مدیریت بیماریهای ویروسی گندم و جو

مدیریت بیماریهای ویروسی گندم و جو



دانلود راهنماس سموم

چکیده


در ایران ویروسهای کوتولگی زرد جو، کوتولگی زرد غلات، کوتولگی گندم، موزاییک رگه ای گندم، موزاییک ایرانی ذرت و موزاییک زرد نواری جو به ترتیب اهمیت و پراکنش به عنوان مهم ترین بیمارگرهای ویروسی گندم و جو شناسایی و گزارش شده اند . این ویروس ها در طبیعت با ناقلین طبیعی (شته ها ، زنجرکها و کنه ها ) منتقل می شوند و زیست شناسی و همه گیری آنها وابسته به ناقلین است. میزان وقوع و خسارت بیماری های ویروسی گندم و جو به عواملی نظیر برهمکنش ناقل ویروس، حساسیت میزبان، زمان آلودگی و شرایط محیطی بستگی دارد. بوته هایی که در مرحله گیاه چه آلوده میشوند هرگز به خوشه نمیروند و گاهی مرگ بوته (در گندم) مشاهده می شود . در گندم و جو زمستانه تاریخ کشت در پاییز مؤثرتر ین عامل در بروز   بیماری های ویروسی دارای ناقل طبیعی و شدت آنها است، به طوریکه میزان خسارت در تاریخ کشتهای زودهنگام (قبل از نیمه مهرماه) تا %100 نیز مشاهده میشود. ناقلین این بیمارگرها در شرایط اقلیمی شهرکرد تا اواخر دهه دوم مهر فعالند، به تدریج با کاهش دمای محیط فعالیت آنها کاهش و متوقف میشود. تنظیم تاریخ کشت در پاییز، بر اساس زیست شناسی و فعالیت ناقلین و ضدعفونی بذر، با حشره کشهای جذبی، به منظور فرار از آلودگی در مرحله گیاه چه در مدیریت این بیماریها بسیار مؤثر است. لذا کشت گندم و جو از اواسط مهر تا دهه اول آبان و ضدعفونی بذر با حشره کش های جذبی به منظور مدیریت بیماریهای ویروسی گندم و جو برای مناطق سردسیر و معتدل توصیه می شود.


مقدمه


بیش از 50 ویروس گیاهی از انواع غلات در دنیا گزارش شده است، اما تنها تعداد کمی از آنها خسارت اقتصادی میزنند و اهمیت دارند . در ایران و سایر کشورها اهمیت بیماریهای ویروسی دارای ناقل طبیعی بیشتر از سایر ویروسهاست . در این دستورالعمل مهمترین ویروسهای گندم و جو در ایران به شرح ذیل معرفی و روشهای مدیریت بیماریهای ویروسی گندم و جو  ارائه میشود.


کوتولگی زرد جو و غلات :


بیماری کوتولگی زرد مهمترین و عمومی ترین بیماری ویروسی غلات است . عوامل متعددی در میزان خسارت و اهمیت اقتصادی بیماری نقش دارند که میتوان به رقم، زمان آلودگی، سروتیپ های ویروس، تعداد حشره ناقل و شرایط محیطی اشاره کرد . بین وقوع بیماری کوتولگی زرد و کاهش عملکرد در گندم رابطه ای خطی وجود دارد . به طوریکه %1 افزایش در میزان وقوع بیماری منجر به کاهش عملکرد به میزان 20-50 کیلوگرم در هکتار در گندم است . بیماری کوتولگی زرد تقریباً در همه جای ایران پراکنده است اما در مناطق سردسیر اهمیت ویژه ای دارد و خسارت آن بالاست، میزان آلودگی از کمتر از یک درصد تا %100 بسته به تاریخ کشت در مزارع مشاهده میشود . میزبانهای زراعی این و یروسها شامل جو، ذرت، یولاف، برنج، چاودار، گندم نان، گندم دوروم، تریتیکاله و قیاق است. علائم بیماری بسته به زمان آلودگی و میزبان متفاوت است . اگر بوته در مرحله گیاه چه آلوده شود کم رشد و کوتوله باقی میماند . کاهش پنجه دهی، کاهش رشد ریشه و تغییر رنگ برگ از علائم بیماری است . در گندم زردی همراه با بنفش شدن برگ و در جو زردی برگ مشاهده میشود . در مناطق سردسیر اگر بوته گندم در پاییز آلوده شود مرگ زمستانه بوته (winterkilling) به خاطر برهم کنش ویروسهای عامل بیماری با یخبندان زمستانه رخ میدهد . بیماری کوتولگی زرد توسط دو گونه Barley yellow dwarf virus (BYDV) و Cereal yellow dwarf virus (CYDV) با چند سویه به ویژه BYDV- PAV و CYDV- RPV ایجاد می شود. تاکنون از ایران سروتیپ های  BYDV-PAV، BYDV-MAV، BYDV-RMV، BYDV-SGV  و CYDV-RPV گزارش شده اند. ویروسهای عامل کوتولگی زرد با بیش از 25 گونه شته منتقل می شوند که مهمترین آنها Rhopalosiphum padi، Rhopalosiphum maidis، Schizaphis graminum، Sitobion avenae و Metopolophium dirhodum میباشند . مهمترین گونه ناقل این ویروس ها در دنیا R. padi است، در ایران نیز اینگونه به عنوان ناقل اصلی این ویروسها شناخته شد. هر سویهBYDV و CYDV با حداقل هفت گونه شته با کارایی مختلف منتقل می شود و کارایی گونه های شته در انتقال سروتیپ ها متفاوت است. سروتیپهای BYDV و CYDV به صورت پایا و چرخشی با شته ها منتقل می شوند. جمعیت شته ها از اواخر شهریور افزایش نشان می دهد و در اواسط مهر به حداکثر میرسد، با شروع یخبندان برخی گونه ها به طوقه و ریشه گندم و جو پناه برده و در بهار نیز تا اواسط خرداد در مزارع گندم و جو فعالند.


کوتولگی گندم:


ویروس کوتولگی گندم (Wheat dwarf virus, WDV) علاوه بر گندم و جو، یولاف و چاودار را نیز آلوده میکند. علائم بیماری کوتولگی همراه با زردی است . تفکیک علائم این بیماری با کوتولگی زرد جو مشکل است . در گندم تولید لکه های سبزرد تا قهوه  ای در برگ ها است که ممکن است به هم پیوسته و تمام برگ را فراگیرند. این ویروس از تیره Geminiviridae و جنس Mastrevirus بوده و با زنجرک سیکادلید Psammotettix  alienus  انتقال می یابد. دوسویه از WDV  شامل سویه گندم (WDV-W) و سویه جو (WDV-B) گزارش شده است. این ویروس از استانهای چهارمحال و بختیاری، فارس، گرگان، کرمان، ایلام، البرز، یزد، کرمانشاه، خراسان رضوی، تهران و اصفهان گزارش شده است . در استان چهارمحال و بختیاری بعد از  ویروسهای کوتولگی زرد جو  و غلات مهمترین ویروس گندم و جو است.


موزاییک رگه ای گندم :


از میان و یروسهایی که در گندم تولید موزاییک می کنند، ویروس موزاییک رگه ای گندم (Wheat streak mosaic virus, WSMV) در سطح جهانی گسترده ترین و شایعترین است. این ویروس از استانهای آذربایجان شرقی و غربی، مازندران، گیلان، زنجان، اصفهان، کردستان، خوزستان، چهارمحال و بختیاری، کرمان، فارس و کهگیلویه و بویراحمد گزارش شده است. علائم بیماری شامل کاهش رشد، ظهور لکه های موزاییک به صورت رگه ای، خطوط و نوارهای کلروتیک از خفیف تا شدید ، زردی و نکروز، ضعیف شدن و پوک شدن خوشه ها، چروک شدن بذر از علائم بیماری است. علاوه بر این ممکن است لوله شدن برگ ها، به دام افتادن خوشه و برگ های جوان در برگ قبلی نیز که از علائم کنه زدگی است مشاهده گردد . اگر گیاه در اوایل رشد (مرحله پنجه زنی) آلوده شود تقریباً هیچ رشدی نخواهد داشت و حالت چمنی پیدا خواهد کرد . ویروس موزاییک رگه ای گندم در طبیعت با کنه Aceria tulipae Keifer به طور گردشی (پایا) منتقل میشود. در ایران قیاق، ذرت، یولاف و جو و برخی علفهای هرز به عنوان میزبان طبیعی ویروس گزارش شده اند. این ویروس تنها روی گندم خسارت اقتصادی وارد میکند. گندم میزبان ترجیحی کنه و نیز تکثیر ویروس است . مهمترین منبع برای بقاء و تکثیر ویروس گندمهای خودرو است. ذرت و ارزن نیز از میزبانان اهلی حساس هستند و در تکمیل چرخه بیماری و بقای ویروس به عنوان میزبان تابستانی ویروس و کنه است. ویروس موزاییک رگه ای گندم بعد از ویروس کوتولگی زرد جو و کوتولگی گندم مهمترین بیماری ویروسی گندم در مناطق خنک و معتدل ایران است .



علایم آلودگی مزرعه گندم به بیماریهای ویروسی علایم کوتولوگی زرد در گندم و جو

موزاییک ایرانی ذرت:


ویروس موزاییک ایرانی ذرت Maize Iranian mosaic virus ( MIMV ) در استان های فارس، اصفهان، چهارمحال و بختیاری، کهگیلویه و بویراحمد ، کرمانشاه کردستان، آذربایجان غربی، آذربایجان شرقی، همدان، قزوین و کرمان وجود دارد. در برخی از مناطق ایران خسارت اقتصادی می زند و علاوه بر ذرت غلات دیگر نیز مانند گندم، جو، برنج، سودان گراس، دژگال و برخی علف های هرز گرامینه را آلوده می کند. علائم آن در گندم نیز به صورت خطوط و نوارهای سبزرد و زرد در برگ ها است. کاهش شدید رشد یکی از علائم بیماری است . در طبیعت این ویروس توسط زنجرک های Unkanodes tanasijevici و Laodelphax striatellus انتقال مییابد و رابطه ویروس و ناقلین آن از نوع پایای تکثیری است .


موزاییک زرد نواری جو :


ویروس موزاییک زرد نواری جو Barley yellow striate mosaic virus ( BYSMV ) در برخی مناطق ایران ازجمله استان فارس اهمیت دارد. در گندم در شرایط خنک، اولین علائم آلودگی در اوایل اردیبهشت و زمان شروع رشد ساقه هوائی به صورت روشن شدن برگ انتهائی ظاهر می شود. در معاینه نزدیکتر ممکن است خطوط یا نوارهای کوتاه سبزرد در برگ دیده شود . به تدریج علائم موزاییکی تشدید شده و برگهای جدید نیز این علائم را نشان خواهند داد .برگ پرچم ممکن است کاملاً زرد شود یا نوارهای زرد در آن به وجود آید . خوشه ها کوچک مانده و ممکن است به طور کامل یا بخشی عقیم شوند و به رنگ سفید درمی آیند . غیر از گندم و ارزن دم روباهی برخی گیاهان دیگر تیره غلات نیز به این ویروس مبتلا میشوند که از میان آنها میتوان چاودار، ارزن خوشه ای، قیاق و جو را نام برد . ناقل این ویروس زنجرک Laodelphax striatellus است. رابطه ویروس با ناقل از نوع تکثیری است و انتقال عمودی ویروس (از طریق تخم حشره به نسل های بعد) نیز امکان پذیر است. پراکنش این ویروس در اغلب مناطق ایران ازجمله فارس، اصفهان، کهگیلویه و بویر احمد، زنجان، خراسان رضوی، چهارمحال و بختیاری و کرمان به اثبات رسیده است .



علایم بیماری موزاییک رگه ای گندمعلایم بیماری موزاییک ایرانی ذرتدر گندم

 

دستورالعمل مدیریت بیماریهای ویروسی گندم و جو


  1. اقتصادیترین روش کنترل بیماریهای غلات استفاده از ارقام مقاوم است . تاکنون هیچ رقم از گندم و جو به عنوان مقاوم به همه بیماریهای ویروسی به ویژه به گروه ویروسهای کوتولگی زرد جو و غلات گزارش نشده است، اما رقم کراس عدل به عنوان رقم کاملاً مقاوم به ویروس موزاییک رگه ای گندم است.
  2. ضدعفونی بذر با حشره کشهای جذبی مانند ایمیداکلوپرید (گاچو) و تیامتوکسام (کروزیر) با نسبت یک در هزار ، در کاهش بیماریهای ویروسی گندم و جو و افزایش عملکرد دانه بسیار مؤثر است. میزان 100 گرم (میلیلیتر) از یکی از سموم مذکور در 10 لیتر آب حل شود و 100 کیلوگرم بذر گندم یا جو را با این محلول تیمار گردد و پس از خشک شدن بذر کشت شود.
  3. تاریخ های مناسب کشت گندم و جو زمستانه به منظور پرهیز از آلودگی گیاه در مرحله گیاه چه به بیمارگرهای ویروسی دارای ناقل طبیعی برای این سه اقلیم به شرح جدول 1 میتوان توصیه کرد، به طوریکه قابل استفاده مناطق هم اقلیم (بر اساس اقلیم بندی ایران با روش دکتر کریمی ) در ایران باشد . لازم است توصیه های تاریخ کشت در مناطق هم اقلیم (پیشنهادی در جدول 1 ) در قالب آزمایش های ترویجی در شرایط مزرعه در استان های هم اقلیم انجام شود.



تاریخ مناسب کشت گندم و جو در برخی اقلیم های ایران

 

نگارنده : ناصر امانی فر



دانلود فایل pdf مدیریت بیماریهای ویروسی گندم و جو در کانال تلگرام شرکت سرافراز هزارمسجد

میانگین امتیازات ۵ از ۵
از مجموع ۱ رای
فیسبوک توییتر گوگل + لینکداین تلگرام واتس اپ کلوب
 
 

1 دیدگاه در “مدیریت بیماریهای ویروسی گندم و جو

عالی بود

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد.

error: عدم امکان کپی مطالب

تماس با ما

برگشت به منوی تماس ها

پشتیبانی واتساپ

برگشت به منوی تماس ها

کانال تلگرام شرکت

برگشت به منوی تماس ها

پیج اینستاگرام شرکت

برگشت به منوی تماس ها

برگشت به منوی تماس ها

برگشت به منوی تماس ها