سرخرطومی ریشه برنج
سرخرطومی ریشه برنج Hydronomus sinuaticollis Faust
راسته و خانواده (Coleo., Curculionidae)
شکل شناسی Hydronomus sinuaticollis Faust
الف – حشره کامل
حشره بالغ سرخرطومی ریشه برنج سوسکی است بـا بـدن کـشیده تـا بیـضی، رنـگ سـیاه و بـدن آن پوشـیده از فلسهای خاکستري روشن میباشد. شاخکها و پنجـه هـا قرمـز متمایـل بـه زرد، سـرکوتاه و کمی برآمده، خرطوم در حشره نر کوتاهتر از پشت قفسه سینه میباشد. شاخکها باریک و نزدیک به انتهاي خرطوم به آن متصل هستند. پاها کشیده و بلند، ران بـه طـرف انتهـا کمـی عریضتر میباشد. اندازه بدن 5 میلیمتر میباشد
ب- تخم
تخم سفید، کشیده و کمی خمیده شبیه به دانـه بـرنج مـیباشـد طـول تخـمهـا تـا 0.7 و عرض آن 0.3 میلیمتر میرسد
ج- لارو
لاروها به رنگ سفید داراي سر قهوه اي روشـن و بـدون پـا مـیباشـند. انـدازه لاروهـا به 5 میلیمتر میرسد.
د- شفیره
رنگ شفیره در ابتدا شـیري و بتـدریج قهـوه اي روشـن و در موقـع خـروج حـشره بـالغ قهوه اي تیره میگردد. روي حلقه هاي بدن شفیره موهاي قهـوه اي مـشاهده مـیگـردد طـول شفیره 4 تا 6 میلیمتر و عرض آن 2 تا 3 میلیمتر میباشد.
زیست شناسی
سرخرطومی برنج زمستان را بصورت لارو در عمق 20 تا 30 سـانتیمتـري مـزارع بـرنج بسر مـیبـرد و در بهـار پـس از شـفیره شـدن حـشرات کامـل در اوائـل خـرداد مـاه خـارج میگردند. این حشره قادر است در آب مزرعه و همچنین در خشکی بر روي ساقه و بـرگ برنج زندگی نمایند. لاروها نیز در آب زنـدگی مـینماینـد. افـراد مـاده ایـن حـشره پـس از جفتگیري، به سمت ریشه بـرنج حرکـت نمـوده و در آنجـا بطـور انفـرادي تخـمگـذاري مینماید. پس از نشو و نماي تخمها که به مدت 8 تا 10 روز طول میکـشد تبـدیل بـه لارو میشوند. دوره لاروي این حشره 18 تا 22 روز به طـول مـی انجامـد. لاروهـاي کامـل بـراي تبدیل به شفیره شدن در اطراف ریشه حفره هایی از گل درست میکننـد بطـوريکـه شـکل این حفرهها بیضی و کاملاً مسدود و لارو در داخل آن بـسر مـیبـرد. دوره شـفیره گـی ایـن حشره 8 تا 10 روز میباشد. این آفت در شرایط فارس 2 نسل ایجاد میکند. اولین نسل این حشره در اواسط مرداد ماه ظاهر میگردد. سرخرطومیهاي حاصل از نسل اول جهت تولید مثل در اواسط شهریور ماه جفتگیري و به قسمت ریشه مهاجرت کـرده و اواخـر شـهریور ماه تخمریزي میکنند. دومین نسل این حشره در مهر ماه ظاهر شده و لاروهاي این نـسل از اواسط مهر ماه به 25 تا 30 سانتیمتري زمین حرکت کرده و تا بهار سال بعـد بهمـان حالـت در خاك باقی میماند. جمعیت لاروهاي نسل دوم نسبت به نسل اول زیادتر مـیباشـد. ایـن لاروها اکثراً بصورت دسته جمعی در قـسمتهـاي مرطـوب خـاك جمـع شـده و در نقـاط خشک زمین مشاهده نمیشوند.حشره بالغ معمولاً از برگ و ساقه تغذیه مینماید.
میزبان
این آفت علاوه بر گیاه برنج به مرغ و شبدر وحشی که در کـرتهـاي داخـل مزرعـه و اطراف مزرعه حمله کرده و از آنها تغذیه مینماید.
خسارت و اهمیت اقتصادي
حشرات کامل سرخرطومی ریشه برنج شبها از برگ و پارانشیم برگ و روزها در پاي بوته از ساقه برنج تغذیه مینمایند. آثار خـسارت روي بـرگهـا بـصورت خطـوطی زرد رنـگ بـه انـدازه 0.5 تـا 1 میلیمتر میباشد. خسارت اصلی این آفت مربوط به لاروهاي آن میباشد که روي ریـشه و داخل طوقه برنج تغذیه میکنند. خسارت عمـده نیـز مربـوط بـه لارو بـوده کـه روي ریـشه تغذیه نموده و باعث کوتاهی و بالاخره مرگ آن میگردد همچنین سـاقه هـاي تغذیـه شـده توسط حشره بالغ بر زمین می افتد. تا زمانی که نشاءها در خزانه هاي برنج هستند ایـن حـشره از خود فعالیتی نشان نمیدهد. اما پس از انتقال نشاء به زمـین اصـلی، جمعیـت سـرخرطومی در مزارع برنج بالا میرود بطوريکه در مرداد ماه شدت طغیـان آفـت شـدیدتر مـیگـردد خسارت این آفت زمانی که میزان بارندگی در بهار از 500 میلیمتـر تجـاوز مـیکنـد نـسبتاً شدید بوده و 20 تا 25 درصد محصول برنج میرسد.
مدیریت Hydronomus sinuaticollis Faust
کنترل زراعی
تناوب زراعی و آیش گذاشتن زمین موثرترین روش مبارزه علیه سرخرطومی ریشه برنج میباشد، از آنجایی که لاروها و حشرات بالغ به هواي زیاد نیاز دارند، آیش گذاشتن زمـین میتواند تلفات زیادي بر جمعیت آفت ایجاد نماید.
شخم، چون لاروهاي سرخرطومی ریشه برنج زمستان را بصورت لارو در خاك به سر میبرند بنـابراین شخم بعد از برداشت محصول در تقلیل تعداد لاروها بسیار مؤثر است.
همچنین میتوانید با مراجعه به پستهای زیر در مورد سایر افات برنج نیز مطالبی را مطالعه نمایید
