر بیشتری دارد.
  • از آنجا که نور خورشید عامل خنثی کننده و از بین برنده بیتی است فلذا اسپری کردن بی تی در صبح سبب از بین رفتن آن در اثر گرما و اشعه خورشید در میانه روز میشود، لذا بهترین زمان کاربرد آن بعدازظهر میباشد که زمان تشعشع اشعه خورشید کمتر و بی تی به مدت طولانیتر روی سطح گیاه می ماند و هوای خنک نیز به ماندگاری آن کمک میکند.
  • در زمانیکه حداقل به مدت ۴۸ ساعت بارندگی نباشد اقدام به محلولپاشی کنیم، چرا که باران سبب شسته شدن آن از روی گیاه یا درخت میشود.
  • چون ممکن است در زمان محلولپاشی بیتی برخی از افراد آفت از تاثیر بیتی درامان مانده باشند در صورت نیاز پس از ۷ـ۵ روز اقدام به تکرار محلولپاشی نماییم.
  • محلول بی تی تهیه شده در تانکر بایستی در مدت ۱۲ ساعت استفاده شود بنابراین، از تهیه سوسپانسیون بیش از حد نیاز اجتناب شود.
  • در صورتیکه فرآورده های تجاری بی تی در محیط خشک و خنک و به دور از نور آفتاب نگهداری شوند، فرمولاسیون مایع آن به مدت یک سال و پودر به مدت دو سال قابل نگهداری است.
  • در زمان تهیه سوسپانسیون بی تی در داخل تانکر بهتر است با افزودن مقداری سرکه سفید ( ۰٫۵ در هزار) به آب تانکر شرایط را برای تاثیر بیشتر بی تی فراهم کنیم. چرا که آبهای قلیایی باعث کاهش اثر بی تی میشوند.

مزایای استفاده از باکتری بی تی نسبت به سموم شیمایی در کنترل آفات:

  • استفاده زیاد و بیرویه از سموم آفتکش سلامتی فرد و اطرافیانش را به خطر میاندازد.
  • استفاده از سموم باعث آلودگی خاک و آب شده که نتیجه آن بروز مشکلاتی است که برای کشاورزان و محیطزیست ایجاد خواهد کرد.
  • استفاده مکرر از سموم برای کنترل آفات باعث بروز مقاومت حشرات میشود.
  • مصرف سموم همچنین باعث از بین رفتن موجودات مفیدی میشود که از آفات تغذیه میکنند که در نتیجه باعث افزایش جمعیت آفت میشود.

بنابراین:

  • اگر خواهان حفظ محیط زیست هستیم،
  • اگر خواهان سلامتی خود و فرزندانمان هستیم،
  • و اگر در مقابل نسلهای آینده احساس مسئولیت می کنیم، بهتر است بجای سم شیمیایی از عوامل و مواد بیولوژیک مانند باکتری بی تی برای کنترل آفات استفاده کنیم.

 

کاربرد باکتری BT در محصولات کشاورزی

میانگین امتیازات ۵ از ۵
از مجموع ۳ رای
فیسبوک توییتر گوگل + لینکداین تلگرام واتس اپ کلوب
 
 

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد.

error: عدم امکان کپی مطالب

تماس با ما

برگشت به منوی تماس ها

پشتیبانی واتساپ

برگشت به منوی تماس ها

کانال تلگرام شرکت

برگشت به منوی تماس ها

پیج اینستاگرام شرکت

برگشت به منوی تماس ها

برگشت به منوی تماس ها

برگشت به منوی تماس ها