پوشش گذاری انار جهت مبارزه با کرم گلوگاه انار

پوشش گذاری گل و میوه های انار

پوشش گذاری انار جهت مبارزه با کرم گلوگاه انار

پوشش گذاری گل و میوه های انار جهت کاهش خسارت کرم گلوگاه انار

Ectomyelois ceratoniae (Lep.: Pyralidae)

در منطقه نی ریز

چکیده

شب پره کرم گلوگاه انار (Ectomyelois ceratoniae (Zeller) (Lep.: Pyralidae یکی از مهمترین آفات میوه انار در ایران است. در این تحقیق تاثیر بهترین زمان پوشش گذاری بر میزان آلودگی میوه به کرم گلوگاه انار در منطقه نی ریز (استان فارس) از اردیبهشت تا مهرماه سال ۱۳۹۱ مورد مطالعه قرار گرفت. در این تحقیق ۴۵ درخت Archive ازیک باغ انار به صورت تصادفی انتخاب شد.

تیمارها شامل: پوشش گذاری تاج گل، پوشش گذاری تاج میوه، پوشش گذاری تمام گل و پوشش گذاری تمام میوه انار بود. مقایسه میانگین آلودگی تیمارها به آفت، اختلاف بین تیمارها را نشان داد. نتایج نشانگر میانگین نرخ آلودگی ۲۵.۳ درصد و ۹.۶ درصد به ترتیب برای شاهد و پوشش گذاری کامل گل با تور پارچه ای در دهه دوم اردیبهشت ماه بود. بنابراین پوشش گذاری کامل گل با تور پارچه ای در دهه دوم اردیبهشت ماه می تواند منجر به کاهش ۶۲ درصد خسارت میوه نسبت به شاهد گردد. بالاترین درصد آلودگی برای استفاده از تور پارچه ای بر روی تاج میوه (  ۱۴.۴ درصد) و کمترین آن برای استفاده از تور پارچه ای در گل انار (  ۹.۶ درصد ) ثبت شده بود. مقایسه میزان ریزش گل، میزان ترکیدگی و مقدار آلودگی به کرم گلوگاه انار در تیمارهای مختلف نشان داد که اعمال روش پوشش گذاری تمام گل با تور پارچه ای در دهه دوم اریبهشت ماه بهترین کارایی در کاهش خسارت شب پره کرم گلوگاه انار را نشان میدهد. بنابراین، نتایج نشان داد که استفاده از تور پارچه ای بر روی گلهای انار میتواند در این منطقه توصیه شود.

مقدمه

انار با نام علمی Punica granatum از خانواده Punicacae یکــی از درختچــه هــای بــومی ایران است. انار درخت کوچک با باردهی خوب است که، در سال های اخیــر در صــنایع غــذایی، دارویی، پزشکی و زینتی استفاده می شود .  اهمیت این محصول در صادرات غیر نفتی باعث گردید که به عنوان یک کالای صادراتی در بخش کشــاورزی مــورد توجــه قــرار گیرد. سطح زیر کشت انار حدود ۶۳۷۳۳ هکتار و عملکرد محصول ، بالغ بر ۷۰۵۱۶۵ تن بــوده اســت، در نتیجــه تولیــد ســالیانه انــار از محصــولات بــاغی کشــور در رتبــه چهــارم قــرار دارد . از مسائل مهم انار، آفت کلیدی شب پره کرم گلوگاه انار، شبپره خرنوب Ectomyelois ceratoniae (Zeller) (Lep.: Pyralidae)  می باشد. کرم گلوگاه انار یک آفت پلی فاژ میوه و خشکبار است و در بیشتر کشورهای حاره و نیمه استوایی انتشار وسیع دارد . این آفت به محصول انار در دو مرحله درختی و انباری به طور متوسط تا ۴۵ درصد خسارت میزند.  لذا بررسی روشهای مختلف مبارزه با این حشره در شرایط آزمایشگاهی و صحرایی صورت گرفته است که شامل مبارزه زراعی، بیولوژیک، گرما درمانی، مکانیکی، شیمیایی، کاربرد جلب کننده ها , نرعقیمی، گل گرفتن گلوگاه و حذف پرچم و غیره بوده است .  پوشش تاج انار به منظور جلوگیری از تخمگذاری پروانه ماده لابلای پرچمها با استفاده از مواد و روش های مختلف در تعدادی از منابع مورد ارزیابی قرار گرفته است. روش پوشش میوه جهت جلوگیری از آلودگی به آفات در میوه هایی از قبیل ، سیب خرما و غیره تا کنون انجام شده است. بر اساس تحقیقات انجام شده پوشش خوشه های خرما با تورهای سیمی باعث کاهش ۲۶ درصد ریزش میوه می شود. علاوه بر این، وجود پوشش باعث بهبود خواص کیفی وکمی خرما شد . در یک تحقیق، تأثیر دو نوع پوشش شامل استوانه پلاستیکی و تور پارچه ای با مش ریز در کاهش خسارت کرم گلوگاه انار در باغی در منطقه ایوانکی مورد مقایسه قرار گرفته است. نتایج نشانگر آلودگی در تیمار شاهد به میزان ۲۴.۵ درصد و در تیمار پوشش تاج کلیه گل های انار با توری پارچه ای به میزان ۲.۴ درصد بوده و منجر به کاهش ۹۱ درصدی خسارت گردیده است . در سالهای ۱۳۸۷و ۱۳۸۸، زمانهای مختلف پوشش گذاری، در دو منطقه خراسان رضوی و مرکزی مورد مقایسه قرار گرفت. نتایج بدست آمده نشانگر این بود که پوشش تاج میوه انار با تور پارچه ای در سه زمان مختلف کاربرد شامل پوشش گل های اول، پوشش گل های دوم و پوشش کامل گل های انار تا حدود ۱۰ درصد خسارت آفت را کاهش میدهد .  با توجه به نحوه آلودگی میوه ها از طریق تخمریزی شب پره کرم گلوگاه انار روی میوه انار، بهترین روش در کاهش خسارت آفت، جلوگیری از آلوده شدن میوه میباشد. لذا با توجه به اهمیت اقتصادی میوه انار در این تحقیق سعی گردید ضمن بررسی مناسبترین زمان پوشش گذاری گل و میوه انار، راهکار مناسبی برای مبارزه و کاهش خسارت کرم گلوگاه انار ارائه گردد. نتایج حاصل از این تحقیق مبنایی خواهد بود تا باغداران در راستای کاهش خسارت کرم گلوگاه انار روش کنترل مناسبی را بتوانند اعمال کنند.

مواد و روش ها

برای بررسی اثر پوشش گذاری گل و میوه انار جهت کاهش خسارت کرم گلوگاه در منطقه نی ریز، در منطقه دهویه در جنوب غربی شهرستان، یک باغ به مساحت ۴ هکتارانتخاب شد که رقم غالب انار در این منطقه رباب بود، درختان تقریبا یکسان با میانگین سنی ۳۰-۳ سال و کلیه اصول به زراعی باغ (کوددهی و آبیاری) مطابق روشهای رایج در منطقه بکار گرفته شد. شهرستان نیریز دارای اقلیمی معتدل و خشک با متوسط بارندگی کمتر از ۲۰۰ میلیمتر در سال است. در این آزمایش تور پارچه ای که داری سوراخ هایی به اندازه ۱ × ۰.۵ میلیمتر و جنس آن از پارچه ململ بود مورد استفاده قرار گرفت. آزمایش به صورت طرح بلوک های کامل تصادفی با ۵ تیمار شامل پوشش تاج گل، تاج میوه، تمام گل، تمام میوه انار و شاهد با ۳ تکرار و هر تکرار شامل ۳ واحد آزمایشی (درخت) صورت گرفت. تیمارها به صورت زیر تقسیم بندی شدند:

تیمار اول (A)  : پوشش گذاری تاج گل انار باتور پارچه ای در دهه دوم اردیبهشت ماه (شکل ۱ – الف)

تیمار دوم (B) : پوشش گذاری تاج میوه انار با تور پارچه ای در دهه اول تیرماه (شکل۱ – ب)

تیمار سوم (C) : پوشش گذاری تمام گل با تور پارچه ای در دهه دوم اردیبهشت (شکل ۱ -ج)

تیمار چهارم (D) : پوشش گذاری تمام میوه با تور پارچه ای در دهه اول تیرماه (شکل ۱ – د)

تیمار پنجم  (E) : شاهد (بدون پوشش)

جهت پوشش گذاری گل انار در دهه دوم اریبهشت مصادف با گلدهی درخت انار ابتدا نوع گل (ثمری: قطر گل در محل تخمدان بیشتر از تاج گل (گلوگاه) است، غیر ثمری: قطر گل در محل تخمدان کمتر از تاج گل(گلوگاه) است و بینابینی: قطر گل در محل تخمدان هم اندازه با تاج گل(گلوگاه) است ) را تشخیص داده و سپس پوشش گذاری گل انار با تور پارچه ای انجام شد. ابتدا پوشش گذاری تاج گل (تیمار A ) و تمام گل (تیمار C ) صورت گرفت. در دهه اول تیرماه مصادف با ظهور میوه و پوشش گذاری میوه انار با تور پارچه ای انجام شد.

پوشش گذاری تاج میوه (تیمار B) و تمام میوه (تیمار D) در این زمان صورت گرفت. پوشش گذاری گل و میوه های انار در دوره های ده روز به علت تدریجی بودن ظهور گل و میوه انار انجام شد. در طی زمان انجام آزمایش، به صورت هفتگی درختان فوق بازدید شدند. ریزش گل انارهای پوشش گذاری شده به علت ایجاد نوسانات دمایی و آبیاری و کرم گلوگاه انار ایجاد می شد. گل ها و میوه های ریزش شده بر اثر کرم گلوگاه انار شمارش وثبت گردید. علاوه بر موارد فوق، کلیه درختان از لحاظ آلودگی به سایر آفات از قبیل شته ها، شپشکها وکنه ها نیز بازدید شد. در پایان فصل نیز در هنگام برداشت، میانگین درصد ریزش گل و میوه، درصد آلودگی و ترکیدگی میوه های انار در هر تیمار مشخص شد. نتایج حاصل از این آزمایش به وسیله نرم افزار SAS مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفت.گروه بندی میانگین تیمارهای آزمایشی با استفاده از آزمون LSD در سطح احتمال یک درصد انجام شد.

نتایج

تاثیر پوشش گذاری بر میزان آلودگی در تیمار ها به کرم گلوگاه انار

در این بررسی، نتایج تجزیه واریانس نشان دهنده تفاوت معنی دار تیمارها در سطح یک درصد بود (df= 4, F= 37.02, P= 0.0001, CV= 21.04%, ) . بیشترین درصد میانگین آلودگی میوه انار ۲۵.۳ درصد مربوط به تیمار E (شاهد) فاقد پوشش و کمترین درصد میانگین آلودگی میوه انار ۹.۶ درصد مربوط تیمار C، ۱۰.۵ درصد در تیمار A و ۱۳.۴ درصد در تیمار D می باشد. در گروه a تیمار A و تیمار D پوشش گذاری تمام میوه انار با تور پارچه ای در دهه اول تیرماه در گروه ab، تیمار B در گروه b و تیمار E (شاهد) در گروه c قرارگرفته اند (جدول ۱ ) . مقایسه تیمارها نیز بیانگر کاهش ۶۲ درصد آلودگی به کرم گلوگاه انار در تیمار C نسبت به تیمار شاهد E می باشد.

تاثیر پوشش گذاری روی میزان ترکیدگی میوه انار

تجزیه واریانس داده های بدست آمده نشان داد که بین زمانها و تیمارها تفاوت معنی دار در سطح ۱ درصد وجود دارد .(P=0.0001, CV=35.35%, df=4, F=14.72) بیشترین درصد میانگین ترکیدگی میوه انار ۶.۷ درصد مربوط به تیمار E (شاهد) فاقد پوشش و کمترین درصد میانگین ترکیدگی میوه انار ۲.۱ درصد مربوط تیمار C می باشد. گروه بندی تیمارهای آزمایش نشان می دهد که تیمار C با ۲.۱ درصد و تیمار D با ۲.۶  درصد دارای پایینترین و تیمار E (شاهد) با ۶.۷  درصد دارای بالاترین درصد ترکیدگی میوه انار میباشند.

تاثیر پوشش گذاری روی میزان ریزش گل انار

تجزیه و تحلیل داده های بدست آمده نشان داد که بین زمانها و تیمارها تفاوت معنیدار در سطح یک درصد وجود دارد .(P=0.0001, CV=17.31%, df=4, F=168.42) بیشترین درصد میانگین ریزش گل انار ۱۹.۲  درصد مربوط به تیمار E (شاهد) و کمترین درصد میانگین ریزش گل انار ۲.۱ درصد مربوط تیمار C و ۳.۶ درصد در تیمار A می باشد. مقایسه تیمارها نیز بیانگر گاهش ۸۹ درصد آلودگی به کرم گلوگاه انار در تیمار C (پوشش گذاری تمام گل انار با تور پارچه ای در دهه دوم اردیبهشت ماه) نسبت به تیمار شاهد E (فاقد پوشش) میباشد.

بحث

مقایسه میانگین ریزش گل و میوه انار نشان می دهد که عملیات پوشش گذاری بطور کلی نه تنها باعث ریزش گل و میوه نمی شود، بلکه تا حدودی موجب کاهش ریزش گل و میوه می گردد. کاهش ریزش گل و میوه انار نیز به دلیل کاهش آلودگی به کرم گلوگاه انار می باشد. میزان ریزش گل و میوه با مقدار آلودگی به آفت ارتباط مستقیم داشته و مهمترین عامل ریزش گل و میوه آفت کرم گلوگاه انار میباشد. بررسی ضریب همبستگی نیز نشان دهنده وجود همبستگی مثبت میزان آلودگی با مقدار ریزش گل و میوه است . همچنین بررسی نتایج به دست آمده نشان میدهد که مناسبترین نوع پوششگذاری از لحاظ کاهش میزان ریزش گل و میوه مربوط به تیمار پوشش تمام گل انار با تور پارچه ای در دهه دوم اردیبشت ماه می باشد. شب پره های نسل زمستان گذرانی که در زمان گل ظاهر می شوند روی گل های انار تخم ریزی کرده و باعث ریزش شدید گل می گردند و با توجه به ریزش گل ها اکثر لاروهای نسل اول نیز از بین می روند . درصد گل های ثمری در مقایسه با گل های تشکیل شده روی یک درخت را ۱۰-۲۵ درصد ذکر میکنند، که از این مقدار ۷۵-۹۵ درصد آن به میوه تبدیل می شود. این ریزش به دلیل رقابت در جذب مواد غذایی طی مرحل اولیه رشد یا به دلیل آلودگی میوه به آفات و بیماریها می باشد. در تحقیق انجام گرفته روی کلکسیون درختان میوه انار، یکی از دلایل ریزش گل انار خسارت آفات ذکر شده است. بر اساس نتایج بدست آمده بیشترین میزان ریزش گل و میوه در تیمار شاهد ( ۱۹.۲ درصد) است و کمترین میزان ریزش در تیمار  C  ( ۲.۱ درصد) و   A ( 3.6 درصد ) می باشد. بنابراین با توجه به نتایج بدست آمده مشخص شد که کاربرد پوشش روی ریزش گل و میوه میزان ریزش را کاهش می دهد. مقایسه میانگین درصد ترکیدگی میوه انار نشان داد که اجرای روش پوشش گذاری موجب کاهش مقدار ترکیدگی می گردد و علت آن نیز مانند میزان ریزش گل انار ارتباط مستقیمی با میزان آلودگی میوه انار به کرم گلوگاه انار دارد. در واقع یکی از علل مهم ترکیدگی میوه انار به غیر از عوامل فیزیولوژیکی، کاهش درجه حرارت هوا، واریته، نامنظم بودن دوره آبیاری، بافت و جنس خاک و میزان هوای موجود در آن، کمبود رطوبت هوا، بادهای گرم، بادهای سرد اوایل پاییز، کمبود عناصری چون بر و کلسیم، سرمای پاییزه همراه با بارندگی، آفتاب سوختگی، تغذیه و اختلالات هورمونی , آلودگی میوه انار به کرم گلوگاه انار می باشد. بر اساس تحقیقات انجام شده توسط Rafiei et al., (2011) مطالعه ضریب همبستگی نیز حاکی از وجود همبستگی مثبت میزان آلودگی با مقدار ترکیدگی میوه انار دارد. حذف پرچم گلهای انار نیز به جهت کاهش آلودگی به کرم گلوگاه انار موجب کاهش میزان ترکیدگی میوه انار که در روش حذف پرچم با دستگاه (  ۲۰.۰۷  درصد ) و روش حذف سنتی  (  ۱۷.۲۲ درصد) نسبت به شاهد (۲۴.۵۸) درصد شده است . بر اساس نتایج بدست آمده بیشترین ترکیدگی میوه در تیمار شاهد ) ۶.۷ درصد) است و کمترین میزان ترکیدگی در تیمار C  (  ۲.۱ درصد)  و D  ( ۲.۶ درصد) میباشد. بنابراین با توجه به نتایج بدست آمده مشخص شد که کاربرد پوشش تا حدودی میزان ترکیدگی میوه انار را کاهش می دهد. براساس نتاج، مقایسه میزان آلودگی کرم گلوگاه انار در کل نشان از موثر بودن روش پوشش گذاری در کاهش آلودگی می باشد. تحقیقات انجام شده روی پوشش گذاری گل و میوه انار حاکی از کاهش ۷.۵  درصد آلودگی به کرم گلوگاه انار است . میزان میانگین آلودگی به کرم گلوگاه انار در تیمار پوشش کلیه گل های انار از اوایل اردیبهشت تا قبل از برداشت میوه حدود ۲.۴ درصد بود که در مقایسه با آلودگی شاهد ( ۲۴.۵ درصد) حاکی از کاهش حدود ۹۱ درصد بوده است . بر اساس نتایج تحقیق حاضر بیشترین آلودگی در تیمار شاهد ( ۲۵.۳ درصد) است و کمترین میزان آلودگی در تیمار A ( 9.6 درصد) و  C ( 10.5 درصد) و   D ( 13.4 درصد) می باشد. بنابراین با توجه به نتایج بدست آمده مشخص شد که کاربرد پوشش تا حدود ۶۲ درصد آلودگی انار را کاهش می دهد. از مهمترین مزایای این روش نسبت به سایر روشهای مبارزه و کنترل شب پره کرم گلوگاه انار کاربردی بودن آن با اجرای آسان، در دسترس بودن وسائل لازم برای اجرای روش،کم هزینه بودن، درصد بهره وری نسبتا بالا وکمترین درصد آلودگی میوه های انار به کرم گلوگاه انار، کاهش ریزش گل، محفوظ ماندن شکل ظاهری میوه و کاهش ترکیدگی میوه میباشد. این روش به راحتی توسط کارگر و یا حتی خود باغدار قابل اجرا است. با توجه به موارد فوق و نتایج حاصل از این آزمایش، پوشش گذاری روی گل انار نسبت به پوشش گذاری میوه انار کاراتر می باشد. در ضمن پوشش تمام گل و میوه انار با توری پارچه ای از لحاظ ترکیدگی میوه انار اختلاف معنی داری با تیمارهای که پوشش گذاری روی تاج گل و میوه انار است دارد.

سپاسگزاری

نویسندگان از آقای دکتر حسین فرازمند، استادیار موسسه تحقیقات گیــاه پزشــکی کشــور، مهندس محمد رضا ایزدپناه کارشناس حفظ نبات شهرستان نی ریــز و خــانم مهنــدس عابــدی دانشجوی کارشناسی اقتصاد کشاورزی جهت کمک به انجام این تحقیق تشکر می نمایند.