آفت کرم ساقه خوار برنج

مقدمه :

گیاه برنج (.CyEasativa L از خانواده Poaceae ) یکی از مهم ترین و قدیمی ترین محصولات زراعی بوده و یکی از سه غذای اصلی در دنیا محسوب می گردد. به طوریکه ۲۰ درصد انرژی و ۱۵ درصد پروتئین مصرفی انسانها را تأمین می کند. بر اساس گزارش FAO برنج پس از گندم بیشترین سطح زیر کشت را در حدود ۱۵۰ میلیون هکتار در جهان به خود اختصاص داده است. سطح زیر کشت برنج در ایران حدود ۹۰۰ هزار هکتار در ۱۹ استان برآورد می گردد که ۸۰ درصد آن در استانهای شمالی گیلان، مازندران و گلستان واقع شده است. گیاه برنج از زمان خزانه تا برداشت تحت تأثیر عوامل مختلف مورد تهدید قرار می گیرد. عوامل محیطی یا غیرزنده از قبیل تنش سرما، گرما، طوفان، بارندگی، سیل و خشکسالی و… که از کنترل انسان خارج است. عوامل زنده از قبیل حشرات زیان آور ( کرم ساقه خوار برنج ) ، عوامل بیماریزا و علفهای هرز و… می باشند. براساس آمار FAO میزان خسارت آفات در زراعت برنج ۱۵٪، بیماریها ۱۲٪ و علفهای هرز ۹% اعلام شده است. در کشور ما این آمار اندکی متفاوت بوده و خسارت علفهای هرز بیشتر از این مقدار می باشد.

با توجه به اینکه اکوسیستم زراعی خاص برنج که عوامل خسارتزا متعددی از قبیل حشرات زیان آور، عوامل بیماریزای گیاهی و علف های هرز برخودار بوده، که سالانه موجب وارد آمدن خسارت و کاهش عملکرد آن می شوند، و به منظور جلوگیری از خسارت این عوامل در تولید برنج قسمت اعظم کنترل عوامل خسارتزا به روش شیمیایی و با آفتکش های شیمیایی صورت می گیرد.

آفات در محصول برنج از لحاظ اهمیت میزان خسارت به دو دسته تقسیم می گردند:

۱- حشرات زیان آور درجه اول (کلیدی) شامل کرم ساقه خوار برنج  ( chilo suppressalis ) که هر سال طغیان می کند و در صورت عدم کنترل ایجاد خسارت می کند.

۲- حشرات زیان آور درجه دوم شامل کرم سبز برگخوار برنج  (  Naranga aenescens )  و پروانه تک نقطه ای (  Mythimna unipuncta ) که معمولاً در شرایط خاصی (بعد از یک بارندگی در زمان رشد گیاه برنج) طغيان می کنند.

کرم ساقه خوار برنج از افات مهم برنج بوده و این محصول را از مرحله نشاء تا بلوغ مور د حمله قرار می دهد. این آفت اگر چه در سراسر جهان پراکنده است. ولی در آسـیا بیشترین خسارت را وارد مینماید. کرم ساقه خوار یکی از مهمترین آفات در شالیزارهای شمال ایران می باشد.

گونه کرم ساقه خوار نواری (Chilo Suppressalis (Walker اولین بار در سال ۱۳۵۱ از مزارع برنج شهرستان تنکابن در غرب مازندران مشاهده گردید و هم اکنون در تمام مناطق برنج کاری استان های گیلان، مازندران، گلستان و همچنین استانهای اصفهان، آذربایجان شرقی ، قزوین و زنجان وجود دارد.

بیولوژی کرم ساقه خوار برنج

این آفت زمستان را بصورت لاروهای بالغ داخل ساقه های باقی مانده برنج و یا در علفهای هرز داخل و اطراف مزرعه بسر می برد. مهمترین خسارت این آفت مربوط به مرحله لاروی آن میباشد.

این آفت دارای دو مر حله خسارت است:

• مرحله رویشی، که مربوط به نسل اول این آفت است. بطوریکه بوته ها و ساقه های جوان مورد حمله، ابتدا زرد شده و کم کم خشک گشته موجب مرگ جوانه های مرکزی می گردد که اصطلاحاً به آن Dead hearts می گویند.
• مرحله زایشی، که مربوط به نسل دوم این آفت است و مصادف با زمان خوشه رفتن و گل دادن گیاه برنج بوده به طوریکه دانه ها در خوشه سفت نشده و منجر به خشک و پوک شدن دانه های برنج می شود که اصطلاحاً به سفید شدن خوشه ها یا White heads معروف است.

زندگی کرم ساقه خوار برنج شامل مرحله : تخم، لارو، شفیره و حشره بالغ است. طول دوره زندگى تخم های این آفت در حدود ۵ روز است. لارو در ۲۵ روز کامل می شود. پروانه پس از حدود ۵ روز، از شفیره پدیدار میشود. پروانه بید مانند  رنگ متمایل به قهوه ای روشن با فلس های نقره ای و چندین نقطه های سیاه و سفید در نوک بال جلو، بال های عقبی به رنگ سفید مایل به زرد است. چرخه زندگی ساقه خوار نواری نیاز به حدود ۳۵ روز برای تکمیل شدن دارد. در مناطق سرد، ۱ یا ۲ نسل در سال تولید و در مناطق استوایی 6 نسل یا بیشتر ممکن است در هر سال داشته باشد. تعداد نسل در سال بستگی به عوامل محیطی ( در درجه اول دما و در دسترس بودن محصول برنج ) دارد. گونه کرم ساقه خوار نواری در شمال ایران ۲ تا ۳ نسل ایجاد می نماید .

شکل شناسی و زیست شناسی:

طول بدن حشره کامل 13-10 میلیمتر و عرض بدن با بالهای باز در حشرات ماده 35 میلیمتر و در حشرات نر بین 20 تا 23 میلیمتر گزارش می شود. رنگ عمومی بدن زرد و گاهی متمایل به قهوه ای روشن است، در بالهای جلو چند لکه نقره ای رنگ و در حاشیه انتهای هر بال 5 لکه قهوه ای، بالهای زیرین به رنگ زرد مایل به سفید و اطراف بالها مجهز به ریشک دیده می شود. تخم ها ابتدا به رنگ سفید مایل به کرم دیده می شوند، که هنگام باز شدن خاکستری رنگ می شوند. طول لاروهای کامل 26 میلیمتر و عرض کپسول سر 2.5 میلیمتر می باشد. در سطح پشتی لاروها پنج نوار طولی به رنگ ارغوانی روشن قابل رویت است. رنگ شفیره ها قهوه ای روشن می باشد، که طول آن ها بین 13.5-11 میلیمتر و قطرشان 2.5 میلیمتر ثبت شده است. شفیره ها در بهار و تابستان داخل ساقه های برنج در مزرعه تشکیل می شوند. از نظر دامنه میزبانی کرم ساقه خوار برنج الیگوفاژ است، یعنی می تواند علاوه بر برنج از علفهای هرز خانواده گندمیان هم تغذیه نماید. تخمریزی در مزارع برنج در دوره رشد برنج (خزانه و زمین اصلی) روی بوته های برنج صورت می گیرد. در مازندران خروج اولين پروانه ها در اواخر فروردين ماه و اوايل ارديبهشت ماه مشاهده می شوند. پروانه هاي نسل اول (زمستان گذران) تخم ها را در قسمت رويي يا زيرين برگهاي فوقاني قرار می دهند، در حالی که تخمگذاری پروانه هاي نسل دوم روی برگهاي پايیني يا روي ساقه ها در نزديكي برگها گزارش شده است. لاروهاي سن اول در ابتدا از پارانشيم برگ تغذيه می کنند و سپس با ايجاد سوراخ از محل غلاف برگ وارد ساقه مي شوند. طول دوری لاروی 21 تا 37 روز ثبت شده است. بعد از تشکیل شفیره ها در داخل ساقه های برنج 7 روز طول می کشد، تا پروانه هاي نسل دوم (بهاره) از آنها خارج گردند. حداكثر جمعیت پروانه هاي اين نسل در اواخر تير ماه و اوايل مرداد ماه دیده می شوند. بنابراین، نسل اول از اواخر فروردين ظهور می کند و تا اواسط تير دیده می شود. نسل بعد از اواسط تير تا اواخر مرداد فعالیت می کند و ردپای نسل سوم از اواخر مرداد تا اواخر مهر قابل رویت است. معمولا در شرايط مطلوب هر نسل ساقه خوار 45 تا 50 روز طول مي كشد.

کرم ساقه خوار برنج بعد از برداشت روی علفهای هرز مهاجرت می کنند. 22 گونه علف هرز میزبان برای این آفت شناسایی شده است. برخی گونه های علف میزبان این آفت عبارتند از:
این آفت زمستان را به صورت لارو کامل داخل پوشال های باقیمانده محصول بعد از برداشت و نیز ساقه علفهای هرز میزبان واسط در حاشیه مزارع شامل سوروف، اویارسلام، شال تسبيح، ارداله،ني ، پلهم، ارزن وحشي، مسك، بند واش و … به سر مي برد.

گونه های کرم ساقه خوار

در آسیا، ۵ گونه از مخربترین گونه های کرم ساقه خوار برنج عبارتند از:

در ایران مهمترین گونه، گونه کرم ساقه خوار نواری با نام علمی (Chilo suppressalis (Walker می باشد . گونه های دیگر یا در ایران شناسایی و مشاهده نگردیده و یا بصورت مورد ی و پراکنده در مناطقی از شمال کشور مانند گونه زرد (Scirpophaga incertudas (Walker ، صورتی (Sesamia inferens ( Walker  ،  و اخیرا در مناطقی از لاهیجان کرم ساقه خوار  سفید  ( Scirpophaga innotata ( Walker مشاهده گردیده اند. البته کرم ساقه خوار صورتی پلی فاژ بوده و نیشکر و ذرت را نسبت به برنج ترجیح می دهد.

روشهای کنترل کرم ساقه خوار برنج:

روش های ذیل برای کنترل کرم ساقه خوار نواری برنج استفاده می شود:

۱- ارقام مقاوم

۲- کنترل زراعی و مکانیکی و فیزیکی

۳- کنترل بیولوژیکی

4- کنترل شیمیایی

ارقام مقاوم:

بدلیل زندگی کردن این آفت درون ساقه برنج و تغذیه از آن، معمولا کنترل شیمیایی آن مشکل و کم تأثیر می باشد. کشت ارقام مقاوم می تواند یکی از راههای کنترل آفت کرم ساقه خوار برنج باشد. مقاومت ارقام مختلف به آفت کرم ساقه خوار متفاوت است. ارقام اصلاح شده پا کوتاه به طور کلی نسبت به ارقام سنتی پا بلند در برابر خسارت کرم ساقه خوار مقاوم تر می باشند. همچنین در بین ارقام اصلاح شده پا کوتاه در رابطه با مقاومت در برابر آفت کرم ساقه خوار تفاوت وجود دارد. که برای تشخیص این تفاوت ها نیاز به روش دقیق غربالگری قابل اعتماد می باشد. مقاومت ارقام در موسسه تحقیقات بین المللی برنج IRRI بیشتر در برابر خسارت کرم ساقه خوار گونه های راه راه (نواری) و زرد متمرکز شده است. ارقام مقاوم با وجود نیاز به زمان طولانی و صرف هزینه زیاد، روشی مناسب، نسبتاً کار آمد و بی خطر برای محیط زیست بوده و در دراز مدت مقرون به صرفه است. برخی از ویژگی های مورفولوژیکی ارقام پا کوتاه مانند: ساقه های باریک، لایه های بیشتری از بافت لیگنین در ساقه و غلاف برگ، و تعداد زیادی از سلولهای سیلیکا، باعث مقاومت بیشتر نسبت به ارقام پا بلند در برابر خسارت کرم ساقه خوار، می شوند. ارقام اصلاح شده نیمه کوتاه بدلیل پنجه زنی بالا می تواند خسارت کرم ساقه خوار را در مرحله رویشی با تولید پنجه های جدید جبران کنند.

کنترل زراعی:

 کنترل زراعی آفات برنج شامل عملیات زراعی و اقداماتی می باشند که موجب کاهش تعداد جمعیت آفت می شوند مانند:

• شخم:

شخم زدن مزارع برنج بعد از برداشت موجب کاهش جمعیت علفهای هرز، در نتیجه موجب حذف غذا و پناهگاه آکتر آفات می شود. تلفیقی از شخم زدن و غرقاب کردن مزرعه مؤثرترین راه برای از بین بردن باقی مانده کرم های ساقه خوار است.

• وجين کردن و کندن ساقه و پنجه های آلوده:

در صورت مشاهده بوته های آلوده به کرم ساقه خوار در مرحله رویشی و در نسل اول این آفت ، وجین پنجه های آلوده نقش مهمی در کاهش جمعیت آفت ایفا میکند.

• بازدید منظم از خزانه برنج:

این عمل باعث میگردد تا چنانچه گیاهچه ای به تخم کرم ساقه خوار آلوده گردیده قبل از انتقال نشاء به زمین اصلی حذف گردد.

• وجین کردن علف های هرز اطراف مزرعه و روی مرزها:

علفهای هرز میتوانند محلی برای تخم ریزی، اجتماع و تکمیل شدن سیکل زندگی کرم ساقه خوار باشد.

• تقسیط کودهای از ته (نیتروژنه):

تقسیط کود در دو تا سه مرحله ، زیرا اگر همه کودهای ازته در اوایل رشد گیاه مصرف شود این کار باعث رشد بیشتر و نرم شدن بافت های گیاه برنج در نتیجه موجب سهولت نفوذ لاروهای ساقه خوار به داخل ساقه گیاه می شود.

• رعایت تاریخ کشت:

خسارت ساقه خوار می تواند به شدت تحت تأثیر تاریخ کاشت قرار گیرد. در مناطق گرمسیری، کاشت بعد از مزارع همجوار می تواند باعت خسارت بالای کرم ساقه خوار شود.

• کاشت همزمان مزارع برنج:

کشت همزمان در منطقه باعث کاهش تعداد نسل آفت و نهایتاً کاهش خسارت آن می شود.

• کاشت ارقام زودرس و میان رس :

که معمولاً به یکبار سمپاشی نیاز دارند. کاشت ارقام دیررس، موجب ظهور نسلهای دوم و سوم آفت ساقه خوار شده و تداخل پیدا می کنند و با توجه به دوره کارنس سم هر دو هفته یکبار سمپاشی لازم است.

• مدیریت ساقه های بریده:

در زمان برداشت ساقه های بریده شده در معرض آفتاب قرار گرفته که این عمل باعث از بین رفتن لاروهای ساقه خوار برنج می گردد.

• سوزاندن کاه و کلش :

این عمل موجب کاهش جمعیت لاروهای زمستان گذران می گردد. سوزاندن فقط تا حدی مؤتر است زیرا پس از برداشت محصول، لاروها ممکن است به زیر سطح خاک بروند. در ضمن سوزاندن یکنواخت کلش در مزرعه دشوار است.

• تناوب کشت (کشت دوم):

با توجه به اینکه حدود نیمی از سال مزارع برنج بدون کشت و کار باقی می ماند، به منظور بهره وری مناسب از اراضی برنج کاری، کشت گیاهانی نظیر کلزا، شبدر، باقلا، سیب زمینی، کاهو، سیر و نخود فرنگی در تناوب زراعی با برنج قابل توصیه است. این کار باعث برهم خوردن سیکل زندگی آفت کرم ساقه خوار برنج و تکمیل نشدن آن شده و همچنین موجب بهبود وضعیت اقتصادی – اجتماعی کشاورزان می گردد.

• نصب تله های نوری و استفاده از فرمون های جنسی کرم ساقه خوار برنج:

این کار برای جلوگیری از جفت گیری آفت کرم ساقه خوار برنج و در نتیجه کاهش جمعیت آن می باشد. باید در نظر گرفته شود تله ها هر 6 – 4 هفته بر اساس توصیه کارشناسان تعویض گردند. و همچنین شرایـط نگـهداری فرمون باید به گونـه ای باشــد که، در دمای ۲۰-۱۰ درجه سانتیگراد به مدت 6 ماه ، در دمای ۱۰-4 درجه سانتیگراد به مدت ۱۲ ماه ،   4- ۰ درجه سانتیگراد به مدت 24 ماه و در دمای ۱۸- درجه سانتیگراد بیشتر از 24 ماه قابل نگهداری می باشد.

کنترل بيولوژيک یک عامل بسیار مهم در مدیریت آفت کرم ساقه خوار برنج است. بسیاری از دشمنان طبیعی کرم ساقه خوار برنج به طور طبیعی در مزارع برنج وجود دارد که عبارتند از:

ملخ های شاخک بلند (.Conocephalus Sp) که از دستجات تخم ساقه خوار نواری برنج تغذیه می کند.

حشره دعاخوان (Mantis religiosa) که به شیخک معروف است و از شکارگرهای مهم شب پره ساقه خوار برنج میباشد .

حشره Paederus fuscipes  معروف به دراکولا که از دستجات تخم و لاروهای سنین اولیه کرم ساقه خوار نواری برنج تغذیه میکند .

سن شکارگر  Andrallus spinidens  ، این حشره بوسیله خرطوم بلند خود که در زیر سر آن قرار دارد از محتویات داخل بدن میزبان مخصوصاً آفات پروانه ای تغذیه میکند.

سیر سیرک شکارگر Metioche Sp این حشره از دستجات تخم آفت ساقه خوار نواری برنج تغذیه می کند.

حشرات زیر راسته آسیابکها و سنجاقک ها از شکارگرهای مهم مزارع برنج می باشند. این شکارگرها سایر حشرات از قبیل پروانه ها، پشه ها و مگس ها را که در حال پرواز هستند را شکار و از آنها تغذیه می کنند.

عنکبوتها شکارگرهای مهم شب پره های ساقه خوار نواری برنج می باشند عنکبوت گرگی  pseudoannula Lycosa

 Argiope sp. , Tetragntha sp.  جز فراوانترین گونه ها در مزارع برنج شمال کشور بوده که نقش مهمی را در تعادل جمعیت حشرات زیان آور بعهده دارند.

و سوسکهای .Ophiones sp از لاروهای ساقه خوار نواری برنج تغذیه میکنند.

قارچها و باکتری ها:

از دیگر دشمنان طبیعی آفت کرم ساقه خوار نواری برنج و سایر آفات برنج عوامل بیماریزا قارچی و باکتریایی میباشند که مهمترین آنها عبارتند از :

عوامل قارچی :

  Paecilomyces farinosus

Metarhizium anisopliae  

 Beauveria bassiana   

این قارچها میتوانند در تمام مراحل آفت ، کرم ساقه خوار را بیمار نماید و موجب از بین رفتن آن شوند. برخی از محققین اظهار داشتند که قارچ بوواریا باسیانا می تواند بعنوان اولین انتخاب کنترل میکروبی در آزمایشات صحرایی برای ساقه خوارها و کرم برگ پیچانها می باشد. او همچنین بیان میکنند که در مدیریت ساقه خوار ها و برگخوارها دو گونه قارچ

  Paecilomyces farinosus

Beauveria bassiana  

که باسانی تولید انبوه می شوند از اهمیت خاصی برخوردار میباشند. باکتری :Bacillius thuringiensis Ber بیش از ۵۰ سال بعنوان یک حشره کش میکروبی برای کنترل حشرات زیان آور مصرف می شود. امروز BT یکی از موفق آمیزترین حشره کش های میکروبی در کنترل آفات گیاهان زراعی و جنگل می باشد. طبق گزارش IRRI در سال ۲۰۱۲ کشت برنج تراریخته با ژن BT در چندین کشور تحت بررسی می باشد .

روشهای حفاظت و حمایت از دشمنان طبیعی در مزارع برنج:

• از حشره کشها فقط زمانی که ضرورت داشته باشد استفاده نماییم نه بطور منظم، زمانی که جمعیت آفت به آستانه زیان اقتصادی می رسد ، بکار گرفته شود.
• در صورت امکان از محلول پاشی اجتناب نمود.
• از حشره کشهای انتخابی استفاده گردد تا حداقل سمیت روی پرداتورها و پارازیتوئیدها داشته باشد.
• استفاده از حداقل دوز حشره کش ها که تأثیر بیشتری روی آفت داشته اما روی حشرات مفید کمترین تأثیر را داشته باشد.
• از فرمولاسیون گرانول که معمولاً اثرات کمتری نسبت به محلول پاشی روی دشمنان طبیعی دارند، استفاده گردد.
• از سمپاشیهای اوایل فصل زراعی بخصوصی از محلول (مایع) پاشی سموم بدلیل استقرار دشمنان طبیعی جداً خودداری گردد.
• از جمع آوری و سوزاندن علفهای هرز روی مرزها در زمان فعالیت دشمنان طبیعی، خود داری نموده و از آنها بعنوان پناهگاه استفاده می شود.

استفاده از زنبور تریکو گراما در مبارزه بیولوژیک:

در دهه ۲۰۰۰ میلادی سالانه حدود ۳۰ میلیون هکتار از زمینهای کشاورزی و جنگلی تحت پوشش کنترل بیولوژیکی آفات بوسیله زنبور تریکوگرما بوده است. آکتر جنسهای شناخته شده زنبورهای خانواده تریکو گراماتیده   (Trichogrammiatidae)  دامنه میزبانی وسیعی دارند. جنس تریکوگراما تخم حشرات راسته بالپولکداران (بیش از ۲۰۰ گونه) ، سخت بالپوشان، دوبالان، جوربالان و ناجوربالان، زنبورهای گیاهخوار و بالتوریها را پارازیت می نماید. مبارزه بیولوژیکی بیش از دو دهه است با استفاده از زنبور تریکوگراما (.Trichogramma SP) در مزارع برنج شمال کشور با شناسایی سوش هایی از زنبور تریکوگراما در نقاط مختلف و روی میزبانهای آن از قبیل کرم ساقه خواربرنج، کرم سبز برگخوار برنج، کرم ساقه خوار ذرت، مگس سپدون و… با تلاش و کوشش محققان موسسات تحقیقات گیاهپزشکی و برنج، شروع گردید .

براساس تحقیقات انجام شده  رها سازی زنبور تریکوگراما در هنگام فعالیت پروانه ساقه خوار و در مرحله تخم آفت می باشد. این کار باتوجه به زیست شناسی آفت باید صورت گیرد. برای این کار لازم است از ابتدای ظهور این آفت تله های نوری و یا فانوسی در مزارع برنج نصب گردند. لازم است هر چهار روز یک بار از تله های نوری نمونه برداری شده و از تعداد پروانه ای که در شب جلب نور و تله شده اند یادداشت برداری صورت گیرد.

رهاسازی زنبور تریکوگراما در نسل اول آفت ساقه خوار از دو طریق امکان پذیر می باشد:

• نمونه برداری از داخل مزرعه وقتی که ۵۰ درصد نمونه ها (لارو) در مزرعه و داخل ساقه تبدیل به شفیره شده باشند اولین رهاسازی در نسل اول شروع می گردد.
• ۲- یا اینکه با توجه به آمار برداری از تله های نوری و قبل از اوج پرواز پروانه در نسل اول رهاسازی صورت گیرد در صورت امکان می توان دومین رهاسازی را در همین نسل و به مدت یک هفته تا ۱۰ روز بعد انجام داد.

اولین رهاسازی زنبور تریکوگراما در نسل دوم همزمان با ظهور پروانه ساقه خوار که بوسیله تله های نوری جلب و شکار میشوند صورت می گیرد و دومین رهاسازی زنبور در همین نسل و زمانی که پروانه در اوج پرواز می باشد انجام گیرد. اما رهاسازی در نسل سوم این آفت و در ارقام دیررس یا ارقام اصلاح شده و پرمحصول، نظر به اینکه امکان تفکیک نسل های دوم و سوم این آفت از یکدیگر وجود ندارد، لذا در اینصورت با توجه به میزان شکار پروانه ساقه خوار از طریق تله های نوری یا فانوسی و همزمان با شروع فعالیت آفت و تکرار آن به فاصله یک هفته تا ده روز بعد می باشد. برای هر هکتار از مزارع برنج ۱۰۰ عدد تریکوکارت لازم می باشد . فاصله هر تریکو کارت از یکدیگر ۱۰ متر بوده و در هر تریکو کارت بین ۵۰۰ تا ۷۰۰ عدد زنبور متغیر می باشد. در هر نسل آفت ۲۰۰ تا ۳۰۰ عدد تریکوکارت ، و ۲تا ۳ بار رهاسازی نیاز می باشد. زنبور تریکوگراما را در کارتهای مقوای که حاوی مرحله شفیره گی زنبور است در مزارع برنج روی پایه هایی و یا غلاف برنج نصب و پس از چند ساعت حشره کامل زنبور خارج و در جستجوی دستجات تخم آفت ساقه خوار یا آفات دیگر پرواز می کند. سپس روی تخم های سالم و تازه، تخمریزی می نماید. این کار باعث انگلی شدن دستجات تخم ساقه خوار می گردد. هر زنبور ماده تا 80 عدد تخم می گذارد.

نحوه استفاده از زنبور تریکوگراما و نحوه پارازیته کردن تخم کرم ساقه خوار

کنترل شیمیایی آفت کرم ساقه خوار برنج

در خزانه برنج معمولا با توجه به اینکه در اغلب موارد تهیه نشاء در زیر پوشش پلاستیکی انجام می گیرد. آلودگی به کرم ساقه خوار و سایر آفات کاهش یافته و نیازی به سمپاشی نخواهد بود. اما در صورت مشاهده آلودگی گیاهچه ها به دستجات تخم می توان نشاء آلوده را با دست جمع آوری و آنها را از بین برد. در مزرعه شالیزار بر اساس تحقیقات انجام شده چنانچه تعداد 6 تا ۸ لارو ساقه خوار در صد ساقه و یا دو تا سه لارو ساقه خوار در یک متر مربع مشاهده گردد، سمپاشی با رعایت تمام جوانب صورت می گیرد. به جهت مبارزه با کرم ساقه خوار نواری برنج در نسل اول در صورت مشاهده ۲ درصد آلودگی Dead Heart  و یک درصد آلودگی White Head در نسل دوم نیز سمپاشی توصیه می گردد.

در ارقام زود رس در صورت آلودگی و با توجه به پرواز شب پره ساقه خوار یکبار سمپاشی توصیه می گردد. برای ارقام دیررس یا دیرکاشت که معمولاً با نسلهای دوم و سوم ساقه خوار مواجه می شوند دو بار سمپاشی ضرورت پیدا می کند. سمپاشی با دیازینون (بازودین) گرانول ۵ یا ۱۰ درصد (در نسل اول دیازینون (بازودین) %10 G به مقدار ۱۵ کیلوگرم در هکتار و در نسل دوم از دیازینون (بازودین) %5 G به مقدار ۳۰ کیلوگرم در هکتار آلودگی مصرف میشود. سم دیگری به نام فیپرونیل (ری جنت) %G0.2  به مقدار ۲۰ کیلو گرم در هکتار در صورت آلودگی مزارع برنج به کرم ساقه خوار قابل مصرف است. محلول پاشی در برابر کرم ساقه خوار زیاد مؤثر نمی باشد به دلیل اینکه لارو تقریباً تمام دوره رشد خود را درون گیاه سپری می کند. گاهی اوقات لازم است آستانه اقتصادی برای تعیین زمان سمپاشی مورد استفاده قرار گیرد. اما تعیین آستانه برای کرم ساقه خوار دشوار است. ﻣﻌﻤﻮﻻ وقتی ﺧﺴﺎرت ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺸﺎﻫﺪه می ﺷﻮد ﻛﻪ اﺳﺘﻔﺎده از ﺣﺸﺮه ﻛﺶ ﻫـﺎ ﺟﻬـﺖ اﺛـﺮ ﺑﺨﺸـﻲ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺧﻴﻠﻲ دﻳﺮ شده اﺳﺖ . ﻋﻼوه ﺑﺮ اﻳﻦ ، ﭘﻴﺶ ﺑﻴﻨﻲ ﺳـﻄﺢ ﺧﺴـﺎرت در ﻣﺮﺣﻠـﻪ ﺑـﺎروري براساس سطح آسیب در مرحله رویشی معمولا امکان پذیر نمیباشد. در مرحله رویشی، ارقام با پنجه بالا (پنجه ۱۰ یا بیشتر) می تواند خسارت وارده را در صورت وجود کود و آب کافی جبران نمایند .لازم به ذکر است. جهت مبارزه شیمیایی با کرم ساقه خوار صورتی Sesamia inferens از سم دیازینون %60 EC به میزان ۲ لیتر در هکتار استفاده می گردد.