سرخشکیدگی درختان پسته

بیماری سرخشکیدگی درختان پسته در ایران

مقدمه :

بیماری سرخشکیدگی درختان پسته یک بیماری جدی در مناطق پسته کاری می باشد که اکثر ارقام پسـته کـه در شرایط نامطلوب رشد میکنند، به آن مبتلا میگردند. به طور کلی این بیماری در سالهایی که شـرایط آب و هوایی و همچنین محیطی مناسب برای رشد درختان پسته وجود نداشته باشد از شدت بیشـتری برخـوردار مـی باشد. میزان آلودگی درختان پسـته بـه ایـن بیمـاری در سـال هـای ۱۳۷۳تـا ۱۳۷۴ توسـط اشـکان و همکـاران (۱۳۷۶) بین صفر تا ۸۵ درصد تعیین گردید در حالی که علایـی و همکـاران (۱۳۷۷) در بازدیـد از بـاغ هـای مختلف رفسنجان در سال های ۱۳۷۳ تا ۱۳۷۵ وقوع آلودگی را بـین ۳ تـا ۸۵ درصـد و بـا متوسـط ۱۷ درصـد تخمین زدند. مظفـری و همکـاران (۱۳۸۴) نیـز میـزان وقـوع بیمـاری سرخشـکیدگی را از ۴ تـا ۹۰ درصـد بـا متوسط ۱۵ درصد در مناطق رفسنجان، کرمان، یزد و خراسان تخمین زدند .

راهنمای سموم

نام بردگان برای منطقـه رفسـنجان متوسط وقوع آلودگی را ۲۸ درصد تعیین نمودند. آنها همچنین بیان کردند که تغییر در بعضی عوامل محیطی مانند کاهش شدید کیفیت آب آبیاری، تشدید اثرات خشکسالی، کاهش مقـدار آب لازم جهـت آب شـویی باغها و عدم تعادل عناصر غذایی در خاک، درختان را در مقابل این بیماری ضعیف نمـوده و باعـث افـزایش ۶۰ درصدی شدت این بیماری در کمتر از ده سال شده است.

شـــدت بیمـــاری ســـر خشـــکیدگی در بعضـــی بـــاغهـــا تا ۹۰ در صد تخمین زده شده است. 

بیماری سرخشکیدگی شاخه های پسته اولین بار توسط امینایی و ارشاد (۱۳۶۸) گـزارش و عامـل بیمـاری قــارچ Paecilomyces variotii معرفــی گردیــد. محققــین دیگــری نیــز در رابطــه بــا علــل و عوامــل  سرخشکیدگی درختان پسته و همچنین کنترل آن با تغدیه مناسـب گیـاه در سـالهـای بعـد تحقیقـاتی انجـام دادند که در قسمت های مختلف نشریه، به نتایج تحقیقات آنها اشاره خواهد شد. نامساعد شدن شرایط آب و هوایی و محیطی باعث افزایش شدت بیماری می گردد.

نشانه های بیماری سرخشکیدگی درختان پسته:

بیماری در آغاز به صورت لکه های کوچک سیاه رنگ در سطح پوست شاخه های آلوده دیده مـیشـود . روی شاخه های با قطر ۳ تا ۴ سانتی متر وگـاهی قطـورتر، نوارهـای طـولی بـه رنـگ قهوه ای تیره ظاهر میشودکه با پیشرفت بیماری و گذشت زمان، رنـگ آنهـا سـیاه شـده و بـه علـت اخـتلاف رنگ از قسمتهای سالم شاخه به راحتی قابل تشخیص میباشد . قسمتهای آلـوده دارای کمـی فرورفتگـــی مـــیباشـــند کـــه در نهایـــت باعـــث تولیـــد شـــانکر نیـــز مـــیگردنـــد. بافـــت پوســـت و چــــوب شــــاخه هــــا در محــــل شــــانکر و در امتــــداد طــــول شــــاخه، تــــا مغــــز چــــوب تیــــره شــــده و به تدریج خشک میگردد. در سطح پوست شانکرهای خشکیده، ترکهای ریـز عرضـی دیـده می شود.

سیاه شدن پوست تا مغز چوب در امتداد طول شاخه از بارزترین نشانه های بیماری می باشد.

وقتی که آلودگی، دور تا دور شاخه را فرا گرفت قسمتهای انتهایی شاخه، برگها، جوانه ها و خوشـه هـا کاملاً پژمرده و چروکیده میشوند. این حالت با گرمتر شدن هوا شدت پیدا میکند. برگها به رنگ قهوه ای در آمده و غالباً از شاخه ها جدا نمیشوند .شـاخه هـا معمـولاً از بـالا( سرشاخه) به پایین (قاعده شاخه ها) خشک میشوند وبه همین دلیل بیمـاری را سرخشـکیدگی  نـام نهـاده انـد. پیشروی بیماری تا پایینترین قسمت شاخه های قطور، تنه اصلی وگاهی اوقـات تـا طوقـه ادامـه مـی یابـد. در مقطع عرضی و طولی شاخه های آلوده، بخشهای آلوده به رنگ قهوه ای تیره مشاهده میشوند . در بعضی از موارد نیز لایه پودری سیاهرنگ از اندامهـای قـارچ عامـل بیمـاری بـین پریـدرم و پوسـت تشکیل میشود که به راحتی قابل تشـخیص مـیباشـد .  نـوع دیگـری از قـارچ عامـل بیمـاری در شرایط مرطوب روی پوست شاخه ها و تنه، فتیلـه هـای نـارنجی رنـگ کـه شـامل اسـپورهای قـارچ مـیباشـد، تشکیل میدهند.

پژمرده و خشک شدن شاخه، برگها، جوانه ها و خوشه ها با گرمتر  شدن هوا شدت پیدا میکند.        
            

خشک شدن برگهای درخت ناشی از بیماری سرخشکیدگی

Paecilomyces variotii

عوامل بیماری سرخشکیدگی پسته:

نخستین بار بیماری سرخشکیدگی درختان پسته توسـط امینـایی و ارشـاد (۱۳۶۸) در اسـتان کرمـان شناسـایی و گـزارش گردیـــــــد. آنهـــــــا در تحقیقـــــــات خـــــــود از ســـــــر شـــــــاخه هـــــــای آلـــــــوده، قـــــــارچ Paecilomyces variotii را جداسـازی و بـه عنـوان عامـل بیمـاری معرفـی کردنـد. اشـکان و همکـاران (۱۳۷۶) پــــــــــــنج گونــــــــــــه.Cytospora sp ، Paecilomyces variotii ، Coniotyrium sp. ، Ulocladium atrum و Acremonium kiliense را با فراوانیهای متفـاوت جداسازی کردند و با مایه زنی قارچهای Paecilomyces variotii و Cytospora sp. روی شاخه هـای بریده، نهالهای گلدانی و شاخه های درختان سالم در باغ بیان کردندکه هیچکدام از قارچ هـای فـوق قـادر بـه ایجاد بیماری سرخشکیدگی در درختان پسته نمیباشند. اما نتایج تحقیقات علیزاده و همکـاران (۱۳۷۸) نشـان داد که سه گونه قارچ، به ترتیب کـاهش فراوانـی شـامل aecilomyces variotiiP، Cytospora sp. ، Nattrassia mangiferae قادر به ایجاد سرخشکیدگی و شانکردردرختان پسته میباشند. آنهـا همچنـین بیان کردندکه قدرت بیماریزایی (تجاوزگری) و ایجاد زخـم در قـارچ Nattrassia mangiferae از دو گونه دیگر بیشتر میباشد. نتایج حاصله از تحقیقات مظفری و همکاران (۱۳۸۴) نیزنشان داد که به مرور زمـان عوامل غیر زنده زیادی موجب ضعیف شدن درختـان پسـته مـیشـوند کـه در ایـن صـورت اینگونـه درختـان قادر به مقاومت در برابر عوامل زنده قارچی نخواهند بود و زمینه برای ایجـاد بیمـاری سرخشـگیدگی فـراهم می گردد.

Cytospora spNattrassia mangiferae

مهمتری عوامل قارچی بیماری سرخشکیدگی درخت پسته

Paecilomyces variotii    
Cytospora sp   
Nattrassia  mangiferae    

بر اساس مطالعات محققین Paecilomyces variotii یکـی از عمـده تـرین عوامـل قـارچی بیمـاری سرخشکیدگی در درختان پسته ایران است. این قارچ گرما دوست می باشد و می تواند در دماهـای بـالاتر از ۵۰ درجـــــــــــــــه ســـــــــــــــانتی گـــــــــــــــراد نیـــــــــــــــز رشـــــــــــــــد کنـــــــــــــــد  . کنیدیوفورهای قارچ با ابعـاد ۹۰-۲۰۰ × ۲٫۵ میکرومتـر روی ریسـه هـای هـوایی تشکیل شده و هفت فیالیـد بـا ابعـاد ۸ -۲۵ × ۱٫۵ -۲ میکرومتـر روی آنهـا تشـکیل مـیشـود. در جدایـه هـای مختلف، فیالیدها به اشکال گوناگون دیده میشوند اما به طور عمده قسمت پایـه فیالیـد، اسـتوانه ای و متـورم است و به طرف نوک باریک و طویل میشود. کنیدیومهای یک سلولی، صاف، بیضوی تـا سـیلندری شـکل عمدتاً با ابعاد۴-۵ × ۲-۳ میکرومتربه صورت زنجیره های طویلی روی فیالیدها تشـکیل مـی شـوند. بعضـی از سویه های جدا شده از پسته، ماکروسپورهای گرد تا تخم مرغی شکل بـا ابعـاد ۸-۱۰× ۴٫۵-۸ میکرومتـر و بـه صورت میانی یا انتهایی تولید میکنند. پرگنه ها ( کلنی ) روی محیط کشت سیب زمینی- دکستروز- آگار بـه رنگ زرد خرمایی تا قهوه ای با حاشیه سفید میباشد .

پوسته پوسته شدن درخت به همراه لایه پودری سیاهرنگ

قارچ Nattrassia mangiferae به رنگ زیتونی تیره تا سیاه رنـگ دیـده مـیشـود و میسـلیومهـای منشعب، دیواره دار، قهوه ای روشن تا تیـره بـا عـرض ۲ تـا ۸ میکرومتـر تولیـد مـی کنـد. بـا قطعـه قطعـه شـدن هیفهای باریک و ضخیم، آرتروکنیدیوم های استوانه ای و یا بشکه ای شکل با یک و گاهی دو سلول به رنگ قهوه ای روشن تا تیره تشـکیل مـیشـود. سـویه هـای جـدا شده از پسته دارای آرتروکنیدیومهایی هستند کـه طـول آنهـا دو برابـر عرضشـان بـوده و بـه اشکال کروی ، کشیده ، نامنظم دیده می شوند . قــارچ بــا مایــه زنــی مصــنوعی شــاخه هــای پســته و نگهــداری آنهــا در رطوبــت اشــباع تولیــد پیکنیــد میکند.پیکنیدیوسپور بیضوی شکل، در ابتدا بیرنگ و بدون دیواره عرضی میباشد ، سـپس یـک تـا دو و بـه ندرت سه دیواره عرضی پیدا میکند. رنگ سلول وسـط قهـوه ای تیـره و سـلولهـای انتهـایی از بـیرنـگ تـا قهوه ای روشن تغییر میکند.کنیدیوم ها در جدایه های پسته دارای ابعـاد ۸-۱۳ × ۲٫۵-۷ میکرومتـر مـی باشـند .

پرگنه های قارچ Cytospora sp.نسبتاً متراکم، پرپشت به رنـگ سـفید مایـل بـه صـورتی اسـت کـه استرومای پیکنیدزای تیره رنگ و بزرگ به صورت پراکنده در آن تشکیل میشود. پیکنیدیوسپورها به شـکل رشته های باریک از دهانه پیکنیدیوم خارج و به صورت قطره لزج به رنگ قرمز تا قرمز تند عسلی روی سـطح استروما تشکیل میشود. پیکنیدیوسپورها شـفاف و قلـوه ای شـکل بـا ابعـاد ۴-۶ × ۱-۱٫۳ میکرومتـر مـی باشد. پیکنیدیوسپورها در دمای ۲۰ تا۳۳ درجه سانتی گراد جوانه زده، اما دمای بهینه جهت جوانه زنی و رشـد کنیدیوم ها ۲۷ درجه سانتی گراد می باشد .

چرخه بیماری و اپیدمیولوژی:

اپیدمیولوژی سر خشکیدگی در درختان پسته مطالعه نشده است. به نظر میرسدکه قارچهای عامل بیمـاری در شاخه های مبتلا برای چندین سال دوام آورده و در آن اسپورزایی میکنند و به احتمـال زیـاد توسـط باد و باران منتشر می شوند . این گروه از قارچها برای ایجاد آلودگی به راه نفوذ احتیـاج دارنـد و بـه عنـوان پاتوژنهایی که از طریق زخم وارد می شوند، اهمیت ویژه ای را به خود اختصاص داده اند.

چرخه بیماری سرخشکیدگی درختان پسته

با وجود اینکه وقوع آلودگی در تمام طول سال امکان پـذیر مـیباشـد. امـا آلـودگی در زمـان هـرس و برداشت محصول بیشتر ایجاد میشود. پیشرفت آلودگی و خسارت ناشی از بیمـاری از اواخـر بهـار تـا اواسط تابستان به دلیل مساعد بودن دما برای رشد عوامل بیماریزا بیشتر است . فعالیت عامـل بیمـاری در ماههـای گـرم سـال شـدت مییابد و حداکثر پیشرفت آن در تیر و مردادماه میباشد. این فعالیت بـه تـدریج در فصـل پـاییز کـاهش پیـدا میکند و در طول زمستان قارچهای عامل بیماری بـه حالـت غیـر فعـال در کـانونهـای آلـوده بـاقی مـیماننـد . لازم به ذکر است که در مناطق و سـالهـای مختلـف ممکـن اسـت کـه فعالیـت عوامل بیماری و پیشرفت آن به دلیل تغییرات محیطی و آب و هوایی متفاوت باشد.

آرتروکنیدیومهای قارچ N. mangiferae در مرکبات در محلهایی که پریدرمها پاره شوند، جوانـه زده و لولـه تندشــی از محـل زخــم وارد بافـت پوســتی مــیشـود. نفــوذ اولیـه در کــورتکس از داخـل یــا بــین دیواره های سلولی صورت میگیرد و به محض استقرار، به تمام بافتها حمله مـیکننـد. آونـدهای چـوبی در محل شانکر با ایجاد صمغ و تایلوز بسته شده و با مسدود شدن کامل مسیر عبور آب پژمردگی اتفـاق مـیافتـد.

حرارت و آفتاب سوختگی می تواند سبب مستعد شدن پسته برای حمله قـارچ شـود. در مطالعات خود متوجه شدند، شاخه هـای مایـه زنـی شـده کـه در طـول روز بیشـتر در جهـت تـابش خورشید قرار دارند، به دلیل وجود دمای بالا نسبت به شاخه های موجود در سایه و یا در معرض تابش کمتر خورشید، زودتر پژمرده و خشک می شوند. عوامل تغذیه ای با توجه به نوع خاک ، آب و نحوه مدیریت باغ در کاهش و یـا افـزایش بیماری سر خشکیدگی تاثیر دارند. در بررسـیهـای انجـام شـده توسـط مظفـری و همکـاران (۱۳۸۴) مشــاهده گردیــد کــه بــا افــزایش میــزان ســدیم خــاک و در نتیجــه SAR میــزان سرخشکیدگی افزایش مییابد. آنها همچنین متوجه شـدند کـه افـزایش میـزان سـدیم کـه بـا کاهش جذب کلسیم همراه است، میزان سرخشکیدگی را افزایش مـیدهـد. کـاهش پتاسـیم قابــل دســترس خــاک ( کمتــر از ۲۰۰ میلــی گــرم بــر کیلــوگرم خــاک) بــا عــث افــزایش سرخشکیدگی میگردد. با افزایش پتاسیم نسـبت بـه تیمـار شـاهد، طـول شـانکر بـیش از ۳۰ درصد کاهش یافت. افزودن روی به خاک نیز باعث کاهش میزان سرخشکیدگی گردید.

مدیریت و کنترل بیماری سرخشکیدگی درختان پسته:

با توجه به اینکه این بیماری بیشتر در درختان ضعیف شده ناشی از عوامل محیطی مشاهده شـده اسـت و در باغهای با تغذیه وآبیاری مناسب و به موقع، این بیماری کمتر وجود دارد، بنابراین انجـام مـدیریت صـحیح باغ همراه با عملیات به زراعی مناسب میتواند در مدیریت کنترل این بیماری نقش مهمی داشته باشد. رعایت اصول تغذیه بهینه به ویژه مصرف کودهای حاوی پتاسیم، کلسیم و روی تاثیر معنی داری در کاهش بیمـاری داشـته و ایـن عناصر میتوانند طول سر خشکیدگی را به میزان ۶۳ درصد کاهش دهند .

در کنترل بیماری جنبه های مدیریتی زیر دارای اهمیت می باشند:

  • دقت در انجام هرس خشک (زمستانه یا خواب) و سبز گیاه( در فصل رشد) و پوشـاندن محـل هـرس، بـا چسب باغبانی
  • جلـــــوگیری از ایجـــــاد زخــــــم روی شـــــاخه هــــــای درخـــــت و ضــــــدعفـــــونی محــــــل زخم با چسب باغبانی
  • هرس شاخه های آلوده به میزان ۲۰ سانتیمتر از زیر قسمتهای سیاه شده و ضد عفونی محلهای هرس
  • انهدام شاخه های آلوده و سوزاندن آنها
  • ضدعفونی وسایل هرس
  • به علت تنوع و تعدد میزبانی برای بعضی از عوامل قارچی بیماری سرخشکیدگی درختان پسته ، بایستی سایر میزبانها و کـانونهـای آلودگی(میزبانهای آلوده) در اطراف باغ منهدم و به طور کامل سوزانده شوند.
  • محافظت شاخه های درختان از اثرات آفتـاب سـوختگی (بـا توجـه بـه تحقیقـات ابـوسـعیدی ) ۵۵ درصـد از شاخه هایی که با رنگ نیمه پلاستیک سفید پوشش داده شده بودند و همچنین ۸۵ درصد از شاخه هایی که بـا رنگ پلاستیک سفید و قارچ کش بنومیل یک درهزار به صورت توام اسـپری گردیدنـد، بعـد از یـک سـال سالم باقی مانده اند)

محافظت شاخه ها از آفتاب سوختگی

  • استفاده از ارقام متحمل؛ با توجه به تحقیقات علایی و همکاران (۱۳۷۷) رقم فندقی ۴۸ و بادامی ریـز زرنـد دارای کمترین حساسیت و رقم اوحدی دارای بیشترین حساسیت در شرایط آزمایشگاهی میباشند.
  • مصرف کودهای حاوی پتاسیم، کلسیم و روی با نظر کارشناسان تغذیه وخاکشناسی
  • آبیاری مناسب و به موقع درخت جهت جلوگیری از تنشهای آبی
  • مبارزه با آفات چوبخوار و سر شاخه خوار پسته 

نگارنده : معصومه حقدل

منابع:

اشکان، س. م. ، ابوسعیدی ، د.، و ارشاد، ج. .(۱۳۷۶) بررسی علل خشـکیدگی و شـانکر شـاخه هـای درختـان پسته در رفسنجان.
امینایی، م. م.، و ارشاد، ج. .(۱۳۶۸) بیماری سرخشـکیدگی سـر شـاخه هـای پسـته در اسـتان کرمـان. خلاصـه مقالات نهمین کنگره گیاهپزشکی ایران – مشهد،
تویتدال، بت، ال.، میکائیلیدس ، تمیس جی. و شیدت، جی دبلیو.
 بیماریهای درختان میوه خشـکباری در مناطق معتدله (ترجمه: امیرحسین محمدی و معصومه حقدل). رفسنجان .موسسه تحقیقات پسته کشور. حیـــــــدریان ،
بیمـــــــاری زوال و مـــــــرگ درختـــــــان مرکبـــــــات ناشـــــــی از قـــــــارچ .Natrrassia mangiferae نشریه ترویجی، تهران. سازمان تحقیقات ،آموزش و ترویج کشاورزی.
علایی، ح.، علیزاده ، ع.، و ارشاد، ج.( ۱۳۷۷ ) بررسی سبب شناسـی خشـکیدگی سرشـاخه درختـان پسـته در رفســـــــــــنجان. خلاصـــــــــــه مقـــــــــــالات ســـــــــــیزدهمین کنگـــــــــــره گیاهپزشـــــــــــکی
علیزاده، ع. ; علایی، ح. و ارشاد، ج. .(۱۳۷۸) بررسی سبب شناسی خشکیدگی    سر شاخه هـای درختـان پسته در رفسنجان. مجله علوم کشاورزی مد رس. دانشگاه تربیت مدرس .
مظفری، و.، ملکوتی، م. ج.، خلدبرین،ب.، و بـای بـوردی، م. .(۱۳۸۴) بررسـی چنـد عامـل سـر خشـکیدگی پسته و کنترل آن با تغذیه بهینه. مجله علوم وخاک .

Sigler, L., Summerbell , R.C., Pool, L., Wieden, M., Sutton,D. A., et al. (1997). Invasive Natrrassia mangiferae infections : Case Report, Literature Review, and Therapeutic and Taxonomic Apprasial. J. Clinical Microbiology

میانگین امتیازات ۵ از ۵
از مجموع ۱۰ رای
فیسبوک توییتر گوگل + لینکداین تلگرام واتس اپ کلوب
 
 

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد.

error: عدم امکان کپی مطالب

تماس با ما

برگشت به منوی تماس ها

پشتیبانی واتساپ

برگشت به منوی تماس ها

کانال تلگرام شرکت

برگشت به منوی تماس ها

پیج اینستاگرام شرکت

برگشت به منوی تماس ها

برگشت به منوی تماس ها

برگشت به منوی تماس ها